43 Сурет. Қан күре тамырдан акхан кезде қан тоқтататын күдіргі қойылатын жер: 1 табан; 2 сирак. Пен жіліңшік буыны; 3 қолдың шашағы; 4 білек пен шынтақ буыны; 5 иык; 6 сан.
Күйдіргі қою кезіпдегі қателер: айғақтың жоқтығы, яши оны кок. тамыр мен үсак тамырлардан қан акқан кезде қою, жара- дан қашық дененің ашық жеріне қою, әлсіз немесе шеттен тыс катты тарту, күйдіргінің үшын бос бекіту. Күйдіргі коюта жа- тырқауышылык. күдіргі қоятын жердің ісінуі болып табылады.
Күйдіргініц үстіне таңғыш, орамал қоюға болмайды. Күйдіргі кезге түсетіндей болып жатуға тиіс.
Күйдіргі ретінде шалбар белбеуін де пайдаланута болады, оны қос ілмек түрінде аяқ-қолға кигізіп тартады.
Күйдіргі болмаған жағдайда тамырдан қанның ағуын бүрау қою аркылы немесе аяқ-қолды қатты бүгіл, осы күйде үстай түру жо- лымен тоқтатуға болады. Бүрау үілін арқан, щиратылған орамал, мата кесіндісі пайдалаітьигуъі мүмкін. Дөрекі қатты заттар жүйені тез зақымдауы мүмкін. Бүрау үоіін қоддынылған затты кажетті деңгейіңде байлайды. Жасалынган ілмекке таяқ өткізеді және оны айналдыра отыра ілмекті қан толық тоқтағанга дсйін бүрайды, одан соңтаяқты аяк-колға мыктап байлап тастайды (44 сурет).
44 Сурет. Күре тамырдан қанның агуын токтату: а-із) операциялардьщ кезектілігі
Бүрау қою сай-сүйекті сырқырататын рәсім, сондықтан түйіннің астына қандай-да болса бір зат қою керек. Күйдіргі қою кезінде байқалатын барлық қателер, қауіп пен аскыну бүрауға қатысты.
Қан қүю туралы түсінік
Қанньщ ағуымен жәғіе қанның аздығымен күрестін ед жа- қсы тәсілдерінің бірі стационар жағдайында, ал тіпті оте қиын жағдийларда жедел көмек машинасында жүргізілетін қан күю болып табылады.
Қан күю деп сыркаттьщ (реципиент) қан тамырлары-
әлсірегсн сырқаттарды операциям даярлау;
канньщ ағу жүйесінің бүзылуы.
Қан қүюға жатыркаушылык белгісі ретінде бүйректің, бау- ырдың қатты ауруы, жүректің қабынуы, миға қан кету және бас сүйегінің жарақаты жатады.
IX - тарау. БАҚЫТСЫЗ ОҚИҒАЛАР ЖӘНЕ ҚАТТЫ АУРУЛАР КЕЗІНДЕГІ ДӘРІГЕРГЕ ДЕЙІНГІ КӨМЕК
Күйік. Үсік шалу. Сол ксздердегі дәрігерге дейінгі кемек.
КҮЙІК
Куйік - жоғарғы температураның (термиялық күйік), хими- ялык заттың (химиялық күйік), рентген саулесінің немесе яд- ролық бомба жарылған кездегі жарық сәулесінің (сәулелік күйік) әсерінен терінің зақымдануы.
Термиялык, куйік- денеге жальш,қайнаған су, жаньш түрған және ыстык сүйықтык пен газ, қызган және балкыган металлдар,' на-- аалВДардың тікслсй әсерінсн пайда боладъц Закымданудьщ ауыр- шлғы эсер еткен температураньщ жогарғьілығына, эсер етудін үзақтыдығьша, зақымданудың көлемі мен жайылуына байланыс- ты. Қатты күйіктер әсіресе жальш мен кысымда түрган будың әсерінен пайда болады. Аяк - қол, көз, дененің басқа мүшелеріне карағавда ^йікке жиі үшырайды.
IХимиялық куйік денеге яшнақталған қышқылдардың (түз, күкірт, азот, сірне, карбол) және сілтілердің (күйдіргіш калий мен күйдіргіш натрий, мүсәтір спирті, сөндірілмеген әк), фо- сфордың және ауыр металлдардың кейбір түздарының (ляпис, хлорлы мырыш және т.б.) әсерінен пайда болады.
Закымданудың ауырлығы мен терендігі химиялық заттың турі мен жинакталуына , эсер ету созымдылығына, қай жер екендігіне байланысты. Химиялық заттарының әсеріне кілегейлі қабықша, тері жамылгысы мен мойын төтеп бере алмайды, ал табан мен алакан мейлінше төзімдірек.
Сәулелік күю - ядролык жарылыстың жарык сэулесінен рент- ген мен күн сәулесінен пайда болады. Сәулслік күйіктің сыр- ттай алғашқы белгілері закымдау дэрсжссіне сойкес келмейді, зақымдау дәрежесі біршама кейінірек аныктштады.
нын ішіне баска адамныд канын кую (донор) аталады. Қан кую адамдарда канньщ торт тобы аныкталғаннан кейін мүмкін болды. Егер адам қандары бір топта болса, онда олардың канын бір-біріне қүюдың қауіпсіз екендігі дәлелденеді.
Әрбір топка шартты белгі берілген: О(І), А (II), В (III), АВ (IV) канды жан-жақты зерттеу өр топтың өзіндік қасиеттері бар екендігін көрсетті, осылайша 0(1) топтағы донорлык кан- ды кез кслген топтағы сыркатқа қүюга болады, ал АВ (IV) топтагы қанды тек АВ (IV) топтағы сыркатқа қуюға болады. 0(1) тоитагы қаны бар сырқаттарға тек қана 0(1) топтағы қанды гана куюга болады, ал АВ (IV) топтагы қаны бар сырк- аттарға кез келген топтьщ қаныи күюға болады (45 сурет).