- •Қазақстан Республикасының Денсаулық сақтау министрлігі
- •615.1 (075.8)
- •Мазмұны
- •1 Тарау. Жалпы фармакология...............................................................11
- •2 Тарау. Жалпы рецептура.....................................................................32
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер...............48
- •4 Тарау. Эфференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер. Холинорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •5 Тарау. Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсерлі дәрілер.................................137
- •7 Тарау. Наркозға арналған дәрілер. Этил спирті........................157
- •8 Тарау. Гамқ (гамма-аминомайлы қышқылы) рецепторларына
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер................................................224
- •11 Тарау. Иммунотропты дәрілер..........................................................292
- •1 Тарау. Жалпы фармакология.
- •Фармакокинетикалық кезең
- •1.1.2. Дәрілердің сіңірілуі
- •1.1.3. Дәрілердің таралуы
- •1.1.4. Дәрілердің өзгеруі
- •1.1.5. Дәрілердің шығарылуы (экскреция)
- •Негізгі фармакокинетикалық өлшемдер.
- •Фармакодинамикалық кезең
- •Фармакодинамика мен фармакокинетиканың арасындағы байланыс
- •1.3.1. Сурет Дәрі мен жүктілік
- •1.4. Дәрілердің негізгі ықпалдары
- •1.5. Дәрілердің жанама әсерлерінің көрінісі
- •1.6. Фармацевтикалық кезең
- •13. “Аффинитет” – бұл:
- •15. «Биотрансформация» дегеніміз:
- •17. «А» тізіміне жататын дәрілер:
- •18. Дәріге тәуелділік – бұл:
- •19. Рецептор – бұл:
- •22. Ағзаға дәрілерді энтералді жолмен енгізу:
- •29. Фармакодинамика – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі:
- •30. Мутагендік – бұл фармакологияның зерттейтін бөлімі //
- •2. Тарау Жалпы рецептура
- •2.1. Қатты дәрілік түрлер
- •2.2. Жұмсақ дәрілік түрлер
- •2.3. Сұйық дәрілік түрлер.
- •2.4. Егуге арналған дәрілік түрлер
- •2.5.Аэрозоль және басқада дәрілік түрлер.
- •2. Сыртқа қолдануға арналған ұнтақтар келесі мөлшерде жазылады:
- •7. Наркотикалық және соларға теңестірілген дәрілерге рецептті жазудың ерекшеліктері:
- •8. Флакон түріндегі шығатын мөлшерленген дәріге жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •9. Суспензия – бұл:
- •10. Драже – бұл:
- •11. Драженің мөлшерленген түріне жазылған дұрыс рецептті көрсетіңіз:
- •12. Рецепт – бұл дәрігердің жазбаша жүгінуі:
- •І бөлім. Шеткі жүйке жүйесінің бөліміне әсер ететін дәрілер.
- •3 Тарау. Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер
- •3.1.1. Беткейлік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (кокаин, бензокаин, тетракаин, лидокаин, бумекаин)
- •3.1.2. Инфильтрациялық жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, бупивакаин, тримекаин)
- •3.1.3. Өткізгіштік жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (прокаин, лидокаин, тримекаин, бупивакаин, артикаин)
- •3.1.4. Мидың өрмек қабықшасының астындағы кеңістікті жансыздандыру үшін қолданылатын дәрілер (лидокаин, тримекаин, артикаин, бупивакаин жоғарыда 3.1.1.; 3.1.2. Және 3.1.3 қара)
- •3.1.5. Эпидуральды және каудальды жансыздандыру үшін қолданылатын
- •Дәрілер (лидокаин, бупивакаин, ропивакаин).
- •Тұтқыр, қаптағыш және сорғыш дәрілер.
- •3.2.1. Тұтқыр дәрілер
- •3.2.2. Қармаушы дәрілер
- •3.2.3. Сорғыш дәрілер
- •3.2.4. Тітіркендіргіш дәрілер
- •«Афференттік иннервацияға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •4.1. Антихолинэстеразды дәрілер
- •4.1.1 Кесте. Антихолинэстеразды дәрілермен жедел улану (прозерин, фоқ).
- •4.2. М-холиномиметиктер
- •4.3. Н-холиномиметиктер
- •4.4. М-холинотежегіштер
- •4.5. Ганглиотежегіштер
- •4.6. Миорелаксанттар
- •«Холинорецепторларға әсер ететін заттар» тақырыбы бойынша тестілік тапсырмалар.
- •14. Ганглиотежегіштерге жатады:
- •5.1. Адреномиметиктер
- •5.1.1. Α - және β – адреномиметиктер
- •5.1.2. Α - адреномиметиктер
- •5.1.3. Β – адреномиметиктер
- •5.2. Адренотежегіштер
- •5.2.1. Α - адренотежегіштер
- •5.2.2. Β – адренотежегіштер
- •Симпатомиметикалық және симпатолитикалық дәрілер
- •Симпатомиметикалық дәрілер
- •5.3.2. Симпатолитикалық дәрілер
- •«Адренорецепторларға әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тест сұрақтары.
- •Іі бөлім. Орталық жүйке жүйесіне әсер ететін дәрілер
- •6 Тарау. Жалпы медиаторлық әсері дәрілер (дофаминді, серотонинді және пкринергиялық рецепторлар)
- •6.1. Дофаминергиялық дәрілер
- •6.2. Серотонинергиялық дәрілер
- •6.3. Пуринергиялық дәрілер
- •1. Бас ми қабығына айқын қоздырушы әсер береді:
- •7.1.1. Тыныс арқылы берілетін наркозды дәрілер
- •7.1.2 Тыныс арқылы берілмейтін наркозды дәрілер
- •7.2. Этил спирті
- •«Наркозға арналған заттар мен этил спирті» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •8.1.Ұйықтататын дәрілер
- •8.1.1. Гамқ (бензодиазепиндерге ұқсас болып келеді) рецепторларының агонисттері
- •8.1.2. Наркотикалық типті әсері бар ұйықтататын дәрілер
- •8.1.3. Әр түрлі топтағы ұйықтататын дәрілер
- •8.2. Қояншыққа қарсы дәрілер
- •8.2.1.Үлкен тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.2. Кіші тырысу ұстамаларында қолданылатын дәрілер
- •8.2.3. Психомоторлы эквивалент кезінде қолданылатын дәрілер
- •8.2.4. Миаклонуста қолданылатын дәрілер
- •8.2.5. Қояншық статусын шеттетуде қолданылатын дәрілер
- •8. 3. Паркинсонизмге қарсы дәрілер
- •8.3.1. Холинергиялық дәрілер
- •8.3.2. Дофаминергиялық дәрілер
- •«Гамқ-рецепторларына әсер ететін дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •9 Тарау. Ауыруды басатын дәрілер
- •Ағзадағы ауыруды жалпыландыратын және басатын механиз
- •9.1. Орталыққа әсер ететін наркотикалық (опиоидтық) ауыруды басатын дәрілер
- •9.1.1. Опиоидты рецепторлардың (табиғи анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.2. Опиоидты рецепторлардың – (жасанды анальгетиктер) толық агонисттері
- •9.1.3. Опиоидты рецепторлардың жартылай агонисттері мен агонист-антагонисттері
- •9.1.4. Наркотикалық ауыруды басатындардың антагонистері
- •9.2. Орталыққа әсері ететін наркотикалық емес ауыруды басатын дәрілер
- •9.2.1. Қызуды және ауырсынуды басатын ықпал әсері бар дәрілер
- •9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер
- •9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер
- •9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)
- •Ііі бөлім. Қабынуды тежейтін және иммундық үрдістерге әсер ететін дәрілер
- •10 Тарау. Қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1. Стероидты қабынуға қарсы дәрілер
- •10.1.1. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының табиғи гормондары
- •10.1.2. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының жасанды гормондары
- •10.1.3. Бүйрек үсті безінің қыртысты қабатының фтордан тұратын гормондары
- •10.1.4. Ингаляциялық жолмен қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.1.5. Жергілікті қолдануға арналған глюкокортикоидты препараттар
- •10.2.1. Стероидты емес қабынуға қарсы қышқылдар тобының дәрілері
- •10.2.1.1 Салицил қышқылының туындысы
- •10.2.1 Пиразолидин туындысы
- •10.2.1.3. Индол сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.4. Фенил сірке қышқылының туындысы
- •10.2.1.5. Оксикам туындысы
- •10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
- •10.2.2. Стреоидты емес қабынуға қарсы – қышқылдық емес топтар
- •10.2.2.1 Алканон туындысы
- •10.2.2.2. Сульфонамид туындысы
- •10.3. Әртүрлі топтардағы қабынуға қарсы дәрілер
- •10.3.1. Алтын препараттары
- •10.3.2. Жиынақ түзеуші қосылыстар
- •10.3.3. Безгекке қарсы дәрілер Хлорохин, гидроксихлорохин (Безгекке қарсы дәрілер 2-ші бөлімді қара)
- •11.1. Иммуносупрессорлы дәрілер
- •11.1.1. Цитостатикалық дәрілер
- •11.1.2. Глюкокортикоидтар
- •Антибиотиктер
- •Антиденелер препараттары
- •Иммунды белсендіруші дәрілер
- •11.2.1. Эндогенді жолмен алынған полипептидтер және олардың үйлестері
- •11.2.2. Жасанды препараттар
- •Микробтардан алынған препараттар және олардың үйлестері
- •Интерферондар (ифн)
- •Интерферонның индукторлары (интерфероногендер)
- •Интерлейкиндер
- •11.2.7. Иммуноглобулин препараттары
- •11.3. Аллергияға қарсы дәрілер
- •11.3.1. Гистаминге қарсы дәрілер
- •11.3.2. Мес жасушасының түйіршіксізденуіне кедергі жасайтын дәрілер
- •11.3.3. Глюкокортикоидтар (10.1. Стероидты қабынуға қарсы қолданылатын дәрілер тақырыбын қарау)
- •11.3.4. Симптоматикалық аллергияға қарсы қолданылатын дәрілер
- •«Иммунотропты дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар
- •Пәндік көрсеткіш
- •Е ж з
10.2.1.6. Пропион қышқылының туындысы
Ибупрофен (Ibuprofenum), бруфен. Ибупрофен - стероидты емес қабынуға қарсы дәрі (СЕҚҚД). Қабынуға қарсы, ауыруға қарсы және шамалы қызуды басатын белсенділікке ие. Оның әсер ету механизміне орталықтағы сол сияқты шеткі деңгейдегі Е және F простагландиндер биосинтезін баяулатуы жатады.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Негізінен артриттер, Бехтерев ауруы, әр түрлі генездігі орташа ауыру синдромы, қызба жағдайлары. Ересектерге арналған мөлшері 200-800мг, ал 12 жастан асқан балаларға 5-10мг/кг және тік ішеккке 60мг, ал сыртқа 5мг гель немесе май күйінде күніне 3-4 рет.
Кері көрсеткіштері. Пироксикамға ұқсас, сонымен қатар артериалды гипертензия, қан кетулерге бейімділік, бронхоспастикалық реакциялар, естудің төмендеуі және т.б.
Жанама әсері. Пироксикамға ұқсас.
Шығарылу түрі. 200, 400, 600 және 800мг ретард таблеткалар N.10, 20, 50, 100; 200мг көпіргіш таблеткалар N.10; 50 және 100мг шайнауға арналған таблеткалар N. 24 балаларға 200мг; 200 мг драже N. 20; 200 мг капсулада N.10 және 300мг N.15; 2% 100 және 200 мл флакондағы шырын; 2% 60, 100 және 120 мл балаларға арналған ішке қолданатын флакондағы ерітінді; 4% 5 мл флакондағы ішке қолдануға арналған ерітінді; 3 г пакеттегі ішке қолдануға арналған гранула (200, 400 және 600 мг); балаларға арналған 60 мг тік ішек балауыздары N.5; 5% 20, 30, 50, 100 г крем және гель 10% 30 г гель.
Рецепт үлгісі. Rp.: Granulае Ibuprofeni 0,6 – 3,0
D.S. Алдын ала грануланы 100 мл суда ерітіп және 1 шай қасықтан күніне 3 рет тағайындау қажет.
#
Напроксен (Nаproxеnum) қабынуға қарсы, ауыруды басатын және қызуды түсіретін әсер көрсетеді, ол ЦОГ1 және ЦОГ2 белсенділігін талдамсыз тежеумен байланысты.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Негізінен ревматизм, ревматоидтық артрит, невралгия, миалгия, бас сақинасы. Ересектерге арналған мөлшері 250-500мл 2-3 реттен, 1 жасқа дейінгі балаларға күніне 2 реттен 2,5-10 мг/кг, тік ішекке 250мг, тәулігіне 1 балауыздан 1-2 реттен.
Кері көрсеткіштері. Негізінен тежелу сатысындағы асқазан және он екі елі ішектің ойық жара ауруында, бронх демікпесі.
Жанама әсері. Пироксикамға ұқсас.
Шығарылу түрі. 220, 250, 275, 375, 500 және 550мг таблеткалар N.10, 20, 30, 50; 2,4 және 2,5% 100 мл суспензия; 250 және 500 мг тік ішек балауыздары N.6, 10.
Флурбипрофен (Flurbiprofenum) стрепфен. Флурдипрофен айқын ауыруды басатын, қабынуға қарсы және қызбаны түсіруші белсенділікке ие. Әсер ету механизмі ЦОГ баяулатуымен және простагландин синтезінің тежелуімен байланысты. Тромбоциттердің агрегациясын тежейді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ревмотоидтық артрит, остеоартрит, анкилозирлеуші спондилоартрит, деформирлеуші остеоартроз, көздің қабыну аурулары. Ішке 50-100мг мөлшерінде тәулігіне 3 реттен қабылдайды, теі ішекке 100 мг 1 балауыздан 1-3 реттен тәулігіне 0,03% көз тамшылары.
Кері көрсеткіштері. Асқазан мен он екі елі ішектің ойық жара ауруында, геморрагиялық синдром, бүйректік, бауырдың және жүректің жетіспеушіліктері, қаназдық, артериялдық гипертензия, жүктілік, емшекпен емізу кезінде.
Жанама әсері. Негізінен пироксикамға және басқа да СЕҚҚД ұқсас.
Шығарылу түрі. 50 және 100 мг таблеткаларда N.30; 8,75 мг соруға арналған таблеткалар N.8; 200 мг ретард капсулада N.10, 30; 100 мг тік ішек балауызы N.12; 5% 15 және 30г тубадағы гель; 0,03% көз тамшысы ретінде қолданатын ерітінді.
Кетопрофен (Ketoprofenum), кетонал. Кетопрофен – ауыруды басатын, қызбаны түсіруші, қабынуға қарсы, антиагрегациялық дәрі. ЦОГ1 және ЦОГ2 белсенділігін баяулатады, ПГ мен ЛТ синтезін тежейді. Антибрадикининдік белсенділікке ие, лизосомальды мембрананы тұрақтандырады және олардан созылмалы қабыну кездерінде тіндердің бұзылуына ықпал ететін ферменттердің босап шығуын ұстайды. Цитокиндердің бөлінуін тежейді, нейтрофилдердің белсенділігін тежейді.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Негізінен ревматоидтық және подагралық артриттер, өзіндік емес спондилоартриттер, остеоартроздар, буыннан тыс ревматизм, ауырсыну синдромы, тромбофлебит, бұлшық ет, буын, сіңір жарақаттары. Ішке қабылдау мөлшері 100-400мг 3-4 реттен, тік ішекке 100-200 мг-нан тәулігіне 1-2 балауыздан, көк тамырға 100 мл 1-2 реттен, аэрозольды 10% 2-6 реттен тері үстіне тәулігіне 2-3 реттен себу.
Кері көрсеткіштері. Негізінене басқа СЕҚҚД ұқсас, мұнымен қоса жүктілік, емшекпен емізу және балалық жасында.
Жанама әсері. Негізінен басқа СЕҚҚД ұқсас.
Шығарылу түрі. 50 және 100 мг таблеткалар және 150мг ретард таблеткалар N.20; 50 мг капсулада N.25 және 200 мг ретард капсулада; 2 г (80мг) ішке қолдануға арналған пакеттегі суспензия ретінде қолданатын ұнтақ; 1,6% 150 мл шаюға арналған флакондағы ерітінді (дозатор-шақыш; 100 мг тік ішек балауызы N.6, 12; 5% 2 мл егуге арналған ампуладағы ерітінді; 100 мг егуге арналған флакондағы лиофилизирленген ұнтақ N.6; 5% 30 г тубадағы крем; 2,5% 30, 40, 50 және 60 г тубадағы гель; 5% 50 мл ерітінді спрей және 10% - 15 мл (62 мөлшер) және 30 мл (125 мөлшер) флакондағы сыртқа қолдануға арналған ерітінді (шашуға арналған).
Тиапрофен қышқылы (Acidum tiaprofenicum), сургам. Тиапрофен қышқылы – қабынуға қарсы, ауыруды басатын, қызбаны түсіретін дәрі. Циклооксигеназаны тежейді және ПГ синтезін төмендетеді. Тромбоциттердің агрегациясын басады.
Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Ревматоидтық артрит, анкилозирлеуші сподилит, остеоартроз, бурсит, бел-құйымшақ радикулиті, операциядан кейінгі ауыру синдромы. Ересектер үшін мөлшері ішке 300мг 2 реттен, балаларға 10мг/кг 2-3 реттен, тік ішекке ересектерге 300 мг және балаларға 150 мг 1-3 реттен тәулігіне, бұлшықет ішіне 200-400 мг әр 8 сағат сайын қолдану.
Кері көрсеткіштері. Жоғары сезімталдық, он екі елі ішек және асқазанның ойық жарасы, бронх деміпкесі, бауыр мен бүйрек қызметтерінің бұзылысы, қуықтың және аталық безінің қабынуы, жүктілік, емшекпен емізу кезінде.
Жанама әсері. Басқа СЕҚҚД ұқсас, сонымен қатар ісінулер мен бронх тарылуы.
Шығарылу түрі. 100 мг таблеткада N.30 және балаларға арналған 150 мг N.6 және 300 мг таблеткалар N.40; 300мг ретард таблеткалар; 300 мг ретард капсулалар; балаларға арналған 150-300 мг тік ішек балауыздары N.6; 200 мг флакондағы көктамырға егуге арналған ерітінді.