7 Сурст. Ашык пневмоторакс кезінде жапсырғышпен таңғыш қою

Іштің жаракаттары сипаттары бойынша ашык және жабык болыи бөлінеді.

Жабык закымдану жогарыдан күлаған, ішке тиген соккы, жер, инженерлік күрылыстар меп кираған гимараттар сынық- тары қыскан кезде, автомобил апаты кезінде пайда болады.

Жеціл закымдану кезінде күрсак куысы зақымданып, тері сыдырылады, кан ағады, үлпалар күлбірейді, қүрсак бұлшык еттері тітіркенсді, күрсақтың тітіркену белгілері байкалады.

Ауыр жарақаттар кезіпде күрсак куысын ішкі орғандары: үлпершекті агзалар (көк бауыр, бүйрек, асказан астындагы без, бауыр) және жыныс органдары (асқазан, тоқ ішек, өт қабы мен қуық) зақымдалады.

Жыныс органдардың зақымдануы сыдырылу, қысылу, то- лық және ішінара сөгілу болып белінеді.

Үлпершекті ағза ішкі органдардың зақымдануы капсулдың бүзылуынсыз және оның бүзылуымен болады. Жыныс оргап- дарының закымдануы қүрсақ қуысы кабыршығының тез кабы- нуына алып келеді (ігятің түйнеп ауруы, бет әлпетінің бүзы- луы, шелдеу, қүрғак тіл, тамыр соғысының жиілеуі, қүрсақ Куысының кернеуі, күрсақ тітіркенісінің белгілері).

Іш жарақаты атыс қаруы мен суық қарудаң болуы мүмкін. Атыс каруынан болған жарақат (октан немесе бытырадан) кобінесе ішке өтіп ішкі органдарды закымдайды.

Қүрсак куысының жарақаты кезінде жалпы жоне жергілікті белгілср алған жаракат сипаты мен дәрежесінс байланысты.

Үлпершекті оріандар жарақаты кезінде алгашқы орында ішкі қан агу күбылысы, жыныс органдары атыс каруынан за- кымдалған кезде қүрсактың тітіркену белгілері түруға тиіс.

Іштіц жабық зақымдалу кезіндегі алғашқы медицииалык және дәрігергс дейінгі көмек

Қүрсак куысы жеңіл сыдырылған зардап шегуші дәрігерлердің карамағына жіберіледі.

Сырттай караған кезде тері жамылғыларының бозаруы, суык тер, іштің керуі бйкалады. Шарбының, ішек ілгегінің түсуі жа- ракаттың іш жакта екендігін көрсетеді.

Алғашкы медициналык кемек жараға газарткыш таңғыш коюдан басталады. Түскен тазарту органдарығі түзеуте бол- майды, оларды тазартьслатын жастықшамен жабады және сақ- тыкпен, қыспай, шеңберлі таңғышка қоады.

Сырқатты тыныштықта қалдыру қажет. Ішке мүз салынған немесе суық су күйылған резиналы куык кояды. Сырқаттар- ды тамактандыруға, су беруғе, тазарткыш клизма коюға, асқазанды шаюға болмайды.

Есірткі, антибиотик пен басқа дәрі-дәрмектер беруге мүлдем тыйым салынады, өйткені олар аурудың клиникалық ахуалын б ү зады.

Іштің төменгі жағына тазартқыш таңгыш қою

Ііитің төменгі жагьпша сггиралдык таңгыпі сыргып кетеді, сопдыктан іш пен шап тоцірегіне масак торіздес таңғыш кой-

ылады (8 сурет), ол іш төңірегін айнала ораудан басталады (1- 3), бұдан кейін бинт орамы санның үсті бойынша (4) оның жанынан өтеді (6) жөне бүдан әрі іілтің маңайынан шеңберлі орамдар кайталанады (7).

8 Сурет. Іштің төменгі жағына (а) жоне шап тенірегіне (б) масак,

тәріздес таңғыш қою

Сүйектіц сынуы бүл оньщ түтастығының бүзылуы, ішінара (сүйектегі жаркын-шақ) немесе толық сынуы мүмкін. Сүйек сы- нған жердегі терінің закымданган немесе закымданбағандығына байланысты сүйектің сынуы ашык және жабық деп аталады.

Сүйектің сынуъшың белгілері: Жабык сынық кезінде:

Ашық сынық өте қауіпті, өйткені сыныктарға жүқпалы ау- рулар тез таралады және іріндеу-қабыну процессінің дамуы- мен ушыға түседі (9а, б).

• сүйек сынған жердің сыркыраүы;

• аяқ-қол саусақтары бастарыныц кыскаруы немссс қисаюы;

• сүйек сынғам жердің қанталуы мен домбығуы;

• аяқ-қол қызметінің бүзылуы;

♦ буындар арасындағы аяқ-кол тоңірегінің бойындағы қозғалыстың қалыпсыздығы.

Ашық сынық кезінде:

• аяқ-қол бармақ бастарының кысқаруы немесе қисаюы;

• жарада сүйек жарқыншактарыньщ болуы;

• жарақатташ-ан жердегі қалыпсыз қозгалыс;

• аяқ-қолды қозгалтқан кездегі сырқырау.

Жабық сынык кезінде тері жамылғыларының түтастығы бү- зылмайды, ашық сынық кезінде сүйек сынған жерде жарақат болады. Алғашкы медициналык комек кезінде сүйек сынған жерді козгалтуга болмайды.

Сүйектің таюын болдырмау үшін жарақатқа таңғыш қою мақсатыііда киім мен аяқ киімді шешугс, оларды кесуге жәие сынгаң жсрді босатута болмайды. Еіер ашық сынык кезіңде қан акса, оны тоқтатқаннан кейін, жараға тазартылған таңғыш қою қажет. Ашык және жабық сынык кезінде сыркатты баса- тын дәрі-дәрмек беріліп, бүдан кейін табельдік немесе қолда бар қүралдардың көмегімен иммобилизация жүргізу қажет.

Сырқатка карсы дәрі-дәрмекті егу жеке қобдишадағы немесе үй қобдишасындагы анальгетиктерді, шприц-түтіктерді (анальгин, пенталган, трепан, барадганжөне т.б.) колдану арқылы жүрпзіледі.

^Аяқ-қол сынған кездегі алгашкы медициналық комек

Сүйек сынған кездегі алғашқы медициналық кемек көрсетудіц негізгісі үш зақымданған сүйектің әдісті орындау қажет жагының тыныштьнъін қамтамасыз ету, ягни иммоби- лизация болып табылады, сол үшін табельдік шина колданыла- ды немесе колда бар заттар: тактай, таяқ, үйеңкі, түрмыстық заттар пайдаланылады.

Тыныштық болуы үшін шипа немесе қолда бар зат жоқ болса, аяқ-қолдың бас жагын денеге таңып, қолтықтың асты- на мактаның тыгыз түйнегін қоя отыра таңады (қолды тігінен бүгеді) немесе байламіа, белбеуте іліп қояды.

Аяқты оқшаулапдыру үшін оны сау аякка байлайды. Ши- наны (немссс қолда бар затты) сыныктың екі жагының да қоз- галысын болдырмайтындай стіп (сыныктың үстіңгі және ас- тынгы жагы) қою қажет. Сүйектің шығыңқы жеріпде шина- ның астына жүмсак. мақта немесе жайлы мата қояды.

Шинаны (қолда бар материалды) мақтамен жауып, дәкімсн орайды (матамен, киім кесіндісімен), бүлай ету сынған жердің қатты қысылмауы үшін жасалады, содан соң оны қайтадан зақымдалған аякка орайды.

Қавдай да бір қосалқы материал жоқ кезде иммобилизаци- яны зақымданған аяқ-қолды дененің сау мүшелеріне: қолды денеге (10 а сурет), төменгі жақты сау аякқа (106 сурет) бай- лау арқылы жүргізген дүрыс.

Көлік иммобилизациясын жүргізгенде мына тәртіптерді орындау қажет:

1. Иммобилизация үшін пайдаланатын шиналар берік бекітілуге жәнс сынған жерді өте жақсы көрсетуге тиіс.

2. Шинаны бірден жалаңаш аяқ-қолға коюга болмайды. Олардың үстінс алдын ала макта қойылуға тиіс.

3. Сынық төңірегінде артық қозгалысты болдырмай сы- нықтың үстімен астындагы екі буынды бекем байлау керек (мысалы сирақ сынған кезінде сирақ табан және тізе буықца- ры бекем байланады).

4. Сан сынған кезде аяқ-колын барлық буындарьш бекем байлау қажет (тізе, сирақ-табан, сан-жамбас).

Саусак түйіспелері мен буын сүйектерінің ашык. сыныгы ксзінде жараға тазартқыш таңғыш қойғаннан кейін алақанға саусақтар жартылай бүгіліп түру үшін дәкімен оралған тыгыз мақта түйірін қояды. Білекке, коадың шашақты үшына жәпе саусактарға үйеңкі, картон немесе саты шинасын кояды, кол- ли орамалга іліи кояды (11 сурет).

Білек сүйсгі сынған кезде шинаны саусақтарды камти оты- ра иыкка жакындатып қояды, шынтак пен кәрі жілік және білек буындарының қозғалмауын қадағалап, байламға іліп қояды (12 сурет).