Тану материалы, жеке таңу пакеті және оны пайдалану тәртібі
Жаракатка таңғыш канның ағуын тоқтату, ауруды басу, ко- сымша зақымданудан лсәне оған микроб түсуінен ескерту үшін қойылады. Таңу материалы ретінде дәкі, бинт, салфетка, мақ- та, лигнин, кіші және улкен медициналық таңғыш, жеке таң- ғыш пакеті мен орамал пайдачанылады.
Салфеткалар — киыстырылған терт бүрышты дәкі кесінділердің бірнеше қабаты. Олар үлкен (70-68см) және кіші (68-35см) болуы мүмкін.
Бинт — ені 5-20см және үзындығы 5-10м дәкі кесіндісі.
Медициналык қызметтер коймаларында ені 10,14,16 метр және үзындығы 5,7,10 метр бинттер кездеседі.
Макта гигроскопоиялык және компрсссорлык болуы мүмкін.
Гигроскопиялык макта ылғалды жаксы сіціреді, жарага
хойылатып таңгыш үшін колданады. Сары-коңыр түсті компрес- сорных макта ылғадды сідірмейді, сондыктан шина кою, таңғ- ышпен жабу кезінде жүмсак төсем даярлау үшін қолданылады.
Лигнин (агаш макта) — махта айырбастайтын материал бо- лып табылады.
Жабдыктау коймасында кіші және үлкеи медициналык та- зартылған таңғыоітар сақталады. Кіші таңғыштар мақта дәкі жастыкшасының (56-29см) және бинттен (14см х 7 м) жас- тықшадан түрады. үлкен жастықша (65x43 см), оның бүрыш- тарына бір-бірден бау тігілген (7()х10см).
Жорык жағдайында даласында комек корсету үшін жеке таңгыш пакеті (ЖТП) қолданылады.
ЖГП (екі мақта дәкі жастыкшасынан 32x17,5 см) және бинт- тен түрады (Юсм х 7м). Бір жастыкша бинттің үшына тігілген, ал екіншісі бос жатады.
ЖТП-дагы мақта дәкі жастыкшасының ішкі жағы қосымша мата емес, металлдаңцырылган материалмен жабыліан. Пакеттің сыртқы жамылғысы резиналы матадан істелінген (28 сурет).
28 Сурет. Жеке таңгыш пакеті: н) орамнан пакетті алу; б) ашылған күйіндегі пакет
Пакетті пайдалану ережесі:
♦ резиналы жамылғының шетін тілігі бойынша ашу;
алдымен бүгілген жерден түйреуішті алып кагаз тысты ашады;
таңгыш материалды жастықшаның ішкі жагына, ягни жараға койылган жоғарғы бетіне қол тигізбей жазады;
егер жара тесіп өткен болса жастыкшанын бірін аузы- на, ал екіншісін астыңгы саңлауға кояды. Будан кейін екі жастыхшаны да орап, дәкінің шетін түйреуішпен түйреді.
Жараланган кездегі алғашкы медициналык комск
Алғашкы көмек көрсету кезіндегі негізгі міндеттер мына- лар қанның кетуін тоқтату, жарапы ластану мен жүктырудан қоргау, кан кеткен кезде пайда болатын ауруларды есксртуге бағытталған шараларды жүргізу. Жараларды дәрігерлік кемек көрсету ушін хирургиялык стационарга жеткізу.
Жаракаттанудан кейінгі алгашкы сәтте қанның кетуі айы- рықша кауіпті, сондыктан да кез-келген ықтимал әдіспен қан- ды тоқтатуға тырысу керек: күйдіргі, тамырды қысу, қатты таңғыш байлау.
Болмашы жараларға алғашқы медициналык комек көрсету кезінде жараны мүмкіндігінше ыстык сумен, ал бар болса сутегі тотығымен шаяды. Бүдан кейін сыдырылған жерге йод немесе тотыяйын, яғни «зеленка» жағады, үлкен жараны йодпен шаюға болмайды, өйткені ол денені катты ауыртуы мүмкін, сондык- тан оны шет жағынан ғана жагады.
Қан кеткен кезде жарақаттанушыны мидыц анамизация- сыпан (канныц азаюы) ескерту максатында теғіс жерге жатқ- ызу кажет. Адамды талықсытатындай кан көп кеткен кезде оның екі аягын көтеріп жаткызады. Кейде «қанды өзіне өзі күю» пайдалы — жаракаттанған адамды басын жерге каратып көтереді. Осы аркылы кеудеғе, миға, бүйрекке және баска өмірлік мацызды органдарға канныц келуін уакытша колдауға мүмкіңдік туады.
Инфекцияньщ жараға өтуін токтататьш ең қарапайым әдіс — оны өз уақытында таңьш тастау. Тацғыш жараныц тазалануьша ыкпал етеді, жарага енген микробтарды сорып алады.
Жаракаттанған, сондай-ақ күйген және ү'сік шалған кезде про- филактикалык күрыспаға қарсы емдік сарысуларды ішкізеді. Ірің инфекциясы мен газ гангренасын ескертетін жақсы дәрі-дәрмек жарақаттан соц алғашқы сағаттарда енгізілген антибиотиктер бо- лып табылады. Жара инфекциясының жайъшуын ескертудың ең сенімді әдісі — жансызданған улпа мен жараға түскен бегде зат- ты алып тастап емдейтін осы заманга хируріттялық домдау.
Барлык жарақатқа тазартылған таңғыш қояды. Таңғыш ма- териал ғигроскопиялық болуға, жарадан ылғалды — қанды, ірінді жақсы сіңіргіш болуға тиіс.
Негізгі таңғыш материалдар дәкі, ак мата, бинт, байлауы- s штар болып табылады.
.Алғашкы медициналык көмек корсету кезінде кол астын- да табельдік тацғыш заттар болмаса, онда үйде бар матери- алдарды пайдалануға тиіс: мата, жайма, жейде. Тазаланған
таңгыш материал жетпеген жағдайда оны тацғыштьщ алғашкы болігіие гана пайдаланып, үнемдеген жөн, ал екінші қабатына тазаланбайтын таңғыш материалды ораған жөи. Жараны мик- робтардан зақымданудан сақтауда және жара инфекциясымен күресте антисептиктер мен асептиктер маңызды роль аткарады.
Таңғышты ораған кезде міндетті негізгі ережелерді үстану қажет. Тацған уакытта жанға қатты батпау үшін дененің зақ- ымданған бөлігін үстап түру керек. Бшггті оң қолмен жоғары қарай тарта үстап, сол қолмен таңғышты үстап, оның қырты- сын жазып отыру керек. Бинтті солдан оңға қарай жарақаттың үстінен тоқтатпай орайды. Таңғышты оньщ қан айналымын бүзбау үшін аса қатты байламау керек. Жарақаттан кейін бірінші рет қойылған таңтыш бастапқы тазартылған таңғыш деп атала- ды. Алгашкы медициналық көмекті корсеткен кезде, бастапкы таңғышты қоюдан бүрын сыркаттың жанын ауыртпай және жараны зақымдай, оның бетін ашу қажет. Сыртқы киімді ше- шеді немесе тігісі бойынніа кеседі. Ең әуелі дененің сау жағын- дагы киімді содан кейін ауырған жагындағы киімді шешеді.
Бастыц нгайқалуын болдырмау үшін жастық немесе мақта мен дәкіден істелінген жүмсақ төсем кояды. Жарақат кезінде күсықтьщ келуі түншығуға алып келу мүмкін, сол үшін сырк- атты басыммен бүйірлей жаткызу керек. Сонда аурудың хал- ахуа;шн бақылаута болады.