11. Берілген сөздермен барыс септігінде сөйлем құраңыз.

Мен дүйсенбіде дәрігер...

Сен сейсенбіде қайда барамын

Ол сәрсенбіде уқалау... барасың

Әжем бейсенбіде аурухана... барады

Атам жұмада мешіт...

Ағам сенбіде емхана...

Анам жексенбіде шипажай...

Екінші сабақ (1 сағат)

1. 1. Мәтінді оқыңыз, баяндаңыз. Қимылдың шағын анықтаңыз.

Дені саудың – жаны сау.

Кез келген елдің болашағы – оның халқының денсаулығына байланысты. Ал біздің болашақтағы бағытымыз – салауатты өмір салты. «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» дегенді естен шығармау қажет.

Денсаулық дегеніміз – адам жаны мен тәнінің амандығы. Деніміз сау болмаса, ауру қалжыратса, шалқыған байлықтан, ақшадан не пайда?! Осыдан біз ненің бірінші байлық екенін аңғарамыз. Бүгінгі дені сау ұрпақ – елдің ертеңгі жалғасы.

Елбасы Н.Назарбаевтың бастауымен «2002 жыл – Денсаулық жылы» жарияланған болатын. «Адамға денсаулықтан не бар қымбат? Ауру төнсе, кең дүниені тар қылмақ»,- деген сөз бар. Өкінішке орай, қымбат байлығымызға кері әсерін тигізетін зиянды нәрселер де баршылық.

Бір кездері мақтаныш көрген зауыттардың түтіні адам ағзасын тұншықтырды. «Семей полигоны» аталған аймақта әлі күнге шейін ауру балалар дүниеге келуде. Айдаһардың үш басындай арақ, темекі және наша – ауруға жол ашатын мүмкіндіктердің басты себептері. Нашақор адамдар - өмірлерінен күдер үзген, болашағы жоқ адамдар деп ойлаймыз. Ашық аспанымызға қара бұлт төндірген заман кеселдерінен арылу – көзі ашық әрбір азаматтың борышы. Өміріңді дұрыс өткіземін десең, салауатты өмір салтын ұстан.

Біздің бақытымыздың оннан тоғызы денсаулығымызға байланысты. Адамға өмір бірақ рет беріледі. Бұл ретте оның денсаулығы мықты, рухы күшті болғаны абзал! Жаңа ғасыр азаматы – дені сау, рухани бай адам!

2. Мәтіннен есімшелерді теріп жазыңыз.

Үлгі: іздегенше, ауырмайтын...

3. Мәтінді төмендегі жоспар бойынша баяндаңыз.

1. Халық денсаулығының ел болашағына қатысы неде?

2. «Ауырып ем іздегенше, ауырмайтын жол ізде» дегенді қалай түсінесіз?

3. «Денсаулық жылы» қашан жарияланды?

4. Денсаулыққа зиян келтіретін нәрселерге не жатады?

5. «Сау дене, азат ақыл, адал көңіл, Үшеуімен бақытты болады өмір» деген жолдардың мағынасын анықтаңыз.

3. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.

Салауатты өмір сүрудің ережелерін білмейтін жан кемде-кем. Қазір жасы сексеннен асқан, әйгілі кардиохирург, академик Н.М.Амосов өзінің "Раздумья о здоровье" деген кітабында денсаулық жайында мынадай тоғыз қағида ұсынады.

1. Аурулардың болуына көбінесе табиғат та, коғам да кінәлі емес, тек адамның өзі ғана кінәлі. Оған себеп - жалқаулық, қомағайлық, немесе қисынсыз әдеттер.

2.  Дені сау болу үшін адамның өзі ұдайы және айтарлықтай күш жұмсауы керек. Адамның қазір жетілгендігі сонша, ол денсаулығын әрқашан дерлік өзі-ақ қалпына келтіре алады.

3. Денсаулық мықты болу үшін адамға мынадай төрт шартты бүлжытпай орындау қажет: дене еңбегі, тамақ ішуді, уақытты дүрыс пайдалану, шынығу және демала білу. Оның бесінші шарты - бақытты өмір сүру!

4.  Адам өзін тамақ ішуде шектеуі керек. Салмағыңызды бір қалыпты сақтаңыз.

5. Мінез-құлықтың да салмақты болғаны дүрыс.

Сонымен, денсаулық үшін күресу керек пе, жоқ па? Ойланыңыздаршы?!!

Жастар үшін тағы бір арнайы айта кететін нәрсе бар. Әрине, сіздің қазірше деніңіз сау. Дегенмен уақыт тез өтеді... Осыны есте ұстаңыз!