Инсульт, мидын шайкалуы

Бас миында кан кету (гипертониялық ауру, бас ми тамыр- ларынын атеросклероз кезіндс), ми тамырларының тышнда- jrybi салларынан болуы мүмкін.

Гипертония кезіпде күретамырдың түйықталуы байқалады. Түйыкталу, сондай — ақ ірі күре тамырлары меи бас миының күре тамырларында өтеді. Бүл осы органдардың сыркырауын туғызады.

Ауру біртіндеп дамиды, бірқатар сатылардан өтін, жылдар бойы ушығады.

Ауруды үш сатыға болугс болады:

• өтпелі (түрақсыз);

• түрақты (үнемі);

• склеротикалық.

Аурудыц бірніші сатысында белгілі бір уақытқа күретамыр қысымының көтерілуі байқалады.

Алғашқы сатыда күре тамырлык қысымның біршама көтерілуі байқалады. Алгашқы сатыла мидың және ішкі орган- дарының зақымдалуы сияқты аса қауіпті ештеңе байкалмай- ды, еңбек қабілеті бүзылмайды, тек ара түра күре тамыр кысы- мының көтерілуіне осер ететін ми мен негізгі тамырларыиыц қыскаша түйықталуы байқалады.

Ғжінші сатыда көзге түсер ештеңе байкалмайды, кан қысы- мы барлык уақытта жогары болып калады, алайда кейде тіпті сырткы ортаныд қолайлы күбылыстар мен тиісті емдеудің ықпалымен калыпты нормаға дейін төмендейді.

Аурудың ушінші сатысында кысым біршама төмендейді, алайда нормага дейін жетпейтін, түракты гипертония байка- лады.

Күре тамыр калканының түрақты ырғагы мен жогаргы кысымы склерототикалык өзгерістерінің дамуы мен күре та- мыр қалкандарында холестерииның жиналуы үшін колайлы жағдай жасайды. Сондыктан аурудың үшінші сатысында та- мырларда ортүрлі склерототикалык езгерістер байқалады. Склероз салдарынан негізгі тамырлар тарылады және жүрек бүлшық еттің коректенуі бүзылады (жүрек тамырларының әлсіреуі). Үлғайган бүлшык етте жүрек бүлшық етінің біртіндеп әлсіреуін туғызатын склерототикалык өзгерістер дамиды.

Жүрек тамырларының склерозы олардың тыгындалуымен, яғни жүрек күре тамырының әлсіреуімен аяқталуы мүмкін.

Ми тамырларының склерозы кезінде бас үдайы ауырады, бастын айналуы күшейеді, есте сактау әлсірейді, сыркат еңбек кабілетін жоғаттады. Бүйректін. үсак тамырларыиың склеро- зы кезінде бүйректің жүмысы бүзылып, әлсірейді.

Белгілері. Қап кеткен кездегі ми инсульты кенеттен, көбінссс ішкі дүние күйзелісіне немесе ауыр жүмысқа байланысты бо- лады. Сырқат есінен айырылады немесе денесі көгереді қорыл- дап тыныс алады, тамыр соғысы баяулайды, мүрын мен күлақ көгереді. Аяк - қолдьщ жансыздануы, бет-әлпеттің өзгерісі (беттің бүлшык еті жансызданады).

Тығындалу кезінде инсульт баяу дамиды, ол басталар алдын- да бастьщ ауырып, айналуы мүмкін, бет агарады, тамыр соғысы әлсірейді, эмболия (қан тамырының бітелуі) ауруы қандайда бір дабылсыз аяқастынан үстайды, ес кыска уақытқа жоғалады.

Гипертониялық инсульттың алдында бас ауырады, бас ай- налады, қүсык келеді, үйқы келмейді. Гипертоникалық ин- сульт кейде естін жоғалуынсыз етеді, көбінссе үлкен немесе кіші дәрежеде естуді әлсіретеді.

Қанның үюы кобінесе карт адамдарда, эмболия жас адам- дарда, канның кстуі кез - келген жас адамда байқалады, ин- сульт кезінде канның көбірек кетуі адам өмірі үшін қауіптірек. Қанның үюымен эмболия кезінде өмірдің сақталу болжамы қолайлы, алайда паралич (сал) кезінде жағымсыз, сырқат жүру- ге зорға деген үйренеді, колы икемге келмейді, сөздері өте түсініксіз естіледі.

Алғашқы көмек

Сырқатты басын сәл көтеріп төсекс жатқызып, таза тыны- штыкта қалдырған дүрыс, егер ол шайнай алса тьгныштанды- ратын дөрі — дәрмек береді (валериан түнбасы, бромды пре- параттар, андипал, дибазол, папаверин сияқты қысымды томеңдететін дәрілер).

Қан кеткен кезде басқа салқын зат қойып, аяк жақты жақсылап қымтайды; кан үйығап кезде баска жылы зат қояды; гипертония кезінде қан жібереді (300-500 мл). Ауру қатты ас- кынған кезде емханаға апаруға болмайды.

Тыныс алу қатты бүзылған кезде окпеге жасанды желдету жүргізіледі. Жүрек қызметін калыпты үстау үшін натрий хло- ридінің 10-20мл изотоникалык ергпндісі қосылган 0,5- 0,75 мл 0,6 пайыз коргликон ерітіндісін баяу енгізеді. Өкпе қабын- ган кезде тамыр ішше кіші дәрет айдау дәрмектерін косады.

Қатты гипертоникалық аскыну жағдайында сүйықты Імл- 0,2 пайыз норадреналин ерітіндісімен, 1 мл мезатонмен 1 мл 5 пайыз эфедрин ерітіндісімен косып береді.

Мидын кабындыруын болдырмау үшін лазикс, урегит, маннитол сиякты кіші дорет айдау дәрмектерін береді.

Тамырлардың катты әлсіреуі туралы тусінік

Тамырлардыц қатты әлсіреуінің негізгі себептері айна- лымдағы канның мөлшері мен тамыр арнасы келемі ара- сындагы сәйкессіздік болып табылады.

Қан массасының азайуы қан кеткен кезде, организм қүргаган кезде тамыр арнасы төңірегі үлғайган кезде, яғни улану, жүкпалы ауру салдарынан тамыр ыргагының төмендеуі кезінде байкалады.

Аталган бүзылу ауаны жүрекке қанның келуін тежейді және тиісінше жүректі әлсірстуге күре тамыр мен көк тамыр қысы- мі>іның төмендеуіне, гипоксияға, микроциркуляцияның бүзы- луына, канның үюына, үлпалар мен органдардағы алмасу ба- рысынын бүзьигуына әкеледі.

Тамырдың катты әлсіреуі талықсу жэне коллапс түрінде пайда болады.