12 Сурет. Білек сүйегі сынған кезде шина к.Ою.

б) колда бар қүралдарлан

Тоқпан жілік, шынтақ жілік, кәрі жілік сынгап кезде саты шинасымен немесе қолда бар қүралдырмен иммобилизация жүргізіледі. Шинаны зақымдалған қолга қоюға ыцғайлы бо- латындай ретнен қиылыстырады (13 сурет). Қолды байламға орайды (14 сурет).

14 Сурет. Иык буыны мен иык сынган кездегі келік иммобилизациясы. 13 сурет Аяк-колдың үстіне к.Ою үшін сым саты шинасын даярлау.

Бүғана сынган кезде кәрі жілік төңірегіне арқаіа немесе Дезо бипт таіцышына байланатын екі мақта-дәкі піып>іршы- гын қояды. Колды орамалга іліп кояды (15 сурет). 24

Табан сүйектері мен сирақ-табан буындары сынган кезде иммобилизация үшін саты шииасын немесе қолда бар күрал пайдаланады. Шинаны әуелі табанның өкшесі мен сирактың артқы жак үстіне қоюға ыңғайлы болатындай етіп бүгеді. Өкше сүйегі үшін үнгіме жасайды, оған екше сүйегіне қысым түспеу үшін мақта салады. Бүдан кейін шинаны аяқ-қолға салады және сирақтың төменгі түсы мен табан арқылы бинттің сегіздік тәріздес орамдарымен бекітеді, оны бинттің шеңберлі орамда- рымен сирактың үстіңгі түсында аяктайды. Табан тік бүрыш- пен сираққа мығым байлануга тиіс.

Үйецкі кесіндісімен және ағаш рейкалармен иммобилизация- лау кезіндс оларды сирактың үстіңгі түсынан бүйірлей табанның өкшесіне дейін қояды: біреуін сыртқы жағынан, екіншісін іішсі жағынан, содан соң табанды мыктап бекітіл аяк-қолга орайды. Шьнъщқы сүйек үшьша кесінділер тиетін жерге макта салады.

Сирак сүйегі сынған кезінде иммобилизацияны сирақ - табан және тізе буындарының козғалмауын қамтамасыз ете отыра, сирақ-табан буындары зақымданған кездегідей жүргізеді. Шинаны немесе қолда бар қүралды табаннан санның үстіне сәл жақындатып қояды (16 сурет).

Егер теңіректе иммобилизация үшін ыңғайлы зат кездеспесе, закымдалтан аяк-колды сау аяк-колга байлап тастауға болады.

Санды косалқы заттармен иммобилизациялау 19 суретте көрсстілген.

19 Сурет. Санды косалкы заттармен иммобилизациялау.

Бүл шинананы киімнің үстіне қояды және ағаш өкшені сырқат аяқтьщ табанына байлаудан бастайды (аяк киімді шеш- пейді). Зардап шегушінің бойына қарай шинаның қажстті үзын- дытын тапдайды: шинаның сыртқы жағы (үзын) сабы мен қол- тыктың арасына тірелуге тиіс. Ал оның қарсы жагы өкшеден 12- 15 см шыгуы қажет; (шинаньщ қысқа бөлігі) қуысқа тірелуі тиіс, сөйтіп өкше шыгырынан 12-15 см шыгуы қажет. Бүйірдегі ши- наны оуелі ағаш өкшенің ілгек арқылы өткізеді, содан кейін шап- тың тоңірегімен қолтыктың астына қояды. Өкнгенің астына ши- наныц тосемдері киғані тақтайшамен бекітіледі. Шинаны аяқ пен денеге енді бинтпен, белбеумен, орамалмен және т.б. орай- ды. Табан, сирақ жоне тізс төндрегіндегі сүйектін шьпъщқы жеріне макта түйнегін немесе мата орамын қояды. Агаш екшеден сап- тын түйістіретін қуысына мықты скі кабат бау еткізсді оны бай- лау арқылы аяк-колды түзейді (18 сурет).

Омыртқаның қыскаша анатомиясы

Омыртка немесе омыртқа жотасы 33-34 қысқа сүйектен - жотадан түрады. Әрбір жотаның денесі және бірнеше сабагы бар. Жоталар бірініц артынан бірі орналасқан. Жоталардын ара- сьпща омыртқанын икемдігін қамтамасыз етстін ^еріппелі морт

сынғыш үлпаның қабықтары бар. Омыртқаның ішінде омыр- тқа қуысында жүлын орналасқан. Адам омырткасында мойын, кеуде, сегізкоз және қүйымшақ бөлімдері бар.

Кеуде клеткасы қабырғаның 12 жүбы мен төстен қүралады. Қабыргалардың жоталарымен киысуы жылжымалы, сондык- тан олардың калыбын өзгертуге тыныс алу кезінде кетеріліп - төмен түсуіне мүмкіддік береді.

Омыртқаның сынуы - қатерлі жарақаттардың біреуі. Омыр- тқа жоталары жаракаттанған кезде омыртканың өзінің зақым- дануы ерекше назар аударуды қажет етеді. Мүндай сырқаттар- даң тағдыры көп жағдайда оқиға орнында көрсетілген алғашқы көмекке байланысты. Жүлын буын сабақтары мен омыртқа денелерінен қүрылған арнайы қуыста орналасқан. Омыртқа жотасы зақымданган кезде жүлын закымдалуы мүмкіп. Бүл көбінесе ауыр жағдайға алып келеді.

Омыртканың мойын түсының жарақаттануы аса қауіпті. Жү- лын, әсіресе опың жогарғы түстары деңгейіндегі зақымданған кезде кеуденің тьшыс талшықтарының салдануы пайда болады, оның нөтижесінде тыныс алу тарылады.

Ерессктердс бір физиологаялык нүктенің екінші бір түсқа өту аймағында, яғни төменгі мойын және жоғары кеуде, теменгі кеуде және жокарғы, бүғана жоталары жиі зақымдаиады.

Жарақат кезінде жүлып мен оның қаптары сыдырылуы, кы- сылуы және үзілу мүмкін.

Алғашқы медишшалық көмек Жүлыннын. зақымдануы аса қауіпті, сондықтан аса қажетсіз жагдайда оны мазалауға болмайды. Егер омыргқаның маңайын- да жара болса, оны тазартқыш тащышпен жабады. Омыртқасы сынған зардап шегушіні омыртқаны бүгілтпейтін калканы бар зембілмен әкеткен дүрыс (20 сурет), ал егер арнайы зембіл жоқ болса, сырқат- ты етпетінен жатқызады.