9.2.2. Ауырсынуды басатын ықпал әсері бар әртүрлі топтағы дәрілер

Колонидин (Антигипертензивті дәрілерді қара), амитриптилин және имипрамин (Антидепресанттарды қара), карбамазепин және габапентин (Қояншыққа қарсы дәрілерді қара), баклофен (Орталыққа әсер ететін миорелаксанттарды қара), кетамин (Ингаляциялық емес наркозды қара), азот тотығы (Ингаляциялық наркозды қара).

9.2.3. Әсер ету механизмі аралас ауыруды басатын дәрілер

Трамадол (Tramadolum), трамал. Трамадол – опиоидты анальгетик, циклогексанол туындысы. ОЖЖ-нің мю-, дельта- және каппа-рецепторларының талдамсыз агонистті. Трамадол – опиоидты рецепторлардың таза агонистті, жоғары емес тропизмі бар және рецептордың әртүрлі түрлеріне қатысы бойынша айқын талдамдылығы жоқ. Изомер(-), норадреналиннің нейрональды ұсталуын тежейді, өрлеуші норадренергиялық әсерді белсендіреді. Осыған байланысты жұлын миының желатинді субстанциясында ауыру импульстарының берілуі бұзылады. Тыныштандыратын ықпал туғызады. Терапиялық мөлшерде тынысты тежемейді. Жөтелге қарсы әсер көрсетеді.

Қолдану көрсеткіштері мен мөлшерленуі. Әртүрлі генездегі ауыру синдромының орташа және қатты түрлерінде (сонымен қатар қатерлі ісіктерде, жедел миокардтың инфарктінде, невралгияда, жарақатта). Ауырсынумен жүретін диагностикалық немесе терапевтикалық емшараларында. Ересектер мен 14 жастан үлкен балаларға бір реттік мөлшері ішке қабылдауға - 50 мг, тік ішекке - 100 мг, к/т баяу немесе б/е - 50-100 мг. Егер парентеральды енгізу кезінде тиімділігі болмаса, онда 20-30 минуттан кейін ішке 50 мг мөлшерін қабылдау мүмкін. Балаларға 1 жастан 14 жасқа дейін мөлшері 1-2 мг/кг есептемен белгіленеді.

Кері көрсеткіштері. ОЖЖ-не тежеуші әсер көрсететін алкоголмен және препараттармен жедел улануда, жас балаларға 1 жасқа дейін, трамадолға жоғары сезімталдықта.

Жанама әсерлері. Бастың айналуы, әлсіздік, ұйқышылдық, естің шатасуы, жеке жағдайларда – церебральды генезді тырысу ұстамалары (к/т үлкен мөлшерде енгізген кезде немесе бір мезгілде нейролептиктермен тағайындауда),  тахикардия, ортостатикалық гипотензия.

Шығарылу түрі. 50 және 100 мг N.10, 20, 30, 50 таблеткада және капсулалар; 100, 150 және 200 мг таблеткалар ретард N. 10, 30; 50, 100, 150 және 200 мг капсулалар ретард; 10% ерітінді 10, 20, 30, 50 және 50 мл сауытта ішке қабылдауға арналған тамшы; 100 мг N.5 тік ішек балауыздар; 5% ерітінді 1 және 2 мл және 10% 1 мл ампуладағы егуге арналған.

9.3. Шетке әсер ететін ауыруды басатын дәрілер (стероидты емес қабынуға қарсы дәрілер)

Диклофенак (Стероидты емес қабынуға қарсы әсері бар, фенилсірке қышқылының туындысын қара).

Ибупрофен және кетопрофен (Стероидты емес қабынуға қарсы әсері бар, пропион қышқылының туындысын қара).

Лорноксикам және мелоксикам (Стероидты емес қабынуға қарсы әсері бар, оксикам туындысын қара).

Нимесулид және целекоксиб (Стероидты емес қабынуға қарсы әсері бар, сульфонанилид туындысын қара).

9. «Анальгетикалық дәрілер» тақырыбы бойынша тестік тапсырмалар бойынша тапсырма

1. Наркотикалық анальгетиктерге жататындар:

а/ кеторолак, промедол;

б/ фентанил, омнопон;

в/ этиломорфин, кетамин;

г/ омнопон, колонидин;

д/ морфин, ибупрофен.

***

2. Морфиннің қолдану көрсеткіштері:

а/ үлкен жарақаттар, күйіктер, жедел миокардтың инфаркті, қатерлі ісіктер;

б/ миокардтың инфаркті, қатты жөтелден туындаған ұқының болмауы, бас миының жарақаты;

в/ гипертониялық ауру, бастың ауыруы, премедикация үшін, шендеуші үшін;

г/ депрессия, Квинке ісінуі, кардиогенді шок;

д/ ылғалды жөтел, қатерлі ісіктер, гемолитикалық ауру.

***

3. Наркотикалық анальгетиктерді тағайындаудың кері көрсеткіштері:

а/ диагноз қойылғанға дейінгі құрсақ ішінің жедел ауыруы, іштің өтуі;

б/ маскүнемдік, миокардтың жедел инфаркті;

в/ қатерлі ісіктер, миокардтың инфаркті;

г/ диагноз қойылғанға дейінгі құрсақ ішінің жедел ауыруы, 5 жасқа дейінгі балаларға, жүктілік;

д/ депрессивті-желікпелі психоз, іштің өтуі.

***

4. Опиатты рецепторлардың агонисттерін көрсетіңіз:

а/ налоксон;

б/ морфин;

в/ метамизол;

г/ ремифентанил;

д/ просидол.

***

5. Опиатты рецепторлардың антагонисттерін көрсетіңіз:

а/ морфин;

б/ тримеперидин;

в/ налоксон;

г/ габапентин;

д/ баклофен.

***

6. Наркотикалық анальгетиктерге тән қасиеттерді көрсетіңіз:

а/ қабынуға қарсы әсер көрсетеді;

б/ ауыруды басады және жөтелді белсендіреді;

в/ кез келген қабыну генезінен болған ауыруды шеттетеді;

г/ гипертермияны және ісінуді туғызады;

д/ кез келген генезді ауыруды басады.

***

7. Морфинмен жедел уланған кезде байқалады:

а/ кома, қарашықтың тарылуы, тыныстың тежелуі;

б/ елестер, қарашықтың кеңеюі, тыныстың тежелуі;

в/ дене қызуының жоғарлауы, өкпенің гипервентиляциясы;

г/ қарашықтың кеңеюі, АҚ жоғарылауы;

д/ эйфория, жұлын ми рефлекстерінің тежелуі.

***

8. Наркотикалық анальгетиктердің негізгі қолдану көрсеткіштері:

а/ коллагеноз кездеріндегі ауырулар, миокардтың инфаркті;

б/ ревматизм кезіндегі ауырулар, подаграда;

г/ өкпе ісінуі, тыныстың тежелуі;

д/ қатерлі ісіктер кезіндегі ауырулар, миокард инфаркті.

***

9. Наркотикалық емес анальгетиктерді көрсетіңіздер:

а/ тримеперидин, метамизол;

б/ ацетилсалицил қышқылы, метамизол;

в/ колонидин, амитриптилин;

г/ омнопон, метамизол;

д/ морфин, омнопон.

***

10. Наркотикалық емес анальгетиктердің негізгі сипаттарын көрсетіңіз:

а/ кез келген генезді ауыруды шеттетеді;

б/ қатерлі ісі ауруларындағы ауыруды шеттетеді;

в/ фантомды ауыруды шеттетеді;

г/ қабыну генезіндегі ауыруды шеттетеді;

д/ қызуды жоғарылатады.

***

11. Наркотикалық емес анальгетиктерді тағайындаудың негізгі көрсеткіштерін көрсетіңіз:

а/ генезі ревматизмді ауырулар;

б/ қатерлі ісіктер кезіндегі ауырулар;

в/ миокардтың инфаркты кезіндегі ауырулар;

г/ үлкен жарақаттар;

д/ оперативті араласуларда.

***

12. Наркотикалық емес анальгетик:

а/ метамизол;

б/ тримеперидин;

в/ кеторолак;

г/ ремифентанил;

д/ иммипрамин.

***

13. Табиғаты стероидты емес қабынуға қарсы дәріні көрсетіңіз:

а/ налоксон;

б/ баклофен;

в/ колонидин;

г/ преднизолон;

д/ парацетамол.

***

14. Ауырғанды басатын дәрілер:

а/ беклометазон;

б/ просидол;

в/ гидрокортизон;

г/ фенобарбитал;

д/ хлоралгидрат.

***

15. Наркотикалық анальгетиктерді ұзақ қолданған кезде дамиды:

а/ идиосинкразия;

б/ кумуляция;

в/ дәріге тәуелділік;

г/ сенсибилизация;

д/ диурездің артуы.

***

16. Қызуды басатын әсері бар препарат:

а/ тримеперидин;

б/ кодеин;

в/ фентанил;

г/ морфин;

д/ парацетамол.

***

17. Морфиннің шығарылу түрі мөлшеріне сәйкес:

а/ ампулада 1% - 1 мл;

б/ таблеткалар 0,025 г;

в/ балауыз 0,02 г;

г/ капсулада 0,01 г;

д/ ампулада 3 % - 1 % ерітінді.

***

18. Трамадолдың қолдану көрсеткішін көрсетіңіз:

а/ кез келген қабыну кезіндегі ауыруды басады;

б/ әртүрлі генездегі орташа және күшті ауыруда;

в/ қатерлі ісік кезіндегі ауыруды басады;

г/ фантомды ауыруды басады;

д/ наркотикалық және ұйықтататын дәрілермен улануда.

***

19. Орталыққа әсер ететін наркотикалық анальгетик, әсер ету механизмі опиоидты рецепторлармен жоғары ұқсастығымен байланысты:

а/ эуфиллин;

б/ кодеин;

в/ бупренорфин;

г/ метамизол;

д/ атропин.

***

20. Мю-опиоидты рецепторлардың талдамды агонистті, әсері тез және қысқа болумен сипатталатын, опиоидты анальгетикті көрсетіңіз:

а/ эпинефрин;

б/ бупренорфин;

в/ метамизол;

г/ ремифентанил;

д/ иммипрамин.

***

21. Промедол үшін тән ерекшеліктер:

а/ тынысты күшті тежейді, морфинге қарағанда;

б/ анальгетикалық белсенділігі бойынша морфиннен артық;

в/ ішкі мүшелердің тегіс салалы бұлшық еттеріне спазмогенді әсері төмендеу, морфинге қарағанда;

г/ үйренгіштік тез дамиды, морфинге қарағанда;

д/ опияның жаңа галенді препаратына жатады;

***

22. Наркотикалық емес анальгетик, қабынуға қарсы әсер бермейді:

а/ парацетамол;

б/ ацетилсалицил қышқылы;

в/ морфин;

г/ промедол;

д/ трамадол

***

20. Қандай жағдайларда наркотикалық анальгетиктерді тағайындамайды:

а/ бас ауырғанда;

б/ жарақатты ауыруларда;

в/ қатерлі аурулар кезіндегі ауыруда;

г/ қарқынды ауырулар, ішкі мүшелердің тегіс салалы бұлшықеттерінің тарылуымен байланысты;

д/ миокардтың инфаркті кезіндегі ауыру

***

20. Аталған препараттардың қайсысын бронх демікпесі бар науқасқа қолдануға болмайды:

а/ ацетилсалицил қышқылы;

б/ бутадион;

в/ анальгин;

г/ панадол;

д/ амидопирин

***

20. Наркотикалық анальгетиктердің жанама әсерлері:

а/ ісінулер;

б/ АҚ жоғарылауы;

в/ қозулар;

г/ АІЖ жаралануы;

г/ тыныстың тежелуі.