1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:

а/ резерпин;

б/ метилэфрин;

в/ празозин;

г/ кофеин;

д/ энинефрин.

***

2. Бронхты кеңейтетін әсері бар препарат?

а/ клофелин;

б/ норэпинефрин;

в/ теофиллин;

г/ гуанетидин;

д/ кселометазолин.

***

3. Физикалық және психикалық жұмысқа қабілеттілікті арттыру үшін, қолданылады:

а/ эпинефрин;

б/ допамин;

в/ инозин;

г/ лабиталол;

д/ кофеин.

***

4. Қандай препарат енжардық және ұйқышылдықты уақытша жоятын қабілетке ие?

а/ амантадин;

б/ кофеин;

в/ мелаксин;

г/ тиамин;

д/ тироксин.

***

5. Қандай препарат аденозинді(пуринді) рецепторларды тежейтін қабілетке ие?

а/ теофиллин;

б/ адреналин;

в/ фентоламин;

г/ резерпин;

д/ допамин.

***

6. Тромбоциттердің агрегациясын тежейтін қабілеті бар:

а/ диазепам;

б/ диперидамол;

в/ нафазолин;

г/ эпинефрин;

д/ пропофол.

***

7. Тромбоздардың және тромбоэмболиялық асқынуларды емдеуде қолданылады:

а/ изопреналин;

б/ троподифен;

в/ надолол;

г/ диперидамол;

д/ сальбутамол.

***

8. Пуринергиялық рецепторларды қоздыратын медиаторлардың біріне жатады:

а/ натрия аденозинтрифосфат;

б/ серотонин;

в/ норэпинефрин;

г/ мелаксин;

д/ метилэфрин.

***

9. АТФ ізашары ретіндегі пуриннің туындысына жатады:

а/ нафазолин;

б/ пилокарпин;

в/ инозин;

г/ тропацин;

д/ празозин.

***

10. Тотығу-тотықсыздану үрдісіне қатысатын коферменттер тізіміне кіреді:

а/ кодеина фосфат;

б/ ацетилцистеин;

в/ аденозина фосфат;

г/ изопреналин;

д/ теофиллин.

***

11. Пуринергиялық рецепторларды қоздыратын медиаторлардың бірі:

а/ аденозина фосфат;

б/ натрия аденозинтрифосфат;

в/ адинозина монофосфат;

г/ эпинефрин;

д/ метилэфрин.

***

12. АТФ ізашары ретіндегі пуриннің туындысына жатады:

а/ хлорпромазин;

б/ нафазолин;

в/ тироксин;

г/ клофелин;

д/ инозин.

***

13. Серотонинды 5-НТ₁ рецепторлардың антогонисті болып табылады:

а/ пизотифен

б/ сальбутамол;

в/ танинолол;

г/ платифилин;

д/ гуанетидин.

***

14. 5-НТ_1В/1Д – серотонинды рецепторларының таңдамалы антогонистіне жатады:

а/ амантадин;

б/ апоморфин;

в/ наратриптан;

г/ метоклопрамид.

д/ пропранолол

***

15. Талдамды 5-НТ_1Д-рецепторының агонисті триптиминнің туындысына жатады:

а/ хлорпромазин;

б/ суматриптан;

в/ фентоламин;

г/ пирензепин;

д/ пропранолол.

***

16. Ұйқы ырғағын реттеуде, әсіресе уақыт белдеуі өзгергенде қолданылады:

а/ домперидон,

б/ тимолол;

в/ кселометазолин;

г/ мелатонин;

д/ ацеклидин.

***

17. Сәулелі терапияда, жалпы сәулелік реакцияны алдын алу үшін қолданылады:

а/ изопреналин;

б/ пизотифен;

в/ амантадин;

г/ мексамин;

д/ гистамин.

***

18. Вирусқа қарсы заттың паркинсонизмге қарсы әсері анықталған:

а/ резерпин;

б/ ремантадин;

в/ амантадин;

г/ пилокарпин;

д/ бромкриптин.

***

19. Дофаминді D₂ – рецепторларының антогонисті болып табылады:

а/ хлорпромазин;

б/ диперидамол;

в/ эпинефрин;

г/ допамин;

д/ домперидон.

***

20. Құсуға қарсы әсерге қабілетті:

а/ метоклопрамид;

б/ апоморфин;

в/ сулперид;

г/ платифилин;

д/ резерпин.

***

21. Шамалы антипсихотикалық белсенділік әсері бар, әлсіз және ынталандырушы қасиеттермен қосыла әсер етеді:

а/ аминазин;

б/ сульпирид;

в/ домперидон;

г/ пизотипен;

д/ атропин.

***

20. Антипсихотикалық, тыныштандыратын, құсуға қарсы басқа фенотиазин туындылары:

а/ мелатонин;

б/ дипироксим;

в/ пирензепин;

г/ эфедрин;

д/ хлорпромазин.

***

23. Босанудан кейінгі лактацияны тежеу үшін гинекалогиялық тәжірибеде қолданылады:

а/ добутамин;

б/ галазолин;

в/ фенотерол;

г/ бромокриптин;

д/ талинолол.

***

24. Құсыққа қарсы зат ретінде қолданылады:

а/ празозин;

б/ пропофол;

в/ апоморфин;

г/ ацеклидин;

д/ мускарин.

***

25. Этиологиясы әртүрлі шокты жағдайда қолданылады:

а/ лобелин;

б/ допамин;

в/ платифиллин;

г/ пилокарпин;

д/ резерпин.

7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті

7.1. Наркозға арналған дәрілер

Наркоз – ағзаға бір немесе бірнеше наркозды заттарды енгізумен туындаған, ағзаның көптеген қызметіне әсер көрсететін, орталық жүйке жүйесінің қызметін жасанды, қайтымды тежейді: естің жоғалуы, рефлекторлы қызметтің тежелуі, әртүрлі сезімталдық түрлерінің жоғалуы (ауыру, жанасу ж.т.б.) мен бұлшықеттерінің босансуы. Наркозға арналған заттардың негізгі ықпал әсерлері қозудың нейрон аралық өткізгіштіктің тежелуімен байланысты, ол кезде қыртысты-қыртыс асты қарым-қатынасының бұзылысы, аралық, ортаңғы және жұлын миының қызметінің бұзылыстары болады. Наркозға арналған заттардың орталық жүйке жүйесіндегі нейрондарындағы алмасу үрдісінің тежелуін түсіндіретін бірнеше теориялар ұсынылған, бірақ осы теориялардың біреуі де наркотикалық заттардың синаптикалық өткізудегі қозуларына тежегіш әсерінің механизмін молекулярлық деңгейде түсіндіре алмайды. Бас миының әртүрлі деңгейдегі қызметтік жағдайы, наркозға арналған заттарға сезімталдығы бірдей емес. Осыған байланысты бұл заттардың әсерін белгілі сатыларға бөледі. Ең көрнектісі наркозға арналған эфирде айқын байқалады:

I сатысы – анальгезиялық (ауыру сезімталдығының басылуы);

II сатысы – қозу (Қыртыс астықұрылымның белсенділігінің жоғарылауы);

III сатысы – хирургиялық ұйқы (бас миында, сонымен қатар жұлын миы деңгейінде нейрон аралық өткізгіштіктің әрі қарай тежелуі);

1 – дәрежеде – үстіртін наркоз

2 – дәрежеде – жеңіл наркоз

3 – дәрежеде – терең наркоз

4 – дәрежеде - өте терең наркоз

IV сатысы – агония сатысы, өлім алдындағы жағдай(бұл тек наркоздық дәрінің улық мөлшеріне келіп қалғанда болады. Ол сопақша мида орналасқан тыныс алу мен тамырларды қозғау орталықтырының тежелуімен байланысты, тыныс алу орталығының салдары және оның нәтижесі жүректің тоқтауына әкеледі).

Наркозға арналған дәрілерді қолданған кезде келесі сипаттамалар өте маңызды: айқын қозусыз наркоздың тез басталуы, тиімді жағдайларда операция жүргізуге мүмкіндік беретін наркоз тереңдігінің жеткіліктігі, наркоз тереңдігін жақсы басқарылуы, наркоздан тез және асқынусыз шығу. Наркозға арналған заттар жеткілікті наркотикалық кеңдікке (наркотикалық кеңдік) ие болуы керек – терең хирургиялық наркоз сатысын туғызатын заттың шоғырымы мен тыныс алу орталығының тежелу салдарынан тыныстың тоқтауы болатын ең аз улы шоғырым диапазонының арасы.

Сонымен қатар, наркозға арналған заттар енгізілген жерде тіндердің тітіркенуін туғызбауы керек, ең аз жанама әсерлерге ие болуы тиіс. Наркозға арналған заттар өрт қауіпсіздігі болмау керек. Бірақ қазіргі кезде осы талаптарға толық жауап беретін заттар жоқ. Осыған байланысты жаңа кезеңдегі анестезиологилық тәжірибеде наркозға арналған заттарды біріктіріп қолданады, ол енгізілетін дәрілердің мөлшерін және олардың қалаусыз ықпалдарын азайтуға мүмкіндік береді.

Қолданылатын наркозға арналған заттар әртүрлі химиялық жіктерге жатады, сондықтан тәжірибелік көз қарас бойынша және енгізу жолдары бойынша олар келесі топтарға бөлінеді:

1. Ингаляциялық наркозға арналған заттар.

А/ Ұшқыш сұйық заттар: галотан, энфлуран, изофлуран, севофлуран, диэтил эфирі.

Б/ Газ тәріздес заттар: динитроген оксид, ксенон.

2. Ингаляциялық емес наркозды дәрілер (дәріні тамыр арқылы енгізу):

- тиопентал натрия, пропанидид, пропофол, кетамин, натрия оксибат.

Кесте 7.1.1. Ингаляциялық наркозға арналған дәрілердің жалпы сипаттамасы

әсер ету механизмі	Қолданылуы	Кері көрсеткіштері	Жанама әсерлері
ОЖЖ қозудың нейронаралық (синаптикалық) берілуін басады.	Қуыстың оперативті араласулар, ауыру синдромы.	Феохромоцитома, гипотензия, аритмия, қатерлі гипертермия, миастения, бас ішілік қысымның жоғары болуы, жоғары сезімталдық, Бауыр мен бүйректің органикалық зақымданулары	Брадикардия, гипотензия, аритмия (n.vagus ынталандырады), қан кетуді жоғарылатады, ауыру, қалтырау.