- •«Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» шжқ рмк Практикалық қазақ тілі кафедрасы
- •Силлабус
- •4. Оқу пәнінің пререквизиттері мен постреквизиттері:
- •І семестр
- •Іі семестр
- •6.Негізгі және қосымша әдебиет тізімі
- •7. Оқу нәтижелерін бағалау және бақылау.
- •Студенттің білімін бағалаудың жалпы шкаласы
- •Глоссарий – сөздік
- •Міндетті және қосымша әдебиет пен дереккөздер тізімі:
- •Қосымша әдебиеттер
- •Бақылауға арналған өзін-өзі бақылау мен өзін-өзі тексеруді ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқау
- •Бақылауға арналған сұрақтар
- •Білім алушылардың өздік жұмысына әдістемелік нұсқаулық
- •Білімгерлердің өздік жұмысына арналған тапсырмалар
- •Семинар (практикалық) сабақтарға дайындалу бойынша әдістемелік нұсқаулық
- •І семестр
- •2. Қазақ тілінде амандасудың бірнеше нұсқасы бар.
- •3. Еске түсіріңіз.
- •4. Келесі сөздерді оқуға жаттығыңыз. Дыбыстардың үндесуіне назар аударыңыз.
- •5. Оқып, есте сақтаңыз. Өз сөзіңізбен мазмұндап айтыңыз.
- •6. Төмендегі сәлемдесу үлгілері кімдерге арналатынын анықтаңыз.
- •7. Төмендегі сәлемдесу ұнамды әдетке жата ма?
- •8. Мақалдарды еске сақтаңыз
- •10. Танысу.
- •Екінші сабақ (1 сағат)
- •1. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •2. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын анықтаңыз.
- •3. Cұрақтарға, жақшадағы сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып, жауап беріңіз.
- •4. Жіктік жалғауларды есте сақтаңыз.
- •6. Төмендегі сөз тіркестерін есте сақтаңыз.
- •Үшінші сабақ (1 сағат)
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2. Мәтінді оқып, мазмұндап айтыңыз.
- •3. Тапсырма. Сөздікті пайдаланып, туыстық атаулардың анықтамасын дұрыс тауып, сәйкестендіріңіз.
- •4. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •5. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •6. Көп нүктенің орнына тиісті ы, і әріптерін қойып, сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •7. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •8. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •9.Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •13. Жағдаяттық тапсырма.
- •14. Мәтінді оқып, өз ойыңызды айтыңыз.
- •15. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Бөж тапсырмасы:
- •Екінші апта (3 сағат)
- •1. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •2. Мақал-мәтелдерді есіңізде сақтаңыз және олардың мағынасын ұғып алыңыз..
- •3. Оқып, мағынасын анықтаңыз. Осы сөз тіркестерімен сөйлем құраңыз.
- •4. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •5. Өлеңнің мазмұнын біліп, жаттап алыңыз.
- •6. Сұраққа жауап жазыңыз. «Сый, құрмет, ізеттілік» дегенді қалай түсінесіз?
- •7. Берілген фразеологиялық тіркестерді ұғып алыңыз.
- •8. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •9. Төменде берілген сөздермен және сөз тіркестерімен сөйлемдер құраңыз.
- •10. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Екінші сабақ (2-сағат)
- •1.Мәтінді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
- •3. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •4. Бөлтірік шешеннің төмендегі өлеңінің мағынасын ұғып алыңыз.
- •5. Берілген тіркестердің мағыналарын ұғып алыңыз және олармен сөйлем құраңыз.
- •6. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •7. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •8. Жазушы ғ.Мұстафиннің аталы сөздеріне назар аударыңыз.
- •9. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Үшінші сабақ (1 сағат)
- •2. Берілген жоспар негізінде мәтінді мазмұндаңыз.
- •3. Берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
- •4. Үлгі бойынша сұхбат құрастырыңыз.
- •5. Сұхбаттасу мәтінін толықтырыңыз.
- •6. Төменде берілген сөздермен сөз тіркестерін жасаңыз.
- •Неке қию.
- •7. Мақалдарға мән беріңіз. Олар адамды неге шақырады?
- •8. Сұрақтарға нақты мысалдармен жауап беріңіз.
- •9. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •10. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •11. Отбасылық бюджет туралы.
- •12. Төмендегі сөз тіркестерінің мағыналарын салыстырып оқып, ұғып алыңыз.
- •2. Жаңа сөздермен таныс болыңыз.
- •3. Сұхбаттасыңыз.
- •3.Мақалдарды біліп алыңыз.
- •2. Суретке қарап, мәтіннен құрыңыз. Мәтінде ілік, барыс, табыс және жатыс септігіндегі сөз тіркестері болсын.
- •3. Сөйлемнің дұрыс нұсқасын табыңыз.
- •4. Мәтінді оқып, баяндап беріңіз.
- •5. Төмендегі сұрақтарға өз сөзіңіхзбен толықтырып жауап беріңіз.
- •Үшінші сабақ (3-сағат)
- •1. Қала үйінің ішкі сипатын айтып шығыңыз. Бұлар қандай бөлмелер?
- •2. Өзара сөйлесіңіз, барыс және жатыс септіктеріндегі сөздерді атап көрсетіңіз.
- •3.Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.Мәтінді оқып, мағынасын сөздіктің көмегімен ұғып алыңыз. Мінез – адам сыны
- •3.Етістіктерді тиісті шақ формасына қойыңыз.
- •4.Үлгі бойынша сөйлем құраңыз.
- •6.Мәтінді оқып, өз ойыңызды айтыңыз.
- •7.Жағдаяттық тапсырманы орындаңыз.
- •8.Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •9.Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Әдеп жайлы біліп алыңыз.
- •10.Берілген сөздерді құрамына қарай талдап, жалғанған қосымшаларды атаңыз.
- •11.Сұхбатты оқып, өзара сөйлесіңіз.
- •12.Төмендегі фразеологиялық тіркестермен танысып, олармен сөйлем құраңыз.
- •Екінші сабақ (1 сағат)
- •1.Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •2.Берілген сөздердің антонимдік қатарын табыңыз.
- •3.Халық мақалдарын біліп алыңыз.
- •4. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен мазмұнын ұғып алыңыз. Сұлулық жайлы
- •5. Жаңа сөздердің баламасын сөздіктен қарап, жазыңыз, біліп алыңыз.
- •6. Жағдаяттық тапсырманы орындаңыз.
- •7. Есте сақтаңыз.
- •8. Сөйлемдерді сын есімдермен толықтырыңыз.
- •Үшінші сабақ (1 сағат)
- •1. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен мазмұнын ұғып алыңыз. Замандастарымыз арамызда жүр.
- •2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •6. Жаңа тіркестерге сұрақ қойыңыз, сөздіктің көмегімен орыс тіліне аударыңыз.
- •11. Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы және бір-бірімен мағыналас тұрақты тіркестерді ажыратып жазыңыз.
- •Бөж тапсырмасы
- •4. Мәтінді жоспар бойынша мазмұндаңыз.
- •5. Мәтінде кездесетін жаңа сөздерді біліп алыңыз.
- •Екінші сабақ (1 сағат)
- •1. Сан есімдерге тиісті қосымшалар жалғап, сұхбаттасыңыз. Дара, күрделі сын есімдерді табыңыз.
- •2. Өлеңді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
- •3. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын жазыңыз.
- •4. Сұхбаты толықтырып жазыңыз.
- •Үшінші сабақ (1 сағат)
- •1. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2.Есте сақтаңыз:
- •3.Үлгіге сәйкес сұхбат құрыңыз.
- •4.Досыңызбен сөйлесіңіз. Сіз досыңызбен келісесіз бе?
- •6. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Бөж тапсырмасы
- •Алтыншы апта (3 сағат) Бірінші сабақ. «Бос уақыт және қызығушылық» (1 сабақ)
- •1.Төмендегі сан есімдерден реттік сан есімдер жасап, олармен ауызша сөйлем құраңыз.
- •2. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен аударыңыз, мағынасын өз сөзіңізбен айтыңыз. Студенттің бос уақыты
- •3.Жаңа сөздермен танысыңыз, олармен сөйлем құрап, жаттығыңыз.
- •2. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз, баяндаңыз.
- •3. Төмендегі суретке қарап, сұрақтарға жауап жазыңыз.
- •2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •3. Оқып жаттығыңыз. Асты сызылған сөздерге назар аударыңыз.
- •4. Сөйлесіңіз, қажетті жалғауды қойыңыз.
- •5. Мақалдарды, ғұламалардың сөздерін еске сақтаңыз
- •6. «Иә» және «жоқ» сөздерін пайдалана отырып, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7. Мәтінді оқып, ауызша талдаңыз.
- •8. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •9 Сұхбатты оқыңыз және еске сақтаңыз.
- •10. Сөйлемдердегі сөздерді, тиісті септік жалғауларын қойып, толықтырыңыз.
- •11. Берілген сөздермен барыс септігінде сөйлем құраңыз.
- •Екінші сабақ (1 сағат)
- •1. Мәтінді оқыңыз, баяндаңыз. Қимылдың шағын анықтаңыз.
- •2. Мәтіннен есімшелерді теріп жазыңыз.
- •3. Мәтінді төмендегі жоспар бойынша баяндаңыз.
- •3. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.
- •4. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •5. Сұхбатты, сөйлемдерді толықтырып оқыңыз. Жаңа сөздерді есте сақтаңыз.
- •6. Сөйлемдерді есімшелермен толықтырыңыз.
- •2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •3. Мақалдар мен мәтелдерді еске сақтаңыз.
- •4. Үлгі бойынша сөйлем құраңыз.
- •5. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз. Қымыз
- •6. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Бөж тапсырмалары
- •Сегізінші апта (3 сағат) Бірінші сабақ. «Менің Отаным - Қазақстан» (1 сағат)
- •Жалпы және жалқы есім
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ (1 сағат) Менің Отаным – Қазақстан
- •Сегізінші сабақ (3-сағат)
- •Бөж тапсырмалары
- •Тоғызыншы сабақ (1-сағат)
- •Тәуелсіздік жолында
- •Бөж тапсырмалары
- •1. Мәтінді баяндау. Тәуелсіздік тұғыры
- •Оныншы сабақ (1-сағат)
- •7. Мына сөз тіркестерін қалай түсінесіз?
- •7. Кестенің оң жағы мен сол жағын сәйкестендіріңіз.
- •8. Мәтіннен мына сөз тіркестері кездесетін сөйлемдерді тауып оқыңыз.
- •9. Қазақстанның төмендегі елдермен ынтымақтастығы елімізге қандай мүмкін-діктер береді деген сұраққа жауап беріңіз.
- •10. Сөйлемдерді оқыңыз. Жақшаның ішіндегі етістіктерді осы, өткен, келер шақтарда көрсетіңіз.
- •Қазақстан жӘне халықаралық ұйымдар
- •2. А) Мәтіннен тірек сөздер мен сөз тіркестерін тауып жазыңыз.
- •Бөж тапсырмалары
- •Он бірінші апта
- •Мен қазақ елінің патриотымын
- •Сабақты пысықтау сұрақтары:
- •Бөж тапсырмалары
- •Он екінші апта
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ
- •Елордасы – Астана
- •Үшінші сабақ Астананың үш ерекшелігі
- •Бөж тапсырмалары
- •Жалғаулықтар
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ. Мемлекетіміздің тілі
- •Үшінші сабақ
- •Ұлттық тіл
- •Бөж тапсырмалары
- •Он төртінші сабақ (3-сағат)
- •Екінші сабақ
- •Ұлттық дәстүр
- •Бөж тапсырмалары
- •Қос сөз және біріккен сөздер
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ
- •Ұлттық мәдениет
- •Үшінші сабақ Мәдени мұра
- •Бөж тапсырмалары
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2.Қаладағы ұлттық мұражайлар (шолу). Іі семестр
- •Халықтық қолөнер. Шылау
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Қазақ театр және кино өнері
- •Өнер жұлдыздары
- •II апта ұлттық мәдениет тамыры
- •Айтыс өнері. Септеулік шылау
- •1. Шылаулардың түрлерін еске түсіріңіз.
- •2. Төменде берілген шылауларды қолданып, сөйлем құрастырыңыз.
- •3. Екі қатардағы шылаулар мен сөздерді сәйкестендіріңіз.
- •4 Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Айтыс, оның түрлері мен көркемдік ерекшеліктері
- •5. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Күй атасы -Құрманғазы
- •1. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен аударыңыз.
- •2. Мәтіннен шылауларды тауып, жазыңыз.
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Ііі апта өлең – сөздің патшасы
- •1 Сөйлемдерді есімшелермен толықтырыңыз.
- •1.Абайдың қарасөздерін оқып, сөздіктің көмегімен мағынасын түсінуге тырысыңыз.
- •2. Мәтіннен есімшелерді теріп жазыңыз.
- •2. Абайға төмендегі мақалдар ұнамайды. Себебін түсіндіріңіз.
- •3.Сұхбаттасыңыздар.
- •Жамбыл шығармаларындағы батырлық концепция
- •1.Мәтінді оқып, мағынасын үғып алыңыз.
- •Шәкәрім өлеңдеріндегі имандылық концепциясы
- •2. Бос орынға керекті сөздерді қойып сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •3. Төмендегі сөздерді орыс тіліне аударыңыз.
- •1.Мәтінді оқып, мағынасын үғып алыңыз. Мазмұндап айтыңыз.
- •2.Шәкәрімнің ғибадаттарын ұғып алыңыз (ықшамдалып алынды).
- •3. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •3. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •4. Төмендегі үстеулерді пайдаланып, мәтін мазмұнына сәйкес сөйлемдер құраңыз.
- •5. Төмендегі сөз тіркестерімен сөйлем құрыңыздар.
- •М.Әуезов – суреткер
- •1. Мәтінді оқып, өз сөздеріңізбен мазмұндаңыз.
- •3. Берілген сөздермен сөйлем құраңыздар.
- •4. «Мен Мен м.Әуезов жайлы не білемін?» деген тақырыпта өзара сұхбаттасыңыздар.
- •О.Бөкей шығармаларындағы табиғат сұлулығы
- •1. Жаңа сөздермен танысыңыз.
- •3. Мәтіннен үстеулерді топтап теріп жазыңыздар. Сұрақ қойып, сөйлемде қай мүше болып тұрғанын анықтаңыздар.
- •Қазақстанның табиғи саябақтары мен қорықтары, оларды қорғау
- •Қызыл кітап
- •VI апта туған жерге саяхат
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Қазақстанның тарихи орындары
- •Есептік
- •VII апта
- •Туризмнің даму тарихы
- •6. Сөздерді тиісті орнына қойыңыз.
- •7. «Әлемдегі туристік орталыққа» саяхат жасаңыз.
- •8. Кестеге жоғарыдағы мәтіннен дара сан есімдерді бір бағанға, күрделі сан есімдерді екінші бағанға жазыңыз.
- •9. Берілген есептік сан есімдерден реттік, топтау, жинақтық, болжалдық сан есімдер жасап, сөзбен жазыңыз.
- •1.Берілген сөздердің мағынасын түсіндіріп, сөйлем құраңыз.
- •Қазақстандағы туризм
- •4. Мәтін құрамындағы сан есімдерге толық талдау жаса-ңыз. Яғни құрамына, мағынасына, сұрағына, атқаратын қызме-тіне қарай табыңыз.
- •6. Қазақстанға шетелден досыңыз (туысыңыз, танысыңыз) келді, қайда апарар едіңіз?
- •7. Алматыға ауылдан досыңыз келді, саяхатты неден бастайсыз? Сұхбат құрастырыңыз.
- •8. Мына сұрақтардың жауаптарын жазыңыз.
- •10. Төмендегі кестені толтырыңыз.
- •Бөж тапсырмасы :
- •VIII апта
- •Бөж тапсырмасы:
- •IX апта
- •Ел үміті –қоғам қайраткері
- •Бөж тапсырмасы
- •Бөж тапсырмасы
- •XI апта қазақстан - әлемдік кеңістікт
- •Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем
- •Қазақстан – Азия барысы
- •Қазақстан – әлемдік кеңістікте
- •Бөж тапсырмалары
- •Жаса, Қазақстан
- •Бөж тапсырмалары
- •XIII апта қазақстандағы білім беру жүйесі
- •Білім беру жүйесіндегі тың серпіліс
- •Кредиттік оқу жүйесіндегі артықшылықтар
- •Бөж тапсырмалары
- •6. А) Сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыздар.
- •8. Сөйлемнің құрылысын өзгертіңіздер.
- •9. Мақал-мәтелдердің мәнін түсініңіздер.
- •Ел болашағы – білікті маман қолында
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2. Сөз тіркестерінің мағыналарына көңіл аударыңыз.
- •3. Жоғарыдағы сөз тіркестерімен жай сөйлем құрастырыңыз.
- •6. А) Сөйлемнен жай және тәуелді септеліп тұрған сөздерді табыңыз.
- •7. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •50 Елдің қатарына қосылу мақсатын орындау
- •Ғылым – инновациялық экономиканың негізі
- •Бөж тапсырмалары
- •Ағымдық, аралық және қорытынды бақылаудың орындалуы бойынша әдістемелік нұсқау
- •1 Семестрдегі аралық бақылау жұмысының тапсырмалары
- •14. Дұрыс жазылған сөздердің қатарын белгілеңіздер
- •15. Отбасына байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •16. Мамандықпен байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •18. Табиғат құбылыстарына байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •2. Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіздер.
- •18. Сұраулы сөйлемді көрсетіңіздер.
- •7. Сөйлемді толықтырыңыз.
- •1. Дұрыс жауабын таңдаңыз.
- •Бақылау түрі: коллоквиум
- •Емтихан сұрақтары
6. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
Неке тазалығы
Біздің елімізде кәмелеттік жасқа толған жастарға ғана некеге тұруға рұқсат беріледі. Сондықтан неке тазалығы жайлы әрбір қыз бен жігіттің білуі – парыз.
Ғалымдар ерте некелесудің зиян екенін айтады. Күйеуге жастай шыққан қыздардың организмі нашарлап, бойына бала бітсе, оның шала туылатынын айтады.
Орыстың белгілі ғалымы И.И.Мечников әйелдердің көпшілігі жиырмада, еркектер жиырма үш жасқа келгенде жетіледі деп есептеген. Өте кеш некелесуді де құптауға болмайды. Кейбір ғалымдар күйеуінің әйелінен 5-10 жасқа дейін үлкен болуын дұрыс деп есептейді. Ғылыми әдебиеттерде әйелдер үшін некелесуге қолайлы кезең – 20-21 жас, ал, еркектер үшін 24-25 жас деген пікір айтылып жүр.
Ортақ мүдде, рухани жақындық, кешірімді бола білу, өз борыштарын түсіну – еркек пен әйелдің жұптасқан өмірін мәнді де сәнді, қоғам үшін берік те пайдалы етеді.
7. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
1. Елімізде ... жастарға ғана некеге тұруға рұқсат етіледі.
2. Жастар үшін ... маңызды.
3. Жастарға ... зиян.
4. Некеге тұрған әйелдің жасы ... болу керек.
5. Некелескен адамдар үшін ... негіз жоқ.
6. Жұбайлар бір-біріне ... болулары керек.
8. Жазушы ғ.Мұстафиннің аталы сөздеріне назар аударыңыз.
Бір үйір жылқыны бір бөгелек, бір семьяны бір беймаза күйзелтеді.
Арам ыдыста адал ас, арам көңілде таза махаббат тұрмайды.
Балаң жақсы болса – қызығың, жаман болса – қайғың.
Жаңа сөздерді біліп алыңыз.
Бөгелек – овод беймаза – неспокойный
Қызық – здесь: радость қайғы – горе
9. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
1. Отбасы - ............................ «кішкене модулі» деуге болады.
А. мемлекеттің
Ә. бөлімнің
Б. қаланың
2. «Отбасы» сөзінің синонимдері
А. жанұя, әулет.
Ә. ұя, әлеует
Б. шанырақ, үй
3. Баласының баласы - ................
А. немере
Ә. шөбере
Б. немене
4. Баласының әйелі - ................
А. жеңге
Ә. келін
Б. балдыз
5. Нағашы - ......................
А. әкенің туыстары
Ә. шеше жағындағы туыстар
Б. қыз барған жер
Үшінші сабақ (1 сағат)
Грамматика: Тәуелдік жалғау. Табыс септігі.
Қазақ тілінде сөздер үш жақта, жекеше, көпше түрде тәуелденеді.
|
Жекеше |
Көпше |
|
І ж. Менің қыз-ым, үй-ім, іні-м ІІ ж. Сенің қыз-ың, үй-ің, іні-ң
ІІ ж. Сіздің қыз-ыңыз, үй-іңіз, іні-ңіз
ІІІ ж. Оның қыз-ы, үй-і, іні-сі
|
І ж. Біздің қыз-ымыз, үй-іміз, іні-міз ІІ ж. Сендердің қыз-дарың, үй-лерің, іні-лерің ІІ ж. Сіздердің қыз-дарыңыз, үй-леріңіз, іні-леріңіз ІІІ ж. Олардың қыз-дары, үй-лері, іні-лері
|
Мәтінді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
Қазақстандағы некеге тұру жүйесіндегі ұлттық салт-дәстүрлер. Жас отбасының бюджеті. Қазақ халқында үйлену кезінде атқарылатын бірнеше түрлі салт–дәстүрлер бар. Олар – құдалыққа байланысты, неке қиюға, үйленуге байланысты деп атала береді.
Құда түсу
Қазақ халқында бұрынғы заманнан бастап қазірге дейін ұмытылмай келе жатқан - құда түсу салты. Ұл баланың әкесі туыстарымен бірге болашақ келінінің үйіне құда түсуге барады. Қызға тана (сырға) тағылып, оны ұзататын күн белгіленеді.
Салт–дәстүр бойынша, құдалар бірін–бірі құдалыққа шақырады. Құдалар кетердің алдында бір–біріне «киіт» береді. Бұрынғы кезде бай отбасыларда жігіттің әкесіне берілетін «киіт» – бір табын жылқы, көптеген қымбат шапандар болған. Қыздың жағынан келген құдаларға да «киіт» беріледі. Қазіргі уақытта қызға «қалың мал» берілмейді, бірақ «киіт беру» салты мен басқа салт–дәстүрлер сақталған.
Қызға құда түсіп, қыздың келісімін алған соң, жігіт жағы «өлі–тірі» сыйлығын беріп жібереді. Ол – сойысқа жарайтын мал. Бұл – «осы құдалыққа тірілер ғана емес, өлі әруақтар да риза болсын» деген игі ниеттің белгісі болып саналады.
Құдалық кезінде қазақтың ұлттық салт–дәстүрі бойынша, құдаларға малдың құйрық–бауырынан табақ тартылады. Сол сияқты, құдалық кезінде «құда тарту», «құда аттанар» деген салттар да орындалады. Бұлар құдалықтың қызықты, есте қаларлықтай маңызды болуы үшін жасалады.
Ұзатылған қызға анасы «жасау» береді. «Жасау» – қызға анасы сыйға тартатын үй жабдықтары және басқа сыйлықтар.
Жаңа сөздермен танысыңыз.
Құдалық – сватовство
Неке қию – обвенчание
Үйлену – женитьба
Жаңғыру – возродиться
Киіт – подарки
Игі ниет – благородная цель
Табақ тарту – угощать
Ырым – здесь: традиция
Жасау - приданое