Вируcmы гепатит

Вирустык гепатит- жалпы уландыратын және негізінен бауырды зақымдайтын жүқпалы ауру.

"Вирустық" гепатит термині екі негізгі нозологиялық жеке түрді - А — вирустық гепатитын (жүқпалы гепатит) және В- вирустық гепатитын (сары су гепатиты) біріктіреді.

А вирусы ішек жүқпалысы, дәрет шыгару жолдары арқылы сырқат адамнан сау адамға өтеді.

В вирусы аурулардан сау адамдарға кан қүю кезінде, жүкпалы ауру тараган кезде және жеткіліксіз зарарсыздандырылган ине мен аспаптарды пайдаланған хирургиялык емдеу кезінде беріледі.

Эпидемиология. Вирус гепатиты кезінде жүкпалы кезі ауру адам болып табылады. А вирусы гепатиты кезінде қоздырғыш қара тер аркылы бөлінеді. Вирустың нәжістегі шамалы көлемі инкубациялык мерзімніц аягында және сары ауру таралатын мерзім бойында байқалады. Бүл уакытта аурулар тоңіректегі адамдар үшін оте кауіпті. Сары аурудың пайда болуымен ножістегі вирусты байкау өте киын. Қанда А гепатиты вирусын аурудың алғашкы белгісі пайда болганға дейін 2- 10 күн ішінде байкауға болады.

В гепатиты мен ауыргандарда вирус қанда жинақталады. Вирус сары суда аурудың клиникалык белгілері пайда болганга дейін (25-45 күн) байқалады.

Белгілері жоне мерзімі. А гепатиты вирус кезіндегі инкубациялык мерзім 7-50 күн аралыгына ауытқиды (көбінесе 15-30 күн арасында), В гепатиты кезінде 50-180 (көбінесе 60- 120 күн аралығында) ауыткиды.

Вирус гепатиттері төмендегі клиникалық түрлерде өтуі мүмкін: сары ауру, сары аурусыз, субклиникалық. Үзақтығы бойынша өткір (3 айгадейін), уакытша (3-6 ай) жөне созылмалы вирусты гепатит мерзімі бойында (6 айдан астам).

Сары ауруга тән түрлері: өкпелік, орта ауыртпалыктағы және ауыр түрінде болінеді. Аурудың өту бойында мынадай мерзімдер қолданылады: сары ауру алдындағы (бастапқы), сары ауру және кайта егу.

А вирустык гепатит інің сары ауру алдындагы яіерзім ксзеңінде аурулардың жартысы түмауға үксас нусқа турінде өтеді, диспепсикалық жәнс астыовегетативтік нусқалар сирек колданылады.

Тұмауға үқсас нүска дене температырасыньщ 38-39 градусқа дейін котерілуімен, калтыраумен, бастыц ауруымен, тамырлар мен бүлшық еттеіі сырқыратқыш шаншумен сипатталады.

Диспепсикалык нүсқа кезінде бірінші кезекте асқазан тоцірегіндегі сырқат пен ауырлык, тобеттің темендеуі, қүсыктың келуі, ауаның жетпеуі байқалады, кейде нәжіс тэулігіне 2-5 рет қайталанады.

Аурудың астеновегетативтік нүскасы кезінде дене температурасы бүрынгыша қалады, әлсіздік бастыд сырқырауы, тітіркенушілік, бастың айналуы байкалады. Сары ауру кезеңінің аягында кіші дәрет карайып, ал нәжіс түссізденеді.

А гепатитының сары ауру тараган кезінде кілегейлік кабықтардың, артынша терінің өзгеруі байқалады. Сары аурудың каркыны апта бойында оссді, дене температурасы қалыпты, әлсіздік, үйқы басу, тәбеттің төмендеуі, оң жақтағы кабыргаларда шанпіыма байқалады, кейбір ауруларда тері қышымасы байқалады. Бауыр үлкейіп, ныгыздала түседі және бірпіама жанға батады. Кейбір ауруларда тері қышымасы дамиды. Бауыр кампайып, нығыздала түссді және аурушаң күйге енеді, аурулардың 20-25 пайызыпда бірнеше ауру коса аскынады. Қанда билирубинныц молшері артады, аминотрансфераз белсенділігі артады. Сары ауру мерзімі 7-15 күнге созылады.

Реконвалесценция мерзімі гепатиттың клиникалык жене биохимикалық көріністерінің жойылуымен сипатталады. Билирубинның көлемі, аминотрансфераздың белсенділігі әдетте сары ауру пайда болтан сәттен бастап 20-25 күнде калыпкатүседі.

В вирустык гепатиты кезінде сары ауру кезеңі, әдеттегідей үзак, клиникалык белгілердің ашық және түрақты көрінісімен сипатталады. Айыгу мерзімі А гепатитінен гөрі үзагырак.

Емдеу. Негізгі емдеу режиммен тамақтану болып табылады. Сырқат бауырды корғау оны қосымша энергетикальгк шығьшын тасалаумен катар, дәрі-дәрмектен корғауды қамтиды.

Аскынған сатысындагы вирус гепатитыньщ жеңіл түрімен ауырғанда медикаментоздық емдеуді кажетсінбейді. Көтеріңкі физикалык жүктеме вирустық гепатиттың ең аур түріне ықпал етеді. Сары аурудың алғашқы 7-10 күн мерзімінде төсек режимін сактау аса маңызды. Диета толык күнды, пәрлі, кемінде 100- 120г нәрлі белок (ет, балык, ірімшік, жүмыртка), 30-40 грамм

сары май, көмір тсгі ішілуі тиіс. Қүырылгап тамак, кешірілген тагам, доныз еті, косна майы, шоколад, тэтгілер кері эсер етеді. Ішгмдікке мүлдем тыйым салынады. Тәулігіне 2-3 литр сүйык сусын ішілу үсынылады. Витаминдер жиыиы 300 мг аскорбин кышқылы, 60 мг никотин кышкьиіы және әр кайсысы 6 мг тиамин, рибофлавин мен пиридоксіш камтуға тиіс. Ауырлыгы орташа түрлерінде кок тамьгрдьщ ішіне тамшылай 5 пайыз глюкоза ерітіндісін жоне 250-500 мл Ршггер- Локк ерітіндісін енгізеді.

Сацтаныдру. Жуқпалы берілетін ықтимал жолға, бірініші кезекте, А гепатитыныд нәжістік- дәреттік берілу механизмін ескеруге бағытталган. Тамақтанумен және сумен жабдықтауга, шыбынмен күреске, жеке гигиена тәртібін сақтауға бакылау жасалады.

В вирусты гелатитінен сактандыру үшін донорларга мүкият бакьшау кажет. В вирусты гепатитіне шалдыққан адам донор бола алмайды.

Инелерді, шприцтерді, аспаптарды мүкият тазалаудын мацызы зор.

Ауруларды оқшаулап, емханага жаткызады. Міндетті түрде агымдык және корытынды дезинфекция өткізіледі.

Қауіпті респираторлық вирус жуқпалысы

Тумау - түмау вирусының әр түрінен пайда болатын респираторлык ауру.

Эпидемиология. Жүгу көзі ауру адам болып табылады, бүл санатка денесі ысыпбаган және айқын улану белгісі жок сырқаттар кіреді. Аурулар түмаудыц бастапкы кезецінде жүккыш болып келеді. Вирус ауырардан 4-7 күн бүрын әцгіме, жотелу және түшкіру кезінде бөлінеді. Түмау сау адамдарга ауалық - тамшылык жолмен ауру адам түратын бөлмеден жүгады. Түмаудың таралуы мына фактілермен жеңілдей туседі: жүқпалының ауалык- тамшылық берілуінің жеңшдігі, грипп вирусы антигендік күрылымының өзгергіштігіне, қыскаша инкубациялык мерзіммен. Аурудың асқынуы күз бен коктемде байқалады.

Патогенез. Жүқпалы қақпасы жогары тыныс жолдары болып табылады. Грипп вирусы жогары тыныс жолдарын псгізінен, кеңірдекті зақымдайды. Кілегей қабықпен терінің үстіцгі қабатындагы клеткаларда көбейе отыра жыпылыктагыш карашыктарды жояды, оларды ісіндіреді.

Пісіп жетілген вирус болшектерініц шығуы клеткапардыц елуінс алып келеді. Осы түстагы үлпалар домбығады.

Тамыр кабырғасыныц өткізгіштігі мен иілгіштігініц аргуы қанды қақырыққа, мүрыннан кан кетуте және бірқатар асқыпута алып келеді (пневмония).

Белгілері және мерзімі. Инкубациялық мерзім бірнеше сағаттан біриеше күнге созылады. Түмау кезіндегі удың жайылуы аурудьщ алгаінқы сағатынан бастап жандана түседі. Сырқатардьщ температурасы көтеріледі (38-40 градус), бас ауырады, көз алмасы шаншиды, дене сырқырайды, бүлшык. еттер түйіледі, кейде адам естеп танады. Беттің өзгерісі, кілегейлік қабықтың көгеруі, жасаурау, жарықтан тітіркену пайда болады, қүргақ жөтел тамақтьщ жыбырлауы, даустың карлыгуы, мүрынның нәжіске толуы, кейде мүрыннан канның кетуі байқалады.

Түмау жүқпалысының ауысуы кезіндегі даигноз қиын емес және клинкалық мәліметтерге негізделеді. Жүкпалылык мерзімнің аралығында түмау сирек кездеседі, аурудың жеңіл түрлері етек алады, оларды басқа кауіпті респираторлық аурулардан ажырату киын.

Емдеу. Түмауға қатты шалдыкпаган адамды үйде емдейді. Стационарга түмау каггы тиген ауруларды жібереді. Үйде емдеу үшін қалдырылған сырқатты жеке бөлмеге жаткызады және төнірегіндегілерден оқшаулайды. Олар үшін жеке ьгдыс аяқ бөледі, оны ыстык сумен зарарсыздандырады, ауруларды күтетін адамдарга докілі маска кию үсынылады (дәкінің 4 қабаты). Дене қатты қызыган уакытта түмау тиген сыркат төсек режимін сактау қажет. Жылу жанга жайлы тиеді (жылытылған жайма, аякка жылытқыш кою, ыстық сусын ішу). Күніне 3 рет 2 драже поливитамин тағайындалады.

Түмауды емдеу үшін мынадай емдеу препараттары үсынылады: түмауға карсы сары су, ауруды басатын жүрек дәрмектері (кофеин, кордиамин), қызу басатын дәрмектер (аспирин, парацетамол), қақырык түсіретін дәрмектер (термопсис, тамыр сығындысы, кеуде эликсиры), анибиотиктер мен сульфаниламидті препараттар (тетрациклин, олеандомицин, пенициллин, сульфадиметоксин).

Сақтаидыру. Түмаудан ерекше сактандыру үшін тірі вакцинация немесе акгивтелген (терініц ішіне немесе сыртына) вакцина пайдаланылады.

А түмауынан сақтану үшін ремантадинді пайдалануға болады, түмау ошагында ағымдык және корытынды дезинфекция жүргізіледі.

Жеке жэне когамдык гигиена катац сактау кажет, ортак орамалды пайдаланбау, жотелген жәпе түшкірген кезде ауыз бсн мүрынды бет орамалмсн жабу.

Қауіпті респираторлык, аурулар (ҚРА)

Тыныс жолдарының катты кабынуы — таралган аурулар негізінен тыныс жолдарының закымдалуымен сипатталады. Әртүрлі дәнекерден жүтады (вирус, бактерия).

Жүкпалы көзі респираторлык ауру белгісі анык көрінісн ауру адам болып табылады.

ҚРА әртүрлі дәнскердің, бактерияның, стрептококкпен, стафилококктың үлкен молшерінеи туындауы мүмкін.

Белгілері мен мерзімі. ҚРА жалпы уланудың салыстырмалы әлсіз корінтен белгілерімен клиникалык түрғыдан сипатталады.

Тыныс алу оргавдарының закымдануы ринит, ринофарингит, ларингит, бронхит, ара түра пневмония түрінде корінеді.

Пневмония болмаган кезде аурудың созымдылыгы 2-3 күннен 5-8 күнге дейін созылады.

Диагноз. Әртүрлі этиологиялык дәнекерден туьшдаған аурудың клиникалык диагностикасы оте күрделі. Тіпті түмаудың өзі жүқпалылык мерзім арасында қатты респираторлык ауруларды еске түсіреді, ойткені денете у әлсіз тараған ксзде жогары тыныс жолдары домбыккан кезде өтеді.

ҚРА диагностиканьщ негізгі әдісі клиникалық болып табылады. Қауіпті респираторлык ауру диагнозын қояды жәнс оның талдамасын береді (ринит, ринофарингтит, асқынған ларинготрахеобронхит).

Емдеу. Антибиотиктерді кауіпті респираторлык вирус жүкпалысы үшін қовданбайды, ойткені олар вирустарға эсер етпейді. Антибиотігкті бактеришщы кауііггі респираторлык аурулар кезінде (мысалы стрегоококгы фарингит кезіңце) немесе шгкробтьж, асқьшу кезінде (отит, пневмония) тагайындауға болады. Аурулар үйде емделеді. Ауруды карапайым окшауландыруды (түмау кезіндеіідей) ү'йымдасіъірып, жеке ьідьіс аяқ беру кажет. Дене қатты ысынған кезде төсек режимі, симптоматикалық емдеу жүргізу үсьшылады. Тыныштандырашн, аскынуды басатьш дәрмектер тағайьіндайды (апирин, парацетамол).

Сактаныдру шаралары түмау кезіндегідей өткізіледі.

СПИД

80 жылдардың басында АҚШ-та 2-3 жыл откен соң баска елдерде бүрын белгілі болмаган ауру тарала бастады. Зерттеулер бүл аурудыд адамның иммундык жүйесінің баяу орістсйтін акауымен сипатталатындығын корсеггі. Бүл жагдайда иммундық

жүйенің бүзылуына байланысты кайталама закымданудан ауру қайтыс болады. Бүл ауру алынган иммуннодсфицит синдромы деген атауга ие болды (СПИД).

СПИД - адамныц иммунды дефицит вирусынан туындаған (ВИЧ) және жыныстық қатынас кезінде сонымен қатар адам қанымен берілетін жүқпалы аурудыц соңғы сатысы.

Гаагадагы халыкты қоныстандыру және дамыту жөніндегі Халықаралық конференцияда (1999 жылдың жазы) мынадай мәліметтер келтірілді:

- бүкіл әлемде 33 млн. иммуннодефицит вирусына үшырагандар тіркелген;

• күн сайын олардыц саны 16 мыцға артады;

• СПИД-тен 14 млн. адам өлген;

- эр минут сайын 11 адам ВИЧ инснекциясының қүрбаны болады.

Қазақстанда 1990 жылдың бір маусымында ВИЧ жүкпалысына шалдыққан 900 адам тіркелді, олардың 25-і СПИД-пен ауырады, 59 адам қайтыс болды. Оның ішівде 14 жасқа дейінгі 2 бала бар.

Жүқпалының көзі адам болып табылады. Вирус жыныстық қатынас кезінде, қан куйган кезде және оның қүрамына коздырғыщ бар лас қан мен медициналык аспаппен жүғуы мүмкін. Вирустың жыныстык қатынастары арқылы берілуі мүмкіндігі әріптестердіц терісі мен кілегейлік қабығының жаракатынан туындайды. ВИЧ ананың ішкі үрығынан берілуі мумкін. Вирустың сүйісу кезінде ерін арқылы берілуі мүмкін емес. Вирустың жалпы асхана жабдыктарын, орамалды пайдалану кезінде берілу мүмкіндігі жүқпалылар үлпасын үзақ уақыт бақылау нәтижесі кезінде жоққа шыгарылды.

Вирустың закымдалган канды күю кезінде берілуі окиғалардың 80- 100 пайызында ауруға алын келеді. Бірнеше адамға пайдаланылған, тазартылмаған инелермен және шприцтермен егу аса қатерлі.

Мүндай жолмен закымдалу есірткіге қүмарлар арасында жогары.

Стоматологиялық практикада, косметикалық әспеттеу кезінде, шаштаразда вирустың берілуі теориялық түрғыдан мүмкін, алайда әлі тіркелген жоқ.

ВИЧ жүқпалысынан сақтандырудың негізгі бағыты мектеп жасынан бастап халыкты дүрыс жыныстық катынаска үйрету болып табылады. Түсінік жүмыстары әсіресе жасеспірімдер, есірткі күмарлар, гомосексуалист еркектер арасында табанды жүргізілуге тиіс. Com ылары аурута өте бейім болын келеді.

Емдеу. Қотыр кенелерін жою максатында ортүрлі паразитарлык пен күрес күралдары қолдапылады, бүл үшін күкірт мазын (33 пайыз), немесе Вилькинсон майын пайлаланады. Маз деиеге 5 күн бойында күніне бір рет жағылады, сабынмен жүынғаннан кейін және ішкі киіммен төсек жаймасын ауыстырған соң - бір күннен кейін.

Демьянович әдісі дене мен аяқ-қол терісін натрий гипосулдьфатының 60 пайыз ерітіндісін, одан кейін 10 минут бойында түз қышқылынып, 6 пайыз ерітіндісін бабымен жагуды қарастырады. Бүдан кейін кебу үшін үзіліс жасалады, бүл жәйт тсріде кристалликтер массасының пайда болуымен білінеді сүртудін осы циклы қайталанады, бүған 10 минут кетеді және қайтадан кептіру үшін үзіліс жасалады. Бүдан кейін колды жүып, 20 минут бойы осындай тәртіппен түз қышкылының 60 пайыз ерітіндісіп алақанмен жағады. Соңғы сүрту аякталған соң және тері кепкеннен кейін таза іш киім киеді. Емдсу келесі күні жалғасады. Жуынуга емдеу аяқталган соң 3 күннен кейін рүқсат етіледі.

Сақтандыру. Қотыр шыққандарды өз уақытында анықтау, оларды емдеу, аурумен бірге түратын адамдарды немесе ауру бала аныкталган балалар бакшасын дәрігерлердін, тексеруі. Қотырдан сақтандыру үшін жақсылап жүыну, тазалық сияқты жеке гигиена тәртібін сақтаудың маңызы үлкен.

Үй жагдайындағы ағымдық дезинфекцияны отбасының күтуші мүшесі немесе аурудың өзі, ал емдеу мекемесінде кіші медициналык бикелер орындайды.

Қорытынды дезинфекция кезінде:

санитарлык домдау (ауруга және онымен жакындаскандарға);

- ішкі киіммен төсек жаймасының дезинсекциясы жүргізіледі.

Қотыр бар балалар мен күтуші қызметшілер толық айыққанға дейін балалар үжымына (балабақшасы, бөбекжай, мектеп) жіберілмейді.