2. Цилиндрлік жиынтықтың конструкциялары
Сводом Жиынтық конструкциясы түпкілікті қисық сызықты профиль және тік сызықты аталады. Оның екеуі оның тірегі болады. Жиынтық көрінген томпақ қисық - шеңбердің доғасының, параболамен, және др. шынжырлы сызығымен сызылуы мүмкін. По продольным краям (ені құрылуында) жиынтықтар қабырғаның, саптардың, рамалардың негіздеріне сүйене алады.
Распор ықтар (қабырғалар, іргетас таспалар және т.б.), немесе тартулармен қабылдау тиісті. Жиынтықтар маңызды аяларды қосымша кезеңдік ықтармен жауып қояды, көбіне домалақ, немесе жоспарда эллиптиялық көпбұрыштық бөлмелерде пайдаланылады. Жиынтықтар меншікті салмақтан деген жүкті, плюсті болу биік сындарлы элементтердің ғимарат(қарамастан және жылма-жыл әсерлердің) сынайды. Жүктің астында жиынтық көбіне қусыруға жұмыс істейді. Қусырудың тік мехнатын жиынтықтар өзінің ықтарына деген жұқтырады. Жиынтықтың көп үлгісінде қосымша мехнат - көлденең туады, яғни олар тағы және распорға жұмыс істеу бастайды. Көлденең распор мүмкін ең төмен, әйтпесе сақина тартудың немесе жиынтықтың денесінде өзге салуында арматураның денесінде өшіріледі.
пішін көлденең қиманың жиынтықтары:
- цилиндрлік( тік беттен пайда болуы)
- қатпар-қатпар
- толқындар
Ұялық қатпар-қатпар жиынтық - дербес нервюрлік каркас болмайды, айтылмыш жиынтықта берік каркас бүрменің өткір қабырғаларымен қыртысталады.
Толқынның жиынтықтарына көп толқынды және көп ұялық жабындыларды түрінде жиынтықтардың толқынның жас өлшемдерімен салыстырады және өткіннің ұзындығының апарады; жиынтықтар қабырғаларға сүйенеді немесе саптарға (XIV сурет.34), әйтпесе ауызекі негізге сүйенеді. Жеке толқын көлденең қимада синусоиды, қисық сызықты жайманың үлгісін біледі, үшбұрыштық немесе V образды қатпар. Құрама оның элементтері тік немесе қисық сызықты кіндікпен болады.
|
Иллюстрация |
Определение |
|
|
Цилиндрический свод – жарты дөңгелекті(қарамастан немесе жарты эллипстің, параболаның, т.б) көлденең қимада тәрбиелейді. Сол жиынтықтың ең жабайы және ең кең таралған үлгісі. Аражабын онда параллель пейілді - екі қабырға, тіреудің немесе аркады қатары сүйенеді. Ара тәуелділік қақпаның профильсының түпке деген жатқанына байланысты келесі түрлері болады:
|
|
|
Коробовый свод — цилиндрлік жиынтықтың әр түрлілілік; ана, бұл жай доғаны, ал үшорталық немесе көп орталықты құндақтың қисқын одан деген ажыратылады көлденең қимада пайда болады.. Онда үлкен распор бар, әншейін өшіру бақыр байланыстармен, қарамастан және ауданға, немесе цилиндрлік жиынтық аумақты бөлменің аражабны үшін қызмет етеді. |
|
|
Цилиндрический свод с распалубками — аспен түзу бұрышпен сырттармен кіші өткін және кіші биіктіктің жолымен бір жиынтықтың қоспасының білімді жиынтық, распалубок білімімен болады. |
|
|
Крестовый свод — аспен түзу бұрышпен жолымен бірдей биіктіктің цилиндрлік немесе құндақ пішінінің екі жиынтығының қоспасының қыртысталады. Шаршының, ал анда-санда жоспарда тіктөртбұрыштың бөлмесінің аражабны үшін қолданылды. Ол свободностоящие ықтарға(тіреу, саптар) деген сүйену бұрыштарға cүйенеді, бұл жоспарда жинастыру қысым ғана бұрыштама ықта. |
|
|
Сомкнутый свод — қыртысталу тапсырынды қисыққа қабырғаның қисық жалғастарыменпайда болады, нешінші қабырғаларға және шелыге жиынтықтың тіктөртбұрыштың жоспарының ара көлденеңде үйлеседі немесе ара бір нүктеде шаршының(бас илл.) бөлмесінің(соңғы уақиғада аталуы "монастырь" ) аражабнында ара жоспарда барлық периметр бойынша жайма(беттермен) сүйенеді. Туынды жиынтықтан цилиндрлік болып табылады. Тік қысымды және распор барлық ұзындыққа қабырғаларға деген жұқтырады. Белгілі арада орта Азиясының, Римның сәулетінде және готикада, бірақ адақ қолданылды, жаядай тірілту сәулетінде тарады.
|
|
|
Зеркальный свод — бас тайқы көлденеңді плиту-плафон ұсынады ("айна") жұмулыдан деген ажыратылады. Әншейін ол ашық рамамен паддуг(бүйір жіктердің) адақтайды және жиі кескіндеме үшін пайдаланылады. Осындай жиынтық жиі декоративтік мақсаттарда қолданылады, өзінің бөлмесі расында мүмкін жабық жалған жиынтық асысатын өзек немесе стропилалық конструкция кезде. Көбінесе таратуды тірілту |
|
|
Парусный свод — вспарушенный жиынтық төрт ықта. күмбездің сфералық бетінің бөлігінің тік жазықтықтарымен қыртысталады. Шартты екі зонаға деген ажырат-: төменгі - тасымалдауыш, және сыртты - несомую шеңбердің еңкіш бөлігін, скуфьей атайды. Анда-санда скуфье полуциркульную пішінді сомдады. |
|
|
Крещатый свод — айқыш-ұйқыш екі өзге пішіннің қиылысуы жиынтықтарымен кесілген жұмулы жиынтық, нешіншінің қоспасында нұрдың дабылы тұрады. |
|
|
Купольный свод— аспан әлемінің жартым ұсынады, әншейін жоспарда цилиндрлік дабылға деген сүйенеді немесе жоспарда апсид жартыдөңгелектің қабырғаларына. Соңғы уақиғада полукупольным жиынтығының немесе конхой аталады. |
|
|
Купол на парусах (свод на парусах, парусный свод) — отсечением күмбездің(дабылмен) сфералық бетінің бөлігінің тік жазықтықтарымен қыртысталады. |
|
|
Крестово-купольный свод крест аражабынға (дабылмен) тіккен күмбез. |
|
|
Ступенчатый свод — жиынтықтың үлгісінің, арқылы көлденең қақпаның жүйесінің, сатылармен, нешіншіге, ара бойлық бағытта пейілді сатылы арка үшін жұмық бесстолпных шіркеудің аражабны үшін қолданылған пейілді сүйенеді, ашық шаршылы ара орталықта тәрбиелей, нұр дабыл бітілген. |
Жиынтық элементтері
Жиынтық типтеріне байланысты келесі элементтері бар:
Замок, замковый камень, ключ свода — ортаның сына тәрізді тасы щелыге қақпаларға немесе жиынтықтың. Анда-санда декором атап өтіледі.
Зеркало - айнадай жиынтықтың көлденең, тайқы жазықтығы, төбенің плафонының(әуелі - плит көрінген тегіс беті тастың қалауында).
Лотки - жиынтықтың қисық сызықты жазықтығы, бір адақпен қабырғаға сүйенеді, ал сырттармен қалған жаймалармен жуысып жатыр , жиынтықтың бөлігінің, пішінді, екі өзара қиылысқан жазықтықтармен тілулі полуцилиндрической беттің тарауы.
Паддуги (падуги) — жұмулы жиынтықтың бүйір цилиндрлік бөліктері, айнадай жиынтықта - айнаның астында болады. Әуелі - кенермен өткел қабырғадан төбеге қызмет ететін үлкен ор.
Пазуха свода — кеңістік шектес жиынтықтың тысқы беттерімен, немесе жиынтықпен және қабырғамен.
Паруса — сфералық үшбұрыш, өткелді жоспарда шаршы подкупольного аясынан күмбездің шеңберіне қамсыздандырады.
Подпружная арка — өжет қақпа, жиынтықты бекіт- немесе қостаушы.
Пролёт свода — оның ені.
Пята свода — қақпаның, жиынтықтың қабырғаға немесе тіреуге деген сүйенетін төменгі бөлігі; әйтпесе ықтың сырттың қақпа немесе жиынтық тасында орналасады.
Распалубки — ойық цилиндрлік жиынтықта түрінде сфералық үшбұрыштың. Қоспамен екі өзара перпендикуляр цилиндрлік беттердің(әншейін әртүрлі радиустың) қыртысталады. Мүмкін бөлік крест жиынтық немесе қосымша жиынтықпен, цилиндрлікке кесілген немесе айнадағы. ойық кезінде сырттың нүктесінің жайлауында жиынтықтың өкшесінің биігі есік және терезелік ойықтарында орналастырылады.
Стрела свода - ара қақпаның кіндігінен кілтте дейін хорды, оның өкшесінің орталықтарын жалғауышы.
Шелыга (щалыга) — сырттың сызығы немесе жиынтықтың жотасы. құлып тастың (жиынтықтың кілті) толассыз қатары.
Щека свода (люнет) — жиынтықтың шеті, оның қиюы.
Щековая арка — крест жиынтықтың серппелі оның жоспарының тіктөртбұрышының жақтарына пейілді бүйір қақпасы.
Щековая стена — бөлменің шеттің қабырғасының, жабық цилиндрлік жиынтықпен, жүкті сынамайды.
Готикалық конструкциялар:
Нервюры — готикалық қаңқалы жиынтықтың қабырғасы. Бөлінеді:
Ожива — диагональді арка. Ылғи жартылай циркульді болады.
Тьерсерон — қосымша нервюра, ықтан барады және қостаушы лиерны.ортасында болады
Лиерны —қосымша нервюра, ожив қоспасының нүктесінен беттің қақпасының щелыге дейін барады.
Контрлиерны — көлденең нервюралар, негізгі( оживы, лиерны және тьерсероны) нервюраларды байланыстырады.
Запалубка — нервюрном жиынтықта нервюралардың арасында толтыру.
5 Лиерна
6 Ожива
7 Поперечная замковая нервюра
8 Тьерсерон
14 Замковый камень
15 Парус