- •Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
- •615.1 (075.8)
- •Мазмұны
- •1 Тарау. Жалпы фармакология...............................................................11
- •2 Тарау. Жалпы рецептура.....................................................................32
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер...............48
- •4 Тарау. Эфференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер. Холинорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •5 Тарау. Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсерлі дәрілер.................................137
- •7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті........................157
- •8 Тарау. Гамқ (гамма-аминомайлы қышқылы) рецепторларына
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер................................................224
- •11 Тарау. Иммунотропты дәрілер..........................................................292
- •1 Тарау. Жалпы фармакология.
- •Фармакокинетикалық кезең
- •1.1.2. Дәрілердің сіңірілуі
- •1.1.3. Дәрілердің таралуы
- •1.1.4. Дәрілердің өзгеруі
- •1.1.5. Дәрілердің шығарылуы (экскреция)
- •Негізгі фармакокинетикалық өлшемдер.
- •Фармакодинамикалық кезең
- •Фармакодинамика мен фармакокинетиканың арасындағы байланыс
- •1.3.1. Сурет Дәрі мен жүктілік
- •1.4. Дәрілердің негізгі ықпалдары
- •1.5. Дәрілердің жанама әсерлерінің көрінісі
- •1.6. Фармацевтикалық кезең
- •13. “Аффинитет” – бұл:
- •15. «Биотрансформация» дегеніміз:
- •17. «А» тізіміне жататын дәрілер:
- •18. Дәріге тәуелділік – бұл:
- •19. Рецептор – бұл:
- •22. Ағзаға дәрілерді энтералді жолмен енгізу:
- •29. Фармакодинамика – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі:
- •30. Мутагендік – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі //
- •2. Тарау Жалпы рецептура
- •2.1. Қатты дәрілік түрлер
- •2.2. Жұмсақ дәрілік түрлер
- •2.3. Сұйық дәрілік түрлер.
- •2.4. Егуге арналған дәрілік түрлер
- •2.5.Аэрозоль және басқада дәрілік түрлер.
- •2. Сыртқа қолдануға арналған ұнтақтар келесі мөлшерде жазылады:
- •7. Наркотикалық және соларға теңестірілген дәрілерге рецептті жазудың ерекшеліктері:
- •8. Флакон түріндегі шығатын мөлшерленген дәріге жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •9. Суспензия – бұл:
- •10. Драже – бұл:
- •11. Драженің мөлшерленген түріне жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •12. Рецепт – бұл дәрігердің жазбаша жүгінуі:
- •І бөлім. Шеткі жүйке жүйесінің бөліміне әсер ететін дәрілер.
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер
- •3.1.1. Беткейлік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (кокаин, бензокаин, тетракаин, лидокаин, бумекаин)
- •3.1.2. Инфильтрациялық жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, бупивакаин, тримекаин)
- •3.1.3. Өткізгіштік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, тримекаин, бупивакаин, артикаин)
- •3.1.4. Мидың өрмек қабықшасының астындағы кеңістікті жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (лидокаин, тримекаин, артикаин, бупивакаин жоғарыда 3.1.1.; 3.1.2. Және 3.1.3 қара)
- •3.1.5. Эпидуральды және каудальды жансыздандыру үшін қолданылатын
- •Дәрілер (лидокаин, бупивакаин, ропивакаин).
- •Тұтқыр, қаптағыш және сорғыш дәрілер.
- •3.2.1. Тұтқыр дәрілер
- •3.2.2. Қармаушы дәрілер
- •3.2.3. Сорғыш дәрілер
- •3.2.4. Тітіркендіргіш дәрілер
- •«Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •4.1. Антихолинэстеразды дәрілер
- •4.1.1 Кесте. Антихолинэстеразды дәрілермен жедел улану (прозерин, фоқ).
- •4.2. М-холиномиметиктер
- •4.3. Н-холиномиметиктер
- •4.4. М-холинотежегіштер
- •4.5. Ганглиотежегіштер
- •4.6. Миорелаксанттар
- •«Холинорецепторларға әсер ететін заттар» тақырыбы бойынша тестілік тапсырмалар.
- •14. Ганглиотежегіштерге жатады:
- •5.1. Адреномиметиктер
- •5.1.1. Α - және β – адреномиметиктер
- •5.1.2. Α - адреномиметиктер
- •5.1.3. Β – адреномиметиктер
- •5.2. Адренотежегіштер
- •5.2.1. Α - адренотежегіштер
- •5.2.2. Β – адренотежегіштер
- •Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер
- •Симпатомиметикалық дәрілер
- •5.3.2. Симпатолитикалық дәрілер
- •«Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тест сұрақтары.
- •Іі бөлім. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсері дәрілер (дофаминді, серотонинді және пкринергиялық рецепторлар)
- •6.1. Дофаминергиялық дәрілер
- •6.2. Серотонинергиялық дәрілер
- •6.3. Пуринергиялық дәрілер
- •1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:
- •7.1.1. Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер
- •7.1.2 Тыныс арқылы берілмейтін наркозды дәрілер
- •7.2. Этил спирті
- •«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •8.1.Ұйықтататын дәрілер
- •8.1.1. Гамқ (бензодиазепиндерге ұқсас болып келеді) рецепторларының агонисттері
- •8.1.2. Наркотикалық типті әсері бар ұйықтататын дәрілер
- •8.1.3. Әр түрлі топтағы ұйықтататын дәрілер
- •8.2. Қояншыққа қарсы дәрілер
- •8.2.1.Үлкен тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.2. Кіші тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
- •8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
- •8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
- •8. 3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер
- •8.3.1. Холинергиялық дәрілер
- •8.3.2. Дофаминергиялық дәрілер
- •«Гамқ-рецепторларына әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер
- •Ағзадағы ауыруды жалпыландыратын және басатын механиз
- •9.1. Орталыққа әсер ететін наркотикалық (опиоидтық) ауыруды басатын дәрілер
- •9.1.1. Опиоидты рецепторлардың (табиғи анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.3. Опиоидты рецепторлардың жартылай агонисттері мен агонист-антагонисттері
- •9.1.4. Наркотикалық ауыруды басатындардың антагонистері
- •9.2. Орталыққа әсері ететін наркотикалық емес ауыруды басатын дәрілер
- •9.2.1. Қызуды және ауырсынуды басатын ықпал әсері бар дәрілер
- •9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер
- •9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер
- •9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)
- •Ііі бөлім. Қабынуды тежейтін және иммундық үрдістерге әсер ететін дәрілер
- •10 Тарау. Қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1.1. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының табиғи гормондары
- •10.1.2. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жасанды гормондары
- •10.1.3. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының фтордан тұратын гормондары
- •10.1.4. Ингаляциялық жолмен қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.1.5. Жергілікті қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.2.1. Стероидты емес қабынуға қарсы қышқылдар тобының дәрілері
- •10.2.1.1 Салицил қышқылының туындысы
- •10.2.1 Пиразолидин туындысы
- •10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.5. Оксикам туындысы
- •10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
- •10.2.2. Стреоидты емес қабынуға қарсы – қышқылдық емес топтар
- •10.2.2.1 Алканон туындысы
- •10.2.2.2. Сульфонамид туындысы
- •10.3. Әртүрлі топтардағы қабынуға қарсы дәрілер
- •10.3.1. Алтын препараттары
- •10.3.2. Жиынақ түзеуші қосылыстар
- •10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
- •11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер
- •11.1.1. Цитостатикалық дәрілер
- •11.1.2. Глюкокортикоидтар
- •Антибиотиктер
- •Антиденелер препараттары
- •Иммунды белсендіруші дәрілер
- •11.2.1. Эндогенді жолмен алынған полипептидтер және олардың үйлестері
- •11.2.2. Жасанды препараттар
- •Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
- •Интерферондар (ифн)
- •Интерферонның индукторлары (интерфероногендер)
- •Интерлейкиндер
- •11.2.7. Иммуноглобулин препараттары
- •11.3. Аллергияға қарсы дәрілер
- •11.3.1. Гистаминге қарсы дәрілер
- •11.3.2. Мес жасушасының түйіршіксізденуіне кедергі жасайтын дәрілер
- •11.3.3. Глюкокортикоидтар (10.1. Стероидты қабынуға қарсы қолданылатын дәрілер тақырыбын қарау)
- •11.3.4. Симптоматикалық аллергияға қарсы қолданылатын дәрілер
- •«Иммунотропты дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •Пәндік көрсеткіш
- •Е ж з
10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
«Қабынуға қарсы дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
1. Қабынуға қарсы құрылымы стероидты дәрілерді белгілеңіз:
а) супрастин, дипразин;
б) гидрокортинзон, тавегил;
в) преднизолон, гидрокортизон;
г) димедрол, преднизолон;
д) интал, гидрокортизон;
***
2. Стероидты қабынуға қарсы дәрілерді қолданғаннан кейінгі болатын асқынулар:
а) ісіктер, АҚ жоғарлауы, гипергликемия, остеопороз;
б) жүрек айну, құсу, бас ауруы;
в) жүрек айну, құсу, гипогликемия, ісік;
г) АҚ-ның төмендеуі, кахексия, тері қышымасы;
д) ісіктер, АҚ-ның төмендеуі, гипогликемия.
***
3. Стероидты емес қабынуға қарсы дәрілерді белгілеңіз:
а) супрастин, фенилбутазон;
б) синафлан, ранитидин;
в) предгизолон, тавегил;
г) аспирин, диклофенак;
д) пирензепин, метамизол.
***
4. Асқазан ойық жарасы СЕҚҚД-дің қай түрімен байланысты:
а) М-холинотежегіштер қозғалысы;
б) Простргландиндерге әсері;
в) Альфа - адреномиметиктердің әсері;
г) Антицидтік әсері;
д) Н2 гистаминді тежегіш әсері;
***
5. Ревматизмге қарсы қасиетке ие препарат:
а) Минтал;
б) Гистамин;
в) Пирацетам;
г) Пирензепин;
д) Индометацин;
***
6. Пироксикам емдік дәрісінің көрсетеді:
а) Ревматизмге қарсы әсері;
б) Гипотензивті әсері;
в) Шокқа қарсы әсері;
г) Рефлекторлық әсері;
д) Антитоксикалық әсері;
***
7. Глюкокортикостероидтарды атаңыз:
а) Прогестерин;
б) Пропранолол;
в) Преднизолон;
г) Метамизол;
д) Ибупрофен;
***
8. Глюкокортикоидтар жайлы мына тұжырымдамалардың қайсысы дұрыс:
а) Бауырда микросомальды ферменттердің қышқылдануын төмендетеді;
б) Қабынудың барлық фазасын төмендетеді;
в) ОЖЖ-нің импульстарының өткізілуін төмендетеді;
г) Простагландиндердің өндірілуін төмендетеді;
д) Иммунобелсендіруші әсер көрсетеді;
***
9. Глюкокортикостероидтарды тағайындайды:
а) Асқазанның ойық жарасында;
б) Иммунды жетіспеушілік;
в) Гипертоникалық ауруда;
г) Туберкулезде;
д) Бронх демікпесі;
***
10. Глюкокортикостероидтардың әсері:
а) Аллергияға қарсы;
б) Ангинаға қарсы;
в) Иммунды белсендіруші;
г) Антацидтер;
д) Қанайналымын реттейді;
***
11. Глюкокортикоидтарды қолданудағы асқынулар:
а) Тіндердің регенерациясын төмендету, гипогликемия, АҚ-ның төмендеуі;
б) Бас айналу, жүрек айну, құсу, аллергия;
в) Гипергликемия, гиперхолистеринемия, ісінулер, АҚ жоғарлауы;
г) Гиполикемия, тіндердің регенерациясының төмендеуі;
д) Гипохолистеринемия, иммунобелсендіруші;
***
12. Глюкокортикостероидтардың қолданылуын көрсетіңіз:
а) Коллагеноздар, бронх демікпесі, анафилактикалық шок;
б) Ревматоидты артрит, бас сақинасы, остеопороз;
в) Қант диабеті, остеопороз, ойық жара аурулары;
г) Гипертониялық ауру, ревмотидты артрит, қант диабеті;
д) Асқазанның ойық жарасы, ревматизм;
***
13. Глюкокортикоидтарды тағайындауда қолданылмайтын жағдайлар:
а) Ревматизм;
б) Он екі елі ішек және асқазанның ойық жарасы;
в) Бронх демікпесі;
г) Анафилактикалық шок;
д) Ревматоидты артрит;
***
14. Қабынуға қарсы алтын препараттарын көрсетіңіз:
а) Метамизол;
б) Индометацин;
в) Диклофенак;
г) Ауронофин;
д) Целококсид;
***
15. Алканон туындысы, қабынуға қарсы дәрі:
а) Синофлан
б) Преднизолон;
в) Набуметон;
г) Диклофенак;
д) Метамизол;
***
16. СЕҚҚД-ге кері көрсеткіштер:
а) Бауыр қызметінің бұзылыстары және бронх демікпесі;
б) Он екі елі ішек және асқазанның ойық жара ауруы;
в) Портальды гипертензия және ревматизм;
г) Қанның ұю бұзылысы және ревматоидты артрит;
д) Қант диабеті және остеопороз;
***
17. СЕҚҚД-нің негізгі жанама әсерінің белгілері:
а) Бронх демікпесі, анафилактикалық шок;
б) Ревматоидты артрит, бас сақинасы;
в) Қант диабеті, остеопороз;
г) Гипертониялық ауру, анафилактикалық шок;
д) Ульцерогенді әсері, асқазан ішек жолдарынан қан кетулер;
***
18. Фенил сірке қышқылының туындысына жататын СЕҚҚД белгілеңіз:
а) Диклофенак;
б) Гидрокортизон;
в) Преднизолон;
г) Метамизол;
д) Нимесулид.
***
19. Қай препарат бәсекелестік талдамды цилооксигеназа-2 баяулатқышына жатады:
а) Преднизолон;
б) Гидрокотизон;
в) Нимесулид;
г) Индометацин;
д) Диклофенак;
***
20. Қандай препарат циклооксигеназа-1 және циклооксигеназа-2–ні талдамсыз тежейді:
а) Метамизол;
б) Ибупрофен;
в) Аспирин;
г) Пироксикам;
д) Диклофенак;
***
21. Индометацинге қарағанда Ацетилсалицил қышқылында айқын көрінеді:
а) Простагландиндердің синтезінің төмендеуі;
б) Ауыруды басатын әсері;
в) Тромбоциттерге антиагрегаттық әсері;
г) Қызбаны түсіретін әсері;
д) Фагоцитозды белсендіреді;
***
22. СЕҚҚД-дің негізгі әсер ету механизміне жататындар:
а) Простагландиндерге қарсы;
б) Бактерияларға қарсы;
в) Гистаминдерге қарсы;
г) Антиген- антиденелердің реакциясының төмендеуі;
д) Анаболикалық;
***
23. СЕҚҚД барлық қасиеті бар, тек мынадан басқасынан:
а) Қызуды басатын;
б) Қабынуға қарсы;
в) Ауыруды басатын;
г) Ульцерогендік;
д) Анаболикалық;
***
24. Әсері ұзартылған СЕҚҚД-ді көрсетіңіз:
а) Ибупрофен;
б) Дифлунизал;
в)Теноксикам; г) Нимесудид;
д) Набуметон;
***
25. СЕҚҚД алканон туындысы:
а) Диклофенак;
б) Метамизол;
в) Целококсид;
г) Набуметон;
д) Метамизол;
11 Тарау. Иммунотропты дәрілер
Иммунды жүйе әдетте қабыну ошағында жұмыс істейді, оған иммунды жасушалар қаннан түседі, қабынудың себептері болатын микробтарды, вирустарды және басқа да агенттерді жояды. Егер иммунды жүйе қалыпты қызмет атқарса, сонымен қатар жедел немесе созылмалы аурулар жақсы болжаммен аяқталып, сауығуға алып келеді. Және керісінше ағзаның иммунитеті әлсіреген кезде ауру созылуы мүмкін, әлде жедел аурулар созылмалы барысқа өтеді.
Бірақ, иммунды жүйе белгілі бір азғырған реакциялар агенттеріне жауап береді - мысалы, оның күшеюі әртүрлі аллергиялық ауруларға және ауыр өтетін аутоиммунды ауруларға алып келеді. Иммунитеттің әлсіреуі кезінде - әртүрлі қатерлі ісіктер дамиды, әлде бұл жағдайларда иммунды жүйе түрлендірілген қатерлі жасушаларды жою қабілетін орындамайды.
Иммунды қорғаудың екі түрін ажыратады: жасушалық иммунитет, онда лейкоциттер белсенді қатысады және гуморальды – онда ағзаның қорғанысына қатысатын қарапайымдардан күрделі молекулалар қатысады: бұл иммуноглобулиндер, комплемент жүйесі, ферменттер, интерферондар, бактериялардың, вирустардың және басқа да бөгде агенттердің белсенділігін басатын ферменттерді баяулатқыштар.
Қазіргі кезде иммунокоррекция әдістерін иммунофармакология қарастырады. Иммунофармакологияның негізгі мақсаты иммунобелсенді (иммунотропты) заттарды қолдана отырып, иммунды жүйенің бұзылған қызметін фармакологиялық реттеу болып табылады. Бұл заттардың әсері иммунды жауапқа қатысатын жасуша қызметін жақсарту. Науқастың иммунды жауабына байланысты клиникада екі модуляциялық жағдай болуы мүмкін, ол иммуносупрессия немесе иммуностимуляция. Осыған байланысты модуляциялық иммунитетті клиникалық жағдайда емдеу барысынды, тиімді иммунотерапия жүргізу қиынға соқтырады. Иммунотерапияның басты мақсаты – науқастың ағзасына қабілетті әсерлерді иммунды жауапқа беттеу. Жоғарыда айтылған жағдайларды ескере отырып, дәрігер иммуносупрессивті және иммунды белсендіруші терапияны жүргізуі қажет, сондықтан барлық иммунды белсендіруші дәрілер иммуносупрессорлар мен иммунды белсендірушілер деп бөлінген.