38 Сурет. Күре тамырды кысатын дагдылы жерлер.
— ұйқы күре тамырын оны зақымдалған жерден темен (жүрекке жакын) мойынның жүлынына кысады. Бүдан кейін жараға тазартылған таңғышты қаттырақ байлайды, содан соң жараға тазартылған, кысатын таңғыш койып, оның үстіне бинттің, салфетканың, мақтаның немесе қолда бар заттың қалың, нығыз кесіндісін салып орайды (39 а сурет).
Шықшыт күре тамырын беттегі жарадан қан аққан кезде сүк саусақпен шықглытгың бүрышына кысады (39 бсурет).
Самай күре тамырын баста қанауға бейім жара болғанда бас бармақпен қүлақ қалканының алдынан самай сүйегіне қысады. Саусақты одан 1 — 1,5 см кашықтыкта үстау керек (39 в сурет).
Тақымдык күре тамырды бүғананың астындағы ғдүңқырда бірінші қабыргага қысады, бүл қан ағуға бейім жарақат. Иықта, иық буыныньщ маңайында немесе қолтықтьщ астында болғ- анда колданылады (39 г сурет).
Иык куре тамырын, егер қан ағуға бейім жара иықтың төменгі бөлігінде немесе білекте болса, екі басты бүлнғык еттің бүйір жағынан ортан жілікке кысады (39 д сурет).
Қолтык күре тамыры иыктың орта және төмснгі белігінде. Жарадан қан аккан кезде ортан жіліктің шығыңқы басына кыса- ды (иық буынның жоғары жағыпда сүқ саусақты тіреніш ете отыра қалған саусақпен күре тамырды қысады), (39 е сурет).
Шаптьщтөіцрегіндегі сш-іның кү'ре тамырын орта және төменгі түстағы сан күре тамыры зақымданған кезде түйілген жүдырық пен баса отырьш, маңдай сүйегіне қысады (39 ж сурет).
39 Сурет. Күре тамырды саусақпен к.Ыеу: а) үйқы күре тамыры; б) шықшыт күре тамыры; в) самай күре тамыры; в) такымдық күре тамыр, г) иық күре тамыры; д) қолтық күре тамыры; е) санның күре тамыры.
Корі жіліктіц күре тамырын үшы зақымданган бас бармақ- тыц білезігінің жанындағы сүйекке кысады.
Қанның аққан жері бойынпіа ол сыртқы және ішкі болып белінеді. Сыртқы қан ағу аяқ-кол, бастьщ манайы жарақат- танғанда жиі кездеседі, ішкі қан ағу, жүрек, екпе, бауыр, кек бауыр, ішек-қарын тамырлары зақымданғанда пайда болады. Ішкі қан агу қан кеуде, іш, бас қуысынан сыртқа ағып шықкан- да анық байқалады, ал қан жабық қуыстарға жиналса, көпке дейін білінбейді.
Сирак немесе табан тоңірегінде орналасқан жарадан қан ақкан кезде тізе шүңқырындағы күре тамырды кысады, сол үшін үлкен саусақтарды тізе буынның алдыңғы жағының устіне кояды, ал калғандарымен тамырды сүйекке кысады.
Қан тамырын саусакпен басу едәуір күпг-жігерді кажет етеді және оны күшті жақсы әзірленген адам жасаганның өзінде 15—20 минуттап артык үстап түра алмайды. Сондыктан да та-
мырды саусакпен бірден басып, мүмкін болатын болса күйдіргі немесе бурауды жылдам кою кажет. -
Тамшылай аққан қанды тоқтату үшін кәдімгі тазартылатын таңғышты, мүмкін болса кысатын таңгышты, кою жеткілікті. Таңғышқа қан көбірек сіңсе, қайтадан орау кажет. Шынтақ буыны тоцірегіндегі иык күре тамырын шынтак буынында колды ақырына дейін бүгу арқылы жабута болады (40 сурет).
40 Сурет. Қан ағуының уақытша токтауы: а) тақымдык, күре тамырдан; б) сан күре тамырьгнан; в) тізе асты тамырынан; г) колдын төңірегін к.Атты байлау арқылы иык
күре тамырынан.
Кок тамырдан және үсак тамырлардан кан аққан кезде әдет- те қатты тазартылған таңгышты колданады, закымдалған жерді қатты байлап тастайды, аяқ-қолды кетеріп қояды.
Барлык жағдайларда дененің сыртқы жағынан қан аққан кезде дене мүшелеріне қан тоқтататын күйдіргіні, басқа қат- ты таңғыш орау арқылы қанды уақытша тоқтатута болады.
Қан
тоқтататын
күйдіргі
ені
(1,5
-2
см)
жалпақ
иілмелі
ре-
зина
кесіндісі.
Оиыц
бір
шетіне
ілгек,
екінші
шетіне
ілмегі
бар
жүзікше
бекітілген
(41
сурет).
Күйдіргіні
салар
аддында
тартады,
сонан
кейін
тартуды
әлсіретпей
аяк-қолга
салады,
бүл
жағдайда
күйдіргі
қабаты-
ның
өрбір
орамын
алдын
ала
салады.Қысудын жеткіліктілігін бакылау күре тамырдың сезімтал жерлерінде тамыр соғысының жогалуы және қанның тоқтауы болып табылады. Әлсіз қойылған күйдіргі қан агуын күшейту мүмкін, ал қатты тартылган күйдіргі жүйкені зақымдау мүмкін.
Күйдіргіні жазда 2 сагаттан артық, ал суық уакытта 0,5- 1 сағаттан артык қоймайды, әйтпесе күйдіргі қойылған жердің жоғары жагындағы аяқ-қоадың бөлігі жансыздануы мүмкін.
Суық уакытта күйдіргі койылган аяқ-қол жылытылута тиіс (мақта, жылытқы қойылады).
Күйдіргі кою уақыты кагаз парағында көрсетілуге тиіс, ал қағаздың өзі күйдіргінің астына қойылуы немесе жаралы- ның киіміндегі көрмек жерлері түйреуіцшен бекітілу қажет. Күйдіргі қойған жаралы төтенше жагдай аймағынан бірінші кезекте өкетілуі тиіс.
Қан тоқтататын күйдіргі койылатын жер 43 суретте кәрсетілген.