- •Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
- •615.1 (075.8)
- •Мазмұны
- •1 Тарау. Жалпы фармакология...............................................................11
- •2 Тарау. Жалпы рецептура.....................................................................32
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер...............48
- •4 Тарау. Эфференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер. Холинорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •5 Тарау. Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсерлі дәрілер.................................137
- •7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті........................157
- •8 Тарау. Гамқ (гамма-аминомайлы қышқылы) рецепторларына
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер................................................224
- •11 Тарау. Иммунотропты дәрілер..........................................................292
- •1 Тарау. Жалпы фармакология.
- •Фармакокинетикалық кезең
- •1.1.2. Дәрілердің сіңірілуі
- •1.1.3. Дәрілердің таралуы
- •1.1.4. Дәрілердің өзгеруі
- •1.1.5. Дәрілердің шығарылуы (экскреция)
- •Негізгі фармакокинетикалық өлшемдер.
- •Фармакодинамикалық кезең
- •Фармакодинамика мен фармакокинетиканың арасындағы байланыс
- •1.3.1. Сурет Дәрі мен жүктілік
- •1.4. Дәрілердің негізгі ықпалдары
- •1.5. Дәрілердің жанама әсерлерінің көрінісі
- •1.6. Фармацевтикалық кезең
- •13. “Аффинитет” – бұл:
- •15. «Биотрансформация» дегеніміз:
- •17. «А» тізіміне жататын дәрілер:
- •18. Дәріге тәуелділік – бұл:
- •19. Рецептор – бұл:
- •22. Ағзаға дәрілерді энтералді жолмен енгізу:
- •29. Фармакодинамика – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі:
- •30. Мутагендік – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі //
- •2. Тарау Жалпы рецептура
- •2.1. Қатты дәрілік түрлер
- •2.2. Жұмсақ дәрілік түрлер
- •2.3. Сұйық дәрілік түрлер.
- •2.4. Егуге арналған дәрілік түрлер
- •2.5.Аэрозоль және басқада дәрілік түрлер.
- •2. Сыртқа қолдануға арналған ұнтақтар келесі мөлшерде жазылады:
- •7. Наркотикалық және соларға теңестірілген дәрілерге рецептті жазудың ерекшеліктері:
- •8. Флакон түріндегі шығатын мөлшерленген дәріге жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •9. Суспензия – бұл:
- •10. Драже – бұл:
- •11. Драженің мөлшерленген түріне жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •12. Рецепт – бұл дәрігердің жазбаша жүгінуі:
- •І бөлім. Шеткі жүйке жүйесінің бөліміне әсер ететін дәрілер.
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер
- •3.1.1. Беткейлік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (кокаин, бензокаин, тетракаин, лидокаин, бумекаин)
- •3.1.2. Инфильтрациялық жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, бупивакаин, тримекаин)
- •3.1.3. Өткізгіштік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, тримекаин, бупивакаин, артикаин)
- •3.1.4. Мидың өрмек қабықшасының астындағы кеңістікті жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (лидокаин, тримекаин, артикаин, бупивакаин жоғарыда 3.1.1.; 3.1.2. Және 3.1.3 қара)
- •3.1.5. Эпидуральды және каудальды жансыздандыру үшін қолданылатын
- •Дәрілер (лидокаин, бупивакаин, ропивакаин).
- •Тұтқыр, қаптағыш және сорғыш дәрілер.
- •3.2.1. Тұтқыр дәрілер
- •3.2.2. Қармаушы дәрілер
- •3.2.3. Сорғыш дәрілер
- •3.2.4. Тітіркендіргіш дәрілер
- •«Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •4.1. Антихолинэстеразды дәрілер
- •4.1.1 Кесте. Антихолинэстеразды дәрілермен жедел улану (прозерин, фоқ).
- •4.2. М-холиномиметиктер
- •4.3. Н-холиномиметиктер
- •4.4. М-холинотежегіштер
- •4.5. Ганглиотежегіштер
- •4.6. Миорелаксанттар
- •«Холинорецепторларға әсер ететін заттар» тақырыбы бойынша тестілік тапсырмалар.
- •14. Ганглиотежегіштерге жатады:
- •5.1. Адреномиметиктер
- •5.1.1. Α - және β – адреномиметиктер
- •5.1.2. Α - адреномиметиктер
- •5.1.3. Β – адреномиметиктер
- •5.2. Адренотежегіштер
- •5.2.1. Α - адренотежегіштер
- •5.2.2. Β – адренотежегіштер
- •Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер
- •Симпатомиметикалық дәрілер
- •5.3.2. Симпатолитикалық дәрілер
- •«Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тест сұрақтары.
- •Іі бөлім. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсері дәрілер (дофаминді, серотонинді және пкринергиялық рецепторлар)
- •6.1. Дофаминергиялық дәрілер
- •6.2. Серотонинергиялық дәрілер
- •6.3. Пуринергиялық дәрілер
- •1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:
- •7.1.1. Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер
- •7.1.2 Тыныс арқылы берілмейтін наркозды дәрілер
- •7.2. Этил спирті
- •«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •8.1.Ұйықтататын дәрілер
- •8.1.1. Гамқ (бензодиазепиндерге ұқсас болып келеді) рецепторларының агонисттері
- •8.1.2. Наркотикалық типті әсері бар ұйықтататын дәрілер
- •8.1.3. Әр түрлі топтағы ұйықтататын дәрілер
- •8.2. Қояншыққа қарсы дәрілер
- •8.2.1.Үлкен тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.2. Кіші тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
- •8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
- •8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
- •8. 3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер
- •8.3.1. Холинергиялық дәрілер
- •8.3.2. Дофаминергиялық дәрілер
- •«Гамқ-рецепторларына әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер
- •Ағзадағы ауыруды жалпыландыратын және басатын механиз
- •9.1. Орталыққа әсер ететін наркотикалық (опиоидтық) ауыруды басатын дәрілер
- •9.1.1. Опиоидты рецепторлардың (табиғи анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.3. Опиоидты рецепторлардың жартылай агонисттері мен агонист-антагонисттері
- •9.1.4. Наркотикалық ауыруды басатындардың антагонистері
- •9.2. Орталыққа әсері ететін наркотикалық емес ауыруды басатын дәрілер
- •9.2.1. Қызуды және ауырсынуды басатын ықпал әсері бар дәрілер
- •9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер
- •9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер
- •9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)
- •Ііі бөлім. Қабынуды тежейтін және иммундық үрдістерге әсер ететін дәрілер
- •10 Тарау. Қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1.1. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының табиғи гормондары
- •10.1.2. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жасанды гормондары
- •10.1.3. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының фтордан тұратын гормондары
- •10.1.4. Ингаляциялық жолмен қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.1.5. Жергілікті қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.2.1. Стероидты емес қабынуға қарсы қышқылдар тобының дәрілері
- •10.2.1.1 Салицил қышқылының туындысы
- •10.2.1 Пиразолидин туындысы
- •10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.5. Оксикам туындысы
- •10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
- •10.2.2. Стреоидты емес қабынуға қарсы – қышқылдық емес топтар
- •10.2.2.1 Алканон туындысы
- •10.2.2.2. Сульфонамид туындысы
- •10.3. Әртүрлі топтардағы қабынуға қарсы дәрілер
- •10.3.1. Алтын препараттары
- •10.3.2. Жиынақ түзеуші қосылыстар
- •10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
- •11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер
- •11.1.1. Цитостатикалық дәрілер
- •11.1.2. Глюкокортикоидтар
- •Антибиотиктер
- •Антиденелер препараттары
- •Иммунды белсендіруші дәрілер
- •11.2.1. Эндогенді жолмен алынған полипептидтер және олардың үйлестері
- •11.2.2. Жасанды препараттар
- •Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
- •Интерферондар (ифн)
- •Интерферонның индукторлары (интерфероногендер)
- •Интерлейкиндер
- •11.2.7. Иммуноглобулин препараттары
- •11.3. Аллергияға қарсы дәрілер
- •11.3.1. Гистаминге қарсы дәрілер
- •11.3.2. Мес жасушасының түйіршіксізденуіне кедергі жасайтын дәрілер
- •11.3.3. Глюкокортикоидтар (10.1. Стероидты қабынуға қарсы қолданылатын дәрілер тақырыбын қарау)
- •11.3.4. Симптоматикалық аллергияға қарсы қолданылатын дәрілер
- •«Иммунотропты дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •Пәндік көрсеткіш
- •Е ж з
8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
Габапентин (Gabapenrinum), нейронтин. Габапентин химиялық құрлымы бойынша ОЖЖ тежеуші медиатор қызметін атқаратын ГАМҚ-на ұқсас. Габапентин әсер ету механизмі бойынша ГАМҚ синапсы арқылы әсер ететін басқа тырысуға қарсы дәрілерден (вальпроат, барбитураттар, бензодиазепиндер, ГАМҚ-трансаминаза баяулатқыштары, ГАМҚ ұстап қалушылардың баяулатқыштары, ГАМҚ агонисттері, ГАМҚ продәрілері) айырмашылығы бар. Габапентиннің соңғы әсер ету механизмі әлі анықталынбаған.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. 18 жастан асқан ересек адамдардағы нейропатиялық ауырусыну сезімін емдеу үшін; ересектер мен 12 жастана асқан балалардағы екіншілікті жалпыланған және жалпыланбаған тырысуларының монотерапиясында, сонымен қатар ересектер мен 3 жас және 3 жастана асқан балалардағы екіншілікті жалпыланған және жалпыланбаған парциялды тырысуларды емдеудегі қосымша зат ретінде қолданылады. Мөлшерлеу тәртібі жекешеленген емді тағайындау көрсеткіші және емдеу кестесіне тәуелді. Қояншықты емдеуде (қосымша зат ретінде): 12 ден асқан науқастарға - 900–1800 мг/тәулігіне (3 рет қабылдауға). Бастапқы мөлшері - 300 мг тәулігіне 3 рет қабылдауға. 3-12 жастан асқан балаларға — бастапқы мөлшері 10–15 мг/кг/тәулігіне (3 рет қабылдауға). 5 жас және 5 жастана асқан балалар үшін тиімділік мөлшері — 25–35 мг/кг/тәулігіне, 3-4 жастағы балалар үшін — 40 мг/кг/тәулігіне (3 рет қабылдауға).
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдылық, 3 жасқа дейінгі балалардағы парциалды қояншық ұстамалары кезінде (қосымша зат ретінде емдеудің сапасы анықталмаған) және 12 жасқа дейінгі ұшықтан кейінгі невралгияларда (тиімділігі және қауіпсіздігі жайында зерттеулер жүргізілмеген).
Жанама әсерлері. Амнезия, атаксия, естің шатасуы, қозғалыс координациясының бұзылыстары, депрессия, бастың айналуы, дизартрия, жоғарылаған жүйкелік қозу, нистагм, ұйқышылдық, ойлау қабілетінің бұзылыстары, дірілдеу, тырысулар, амблиопия, диплопия, гиперкинезия, рефлекстердің күшейуі, әлсіреуі, болмауы, парестезия, үрей, жүрістің бұзылысы; тіс түсінің өзгеруі, іштің өтуі, тәбеттің жоғарылауы, ауыздың құрғауы, лоқсу, құсу, метеоризм, анорексия, гингивит, іштің ауырсынуы, панкреатит, бауырдың қызметтік сынамасының өзгеруі; лейкопения, терінің мацерациясы, акне, қышыну, бөртпе.
Шығарылу түрі. 100, 300 және 400 мг капсуладан және 600 және 800 мг таблеткада N. 10, 20, 50, 100.
8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
Вольпрое қышқылы мен ламотриджин. (8.2.1. Үлкен тырысулы ұстамаларда қолданылатын заттар. қара)
Клоназепам (8.2.2. Кіші тырысулы ұстамаларда қолданылатын заттар. қара)
8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
Диазепам (8.1.1. ГАМК агонисттері (бензодиазепинді рецепторлар) қара).
Лоразепам (Lorazepamum), лорам, лорафен. Лоразепам анксиолитикалық, тыныштандыратын, ұйықтататын, миорелаксациялаушы, тырысуға қарсы зат. ГАМҚ бензодиазепинді рецепторлық кешенмен, өзіндік бензодиазепинді ГАМҚ рецепторларымен байланыса отырып, ГАМҚ рецепторлардың ГАМҚ-на сезімталдығын жоғарылатады. Нәтижесінде хлор иондары үшін, трансмембраналық өзекшелердің ашылу жиілігі жоғарылайды, постсинаптикалық мембрана нейрондарын гиперполяризациялайды, нейроналды белсенділік тежеледі және ОЖЖ нейрон аралық берілуі тежеледі.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Үрей, толқыныспен жүретін невроздарда, сондай–ақ жалпыланған үрейлі бұзылыстарда, жарақаттан кейінгі күйзелісті жағдайларда, фобиялар, обсессивті-компульсивті бұзылыстарда, психо-реактивті жағдайларда, эмоционалды-психо-реактивті жағдайларда, генезі әртүрлі депрессивті жағдайларда болатын үрейленуде, ұйқысыздық, психо-соматикалық бұзылыстар, хирургиялық және диагностика алды шараларда, бастың күшті ауыруында, лоқсу, құсу, химиотерапия салдарынан болатын қояншықта, маскүнемдік делирий, созылмалы маскүнемділікте болатын абстинентті синдромда (біріктірілген емнің құрамына кіреді). Мөлшерлеу тәртібі және емдеу курсының ұзақтылығы, қатаң тәртіппен жеке дара тағайындалады. Неврологиялық тәжірибеде — 1 мг-нан тәулігіне 2–3 реттен тағайындалады; психиатриялық тәжірибеде — 4–6 мг/тәулігіне; ұйқысыздықта — 1–2 мг ұйықтар алдында 30 минут бұрын тағайындалады.
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдылық, сондай ақ, басқа бензодиазепиндерге жоғары сезімталдылық, миастения, жабық бұрышты глаукома, ОЖЖ қызметін тежейтін заттармен жедел улануда, тыныс, бауыр жетіспеушілігі, жүктілік (әсіресе I үш айында), емшекпен емізу, 18 жасқа дейін.
Жанама әсерлері. Жүйке жүйесі және сезім мүшелері жағынан: әлсіздік, енжарлық, ұйқышылдық, дезориентация, бастың ауруы, бастың айналуы, депрессия, атаксия, ұйқының бұзылысы, ажитация, көрудің бұзылылысы, амнезияның эпизодтары. АІЖ жағынан: ауыздың құрғауы, лоқсу, құсу, іштің өтуі, тәбеттің өзгеруі. Тері-қабаты жағыныан: эритема, есекжем. Үйренгіштік, дәріге тәуелділік дамуы мүмкін, айыру синдромы rebound-синдром дамуы мүмкін.
Шығарылу түрі. 0,5, 1, 2 және 2,5 мг таблеткада N.10, 20, 100; 1 және 2,5 мг N.25.