3. «Хай-тек» стилінің ерекшеліктері

Хай-тек (англ.hi-tech, от high technology — высокие технологии) — стиль в архитектуре и дизайне, зародившийся в недрах позднего модернизма в 1970-х и нашедший широкое применение в 1980-х. Главные теоретики и практики хай-тека (по большей части практики, в отличие от архитекторов деконструктивизма и постмодернизма) в основном англичане — Норман Фостер, Ричард Роджерс, Николас Гримшоу, на каком-то этапе своего творчества Джеймс Стирлинг и итальянец Ренцо Пиано.

Пайда болуы. Хай-тек концепциясының құрылуында 1960 жылдары архитектураға поп-арт және ғылыми ғажайып идеяларын енгізген «Аркигрэм» тобының қызметі өте зор болды. Технолоиялық жағынан алғанда Б. Фуллер (геодезиялық күмбез, 1960 ж. Соңы мен 1983 жылдар аралығында Н. Фостермен бірге қызмет етті) мен кинетикалық құрылымды ойлап тапқан О. Фрей маңызды рөл атқарды.

Хай-тек, Ч. Дженкстің теориясы бойынша, соңғы жаңашаландыруға жатады, яғни, оны дегдарлы кәсібилік, архитектуралық қызметпен қамтамсыз ету, күрделі қарапайымдылық, мүсіндік қалып, гипербола, технологиялылық, ою түріндегі құрылым, антитарихилық, монументтілік сияқты прагматизм мен архитектуралық ұғымдар сипаттайды. Түгелге дерлік архитектуралық сыншылдар Дженкстің ізімен жаңашылдардың жаңа ұрпағы деп санайды, себебі, олар 1970 жылдардағы келекеге қарамастан, еуропалық архитектураның дәстүрін үзбейді, Витрувиемен санаспайды, олардың шығармашылығы өте функционалды, тиімді, және өз сұлулығы бар. Бірақ, егер хай-тек жаңашылдықтың шыңы болса, тіпті, архитектураның «қазіргі заманға лайықты түрі» болса, бұл жағдайда хай-текті бір дәуірдің әсемдікке толы соңы деп айтуға болады.

Хай-тек, Ч. Дженкстің теориясы бойынша, соңғы жаңашаландыруға жатады, яғни, оны дегдарлы кәсібилік, архитектуралық қызметпен қамтамсыз ету, күрделі қарапайымдылық, мүсіндік қалып, гипербола, технологиялылық, ою түріндегі құрылым, антитарихилық, монументтілік сияқты прагматизм мен архитектуралық ұғымдар сипаттайды. Түгелге дерлік архитектуралық сыншылдар Дженкстің ізімен жаңашылдардың жаңа ұрпағы деп санайды, себебі, олар 1970 жылдардағы келекеге қарамастан, еуропалық архитектураның дәстүрін үзбейді, Витрувиемен санаспайды, олардың шығармашылығы өте функционалды, тиімді, және өз сұлулығы бар. Бірақ, егер хай-тек жаңашылдықтың шыңы болса, тіпті, архитектураның «қазіргі заманға лайықты түрі» болса, бұл жағдайда хай-текті бір дәуірдің әсемдікке толы соңы деп айтуға болады.

Ерте хай-тек. Хай-тектің алғашқы туындыларының бірі ретінде Ричардом Роджерс пен Ренцо Пиона салған Париждегі Помпид орталығын (1977 ж.) санау қабылданған. Алғашқыда жоба қарсылыққа тап болды, бірақ, 1990 жылдары даулар басылды, және орталық Париждің танымал жерлерінің бірі ретінде танылды (Эйфель мұнарасындағыдай).

Англияда шынайы хай-тек ғимараттар кейіннен пайда бола бастады. Алғашқы лондондық хай-тек стиліндегі құрылыстар 1980-1990 жылдары ғана салына бастады (Ллойдз компнаиясының ғимараты, 1986 ж.). белгілі бір шамада хай-тек стиліндегі жаңа жобалардың баяу жүзеге асуы Paternoster Square (1988) қайта жөндеуі бойынша архитектуралық жарыстағы белсенді қызметті өрістеткен принц Чарльздің саясатымен байланысты болды. Архитектуралық жарыстарға қатысқан принц жаңа классиктерді қолдап, Лондонды ұсқынсыз етушілер деп атап, хай-тек архитекторларына қарсы шықты. Ч. Дженкс патшаларға «архитектураны архитекторларға қалдырсын» деген үндеу тастады, ол тіпті, архитектурада принцтің диктатурасымен қоса монархизмнің жаңа толқыны пайда бола бастады деп өз ойын білдірді.

Қазіргі заманғы хай-тек. Хай-тек 1980 жылдардан бастап өзінің беделін көрсетті (хай-тек стиліндегі барлық ғимараттар өте қымбат), Ч. Дженкс оларды «банктік жиналыс» деп санайды, тіпті, қазіргі заманғы хай-тек ірі коммерциялық фирмалардың имиджін қалыптастырды. Лондонда хай-тек туралы архитектуралық сындар тынышталды, ал өте танымал өкілдері көпшілікпен мойындалды және сыймен қолданылуда (Норман Фостерге рыцарь атағы берілді).

1990 ж. Бастап био-тек және эко-тек стильдері дами бастады, олар хай-тектің қарама-қайшылығы, онымен таласпайды, бірақ диалог орнатушылар (бұл хай-тектің отанындағы архитекторлар жұмысында, яғни Англия мен итальяндық Р. Пиано жұмысында кездеседі).