- •«Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті» шжқ рмк Практикалық қазақ тілі кафедрасы
- •Силлабус
- •4. Оқу пәнінің пререквизиттері мен постреквизиттері:
- •І семестр
- •Іі семестр
- •6.Негізгі және қосымша әдебиет тізімі
- •7. Оқу нәтижелерін бағалау және бақылау.
- •Студенттің білімін бағалаудың жалпы шкаласы
- •Глоссарий – сөздік
- •Міндетті және қосымша әдебиет пен дереккөздер тізімі:
- •Қосымша әдебиеттер
- •Бақылауға арналған өзін-өзі бақылау мен өзін-өзі тексеруді ұйымдастыру бойынша әдістемелік нұсқау
- •Бақылауға арналған сұрақтар
- •Білім алушылардың өздік жұмысына әдістемелік нұсқаулық
- •Білімгерлердің өздік жұмысына арналған тапсырмалар
- •Семинар (практикалық) сабақтарға дайындалу бойынша әдістемелік нұсқаулық
- •І семестр
- •2. Қазақ тілінде амандасудың бірнеше нұсқасы бар.
- •3. Еске түсіріңіз.
- •4. Келесі сөздерді оқуға жаттығыңыз. Дыбыстардың үндесуіне назар аударыңыз.
- •5. Оқып, есте сақтаңыз. Өз сөзіңізбен мазмұндап айтыңыз.
- •6. Төмендегі сәлемдесу үлгілері кімдерге арналатынын анықтаңыз.
- •7. Төмендегі сәлемдесу ұнамды әдетке жата ма?
- •8. Мақалдарды еске сақтаңыз
- •10. Танысу.
- •Екінші сабақ (1 сағат)
- •1. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •2. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын анықтаңыз.
- •3. Cұрақтарға, жақшадағы сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып, жауап беріңіз.
- •4. Жіктік жалғауларды есте сақтаңыз.
- •6. Төмендегі сөз тіркестерін есте сақтаңыз.
- •Үшінші сабақ (1 сағат)
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2. Мәтінді оқып, мазмұндап айтыңыз.
- •3. Тапсырма. Сөздікті пайдаланып, туыстық атаулардың анықтамасын дұрыс тауып, сәйкестендіріңіз.
- •4. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •5. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •6. Көп нүктенің орнына тиісті ы, і әріптерін қойып, сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •7. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •8. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •9.Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •13. Жағдаяттық тапсырма.
- •14. Мәтінді оқып, өз ойыңызды айтыңыз.
- •15. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Бөж тапсырмасы:
- •Екінші апта (3 сағат)
- •1. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •2. Мақал-мәтелдерді есіңізде сақтаңыз және олардың мағынасын ұғып алыңыз..
- •3. Оқып, мағынасын анықтаңыз. Осы сөз тіркестерімен сөйлем құраңыз.
- •4. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •5. Өлеңнің мазмұнын біліп, жаттап алыңыз.
- •6. Сұраққа жауап жазыңыз. «Сый, құрмет, ізеттілік» дегенді қалай түсінесіз?
- •7. Берілген фразеологиялық тіркестерді ұғып алыңыз.
- •8. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •9. Төменде берілген сөздермен және сөз тіркестерімен сөйлемдер құраңыз.
- •10. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Екінші сабақ (2-сағат)
- •1.Мәтінді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
- •3. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •4. Бөлтірік шешеннің төмендегі өлеңінің мағынасын ұғып алыңыз.
- •5. Берілген тіркестердің мағыналарын ұғып алыңыз және олармен сөйлем құраңыз.
- •6. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •7. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •8. Жазушы ғ.Мұстафиннің аталы сөздеріне назар аударыңыз.
- •9. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Үшінші сабақ (1 сағат)
- •2. Берілген жоспар негізінде мәтінді мазмұндаңыз.
- •3. Берілген сұрақтарға жауап беріңіз.
- •4. Үлгі бойынша сұхбат құрастырыңыз.
- •5. Сұхбаттасу мәтінін толықтырыңыз.
- •6. Төменде берілген сөздермен сөз тіркестерін жасаңыз.
- •Неке қию.
- •7. Мақалдарға мән беріңіз. Олар адамды неге шақырады?
- •8. Сұрақтарға нақты мысалдармен жауап беріңіз.
- •9. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз.
- •10. Сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •11. Отбасылық бюджет туралы.
- •12. Төмендегі сөз тіркестерінің мағыналарын салыстырып оқып, ұғып алыңыз.
- •2. Жаңа сөздермен таныс болыңыз.
- •3. Сұхбаттасыңыз.
- •3.Мақалдарды біліп алыңыз.
- •2. Суретке қарап, мәтіннен құрыңыз. Мәтінде ілік, барыс, табыс және жатыс септігіндегі сөз тіркестері болсын.
- •3. Сөйлемнің дұрыс нұсқасын табыңыз.
- •4. Мәтінді оқып, баяндап беріңіз.
- •5. Төмендегі сұрақтарға өз сөзіңіхзбен толықтырып жауап беріңіз.
- •Үшінші сабақ (3-сағат)
- •1. Қала үйінің ішкі сипатын айтып шығыңыз. Бұлар қандай бөлмелер?
- •2. Өзара сөйлесіңіз, барыс және жатыс септіктеріндегі сөздерді атап көрсетіңіз.
- •3.Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1.Мәтінді оқып, мағынасын сөздіктің көмегімен ұғып алыңыз. Мінез – адам сыны
- •3.Етістіктерді тиісті шақ формасына қойыңыз.
- •4.Үлгі бойынша сөйлем құраңыз.
- •6.Мәтінді оқып, өз ойыңызды айтыңыз.
- •7.Жағдаяттық тапсырманы орындаңыз.
- •8.Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •9.Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Әдеп жайлы біліп алыңыз.
- •10.Берілген сөздерді құрамына қарай талдап, жалғанған қосымшаларды атаңыз.
- •11.Сұхбатты оқып, өзара сөйлесіңіз.
- •12.Төмендегі фразеологиялық тіркестермен танысып, олармен сөйлем құраңыз.
- •Екінші сабақ (1 сағат)
- •1.Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз.
- •2.Берілген сөздердің антонимдік қатарын табыңыз.
- •3.Халық мақалдарын біліп алыңыз.
- •4. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен мазмұнын ұғып алыңыз. Сұлулық жайлы
- •5. Жаңа сөздердің баламасын сөздіктен қарап, жазыңыз, біліп алыңыз.
- •6. Жағдаяттық тапсырманы орындаңыз.
- •7. Есте сақтаңыз.
- •8. Сөйлемдерді сын есімдермен толықтырыңыз.
- •Үшінші сабақ (1 сағат)
- •1. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен мазмұнын ұғып алыңыз. Замандастарымыз арамызда жүр.
- •2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •6. Жаңа тіркестерге сұрақ қойыңыз, сөздіктің көмегімен орыс тіліне аударыңыз.
- •11. Мағыналары бір-біріне қарама-қарсы және бір-бірімен мағыналас тұрақты тіркестерді ажыратып жазыңыз.
- •Бөж тапсырмасы
- •4. Мәтінді жоспар бойынша мазмұндаңыз.
- •5. Мәтінде кездесетін жаңа сөздерді біліп алыңыз.
- •Екінші сабақ (1 сағат)
- •1. Сан есімдерге тиісті қосымшалар жалғап, сұхбаттасыңыз. Дара, күрделі сын есімдерді табыңыз.
- •2. Өлеңді оқып, мазмұнын ұғып алыңыз.
- •3. Төмендегі сөз тіркестерінің мағынасын жазыңыз.
- •4. Сұхбаты толықтырып жазыңыз.
- •Үшінші сабақ (1 сағат)
- •1. Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2.Есте сақтаңыз:
- •3.Үлгіге сәйкес сұхбат құрыңыз.
- •4.Досыңызбен сөйлесіңіз. Сіз досыңызбен келісесіз бе?
- •6. Тест тапсырмаларын орындаңыз.
- •Бөж тапсырмасы
- •Алтыншы апта (3 сағат) Бірінші сабақ. «Бос уақыт және қызығушылық» (1 сабақ)
- •1.Төмендегі сан есімдерден реттік сан есімдер жасап, олармен ауызша сөйлем құраңыз.
- •2. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен аударыңыз, мағынасын өз сөзіңізбен айтыңыз. Студенттің бос уақыты
- •3.Жаңа сөздермен танысыңыз, олармен сөйлем құрап, жаттығыңыз.
- •2. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз, баяндаңыз.
- •3. Төмендегі суретке қарап, сұрақтарға жауап жазыңыз.
- •2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •3. Оқып жаттығыңыз. Асты сызылған сөздерге назар аударыңыз.
- •4. Сөйлесіңіз, қажетті жалғауды қойыңыз.
- •5. Мақалдарды, ғұламалардың сөздерін еске сақтаңыз
- •6. «Иә» және «жоқ» сөздерін пайдалана отырып, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •7. Мәтінді оқып, ауызша талдаңыз.
- •8. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •9 Сұхбатты оқыңыз және еске сақтаңыз.
- •10. Сөйлемдердегі сөздерді, тиісті септік жалғауларын қойып, толықтырыңыз.
- •11. Берілген сөздермен барыс септігінде сөйлем құраңыз.
- •Екінші сабақ (1 сағат)
- •1. Мәтінді оқыңыз, баяндаңыз. Қимылдың шағын анықтаңыз.
- •2. Мәтіннен есімшелерді теріп жазыңыз.
- •3. Мәтінді төмендегі жоспар бойынша баяндаңыз.
- •3. Мәтінді оқып, орыс тіліне аударыңыз.
- •4. Сұхбатты толықтырыңыз.
- •5. Сұхбатты, сөйлемдерді толықтырып оқыңыз. Жаңа сөздерді есте сақтаңыз.
- •6. Сөйлемдерді есімшелермен толықтырыңыз.
- •2. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •3. Мақалдар мен мәтелдерді еске сақтаңыз.
- •4. Үлгі бойынша сөйлем құраңыз.
- •5. Мәтінді оқып, мағынасын ұғып алыңыз. Қымыз
- •6. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Бөж тапсырмалары
- •Сегізінші апта (3 сағат) Бірінші сабақ. «Менің Отаным - Қазақстан» (1 сағат)
- •Жалпы және жалқы есім
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ (1 сағат) Менің Отаным – Қазақстан
- •Сегізінші сабақ (3-сағат)
- •Бөж тапсырмалары
- •Тоғызыншы сабақ (1-сағат)
- •Тәуелсіздік жолында
- •Бөж тапсырмалары
- •1. Мәтінді баяндау. Тәуелсіздік тұғыры
- •Оныншы сабақ (1-сағат)
- •7. Мына сөз тіркестерін қалай түсінесіз?
- •7. Кестенің оң жағы мен сол жағын сәйкестендіріңіз.
- •8. Мәтіннен мына сөз тіркестері кездесетін сөйлемдерді тауып оқыңыз.
- •9. Қазақстанның төмендегі елдермен ынтымақтастығы елімізге қандай мүмкін-діктер береді деген сұраққа жауап беріңіз.
- •10. Сөйлемдерді оқыңыз. Жақшаның ішіндегі етістіктерді осы, өткен, келер шақтарда көрсетіңіз.
- •Қазақстан жӘне халықаралық ұйымдар
- •2. А) Мәтіннен тірек сөздер мен сөз тіркестерін тауып жазыңыз.
- •Бөж тапсырмалары
- •Он бірінші апта
- •Мен қазақ елінің патриотымын
- •Сабақты пысықтау сұрақтары:
- •Бөж тапсырмалары
- •Он екінші апта
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ
- •Елордасы – Астана
- •Үшінші сабақ Астананың үш ерекшелігі
- •Бөж тапсырмалары
- •Жалғаулықтар
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ. Мемлекетіміздің тілі
- •Үшінші сабақ
- •Ұлттық тіл
- •Бөж тапсырмалары
- •Он төртінші сабақ (3-сағат)
- •Екінші сабақ
- •Ұлттық дәстүр
- •Бөж тапсырмалары
- •Қос сөз және біріккен сөздер
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Екінші сабақ
- •Ұлттық мәдениет
- •Үшінші сабақ Мәдени мұра
- •Бөж тапсырмалары
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2.Қаладағы ұлттық мұражайлар (шолу). Іі семестр
- •Халықтық қолөнер. Шылау
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Қазақ театр және кино өнері
- •Өнер жұлдыздары
- •II апта ұлттық мәдениет тамыры
- •Айтыс өнері. Септеулік шылау
- •1. Шылаулардың түрлерін еске түсіріңіз.
- •2. Төменде берілген шылауларды қолданып, сөйлем құрастырыңыз.
- •3. Екі қатардағы шылаулар мен сөздерді сәйкестендіріңіз.
- •4 Мәтінді оқып, мазмұндаңыз. Айтыс, оның түрлері мен көркемдік ерекшеліктері
- •5. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Күй атасы -Құрманғазы
- •1. Мәтінді оқып, сөздіктің көмегімен аударыңыз.
- •2. Мәтіннен шылауларды тауып, жазыңыз.
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Ііі апта өлең – сөздің патшасы
- •1 Сөйлемдерді есімшелермен толықтырыңыз.
- •1.Абайдың қарасөздерін оқып, сөздіктің көмегімен мағынасын түсінуге тырысыңыз.
- •2. Мәтіннен есімшелерді теріп жазыңыз.
- •2. Абайға төмендегі мақалдар ұнамайды. Себебін түсіндіріңіз.
- •3.Сұхбаттасыңыздар.
- •Жамбыл шығармаларындағы батырлық концепция
- •1.Мәтінді оқып, мағынасын үғып алыңыз.
- •Шәкәрім өлеңдеріндегі имандылық концепциясы
- •2. Бос орынға керекті сөздерді қойып сөйлемдерді толықтырыңыз.
- •3. Төмендегі сөздерді орыс тіліне аударыңыз.
- •1.Мәтінді оқып, мағынасын үғып алыңыз. Мазмұндап айтыңыз.
- •2.Шәкәрімнің ғибадаттарын ұғып алыңыз (ықшамдалып алынды).
- •3. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •3. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •4. Төмендегі үстеулерді пайдаланып, мәтін мазмұнына сәйкес сөйлемдер құраңыз.
- •5. Төмендегі сөз тіркестерімен сөйлем құрыңыздар.
- •М.Әуезов – суреткер
- •1. Мәтінді оқып, өз сөздеріңізбен мазмұндаңыз.
- •3. Берілген сөздермен сөйлем құраңыздар.
- •4. «Мен Мен м.Әуезов жайлы не білемін?» деген тақырыпта өзара сұхбаттасыңыздар.
- •О.Бөкей шығармаларындағы табиғат сұлулығы
- •1. Жаңа сөздермен танысыңыз.
- •3. Мәтіннен үстеулерді топтап теріп жазыңыздар. Сұрақ қойып, сөйлемде қай мүше болып тұрғанын анықтаңыздар.
- •Қазақстанның табиғи саябақтары мен қорықтары, оларды қорғау
- •Қызыл кітап
- •VI апта туған жерге саяхат
- •Лексика-грамматикалық тапсырмалар
- •Қазақстанның тарихи орындары
- •Есептік
- •VII апта
- •Туризмнің даму тарихы
- •6. Сөздерді тиісті орнына қойыңыз.
- •7. «Әлемдегі туристік орталыққа» саяхат жасаңыз.
- •8. Кестеге жоғарыдағы мәтіннен дара сан есімдерді бір бағанға, күрделі сан есімдерді екінші бағанға жазыңыз.
- •9. Берілген есептік сан есімдерден реттік, топтау, жинақтық, болжалдық сан есімдер жасап, сөзбен жазыңыз.
- •1.Берілген сөздердің мағынасын түсіндіріп, сөйлем құраңыз.
- •Қазақстандағы туризм
- •4. Мәтін құрамындағы сан есімдерге толық талдау жаса-ңыз. Яғни құрамына, мағынасына, сұрағына, атқаратын қызме-тіне қарай табыңыз.
- •6. Қазақстанға шетелден досыңыз (туысыңыз, танысыңыз) келді, қайда апарар едіңіз?
- •7. Алматыға ауылдан досыңыз келді, саяхатты неден бастайсыз? Сұхбат құрастырыңыз.
- •8. Мына сұрақтардың жауаптарын жазыңыз.
- •10. Төмендегі кестені толтырыңыз.
- •Бөж тапсырмасы :
- •VIII апта
- •Бөж тапсырмасы:
- •IX апта
- •Ел үміті –қоғам қайраткері
- •Бөж тапсырмасы
- •Бөж тапсырмасы
- •XI апта қазақстан - әлемдік кеңістікт
- •Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлем
- •Қазақстан – Азия барысы
- •Қазақстан – әлемдік кеңістікте
- •Бөж тапсырмалары
- •Жаса, Қазақстан
- •Бөж тапсырмалары
- •XIII апта қазақстандағы білім беру жүйесі
- •Білім беру жүйесіндегі тың серпіліс
- •Кредиттік оқу жүйесіндегі артықшылықтар
- •Бөж тапсырмалары
- •6. А) Сөз тіркестерін пайдаланып сөйлем құраңыздар.
- •8. Сөйлемнің құрылысын өзгертіңіздер.
- •9. Мақал-мәтелдердің мәнін түсініңіздер.
- •Ел болашағы – білікті маман қолында
- •1. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •2. Сөз тіркестерінің мағыналарына көңіл аударыңыз.
- •3. Жоғарыдағы сөз тіркестерімен жай сөйлем құрастырыңыз.
- •6. А) Сөйлемнен жай және тәуелді септеліп тұрған сөздерді табыңыз.
- •7. Сұрақтарға жауап беріңіз.
- •50 Елдің қатарына қосылу мақсатын орындау
- •Ғылым – инновациялық экономиканың негізі
- •Бөж тапсырмалары
- •Ағымдық, аралық және қорытынды бақылаудың орындалуы бойынша әдістемелік нұсқау
- •1 Семестрдегі аралық бақылау жұмысының тапсырмалары
- •14. Дұрыс жазылған сөздердің қатарын белгілеңіздер
- •15. Отбасына байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •16. Мамандықпен байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •18. Табиғат құбылыстарына байланысты ұғымдарды белгілеңіздер.
- •2. Шартты бағыныңқы сабақтас құрмалас сөйлемді көрсетіңіздер.
- •18. Сұраулы сөйлемді көрсетіңіздер.
- •7. Сөйлемді толықтырыңыз.
- •1. Дұрыс жауабын таңдаңыз.
- •Бақылау түрі: коллоквиум
- •Емтихан сұрақтары
Бөж тапсырмасы
«Басшысы келіспесе, ел жетім» деген тақырыпта өз ойыңызды жазыңыз.
X АПТА
ҚОҒАМ ЖӘНЕ ЖАСТАР
1- сабақ
Жастар және қоғамдық ұйымдар. Қарсылықты салалас құрмалас сөйлем
Қарсылықты салалас – құрамындағы жай сөйлемдері бір – біріне қарама - қарсы мәнде айтылғандықты білдіретін салаластың түрі. Жалғаулықсыз қарсылықты салалас, біріншіден құрамындағы жай сөйлемдер бір – біріне қарама – қарсы айтылады, екіншіден, баяндауыштары қарсы мәндес сөздерден болып келеді. Мысалы: Ағаңның да сенің алдыңнан шықпақ ойы бар еді, - жұмыстан қолы тимеді.(Н.Ғабд.) Бас болмақ оңай, - бастамақ қиын.
Жалғаулықты қарсылықты салалас: бірақ, сонда да, дегенмен, алайда, әйтсе де, сонда да, сөйтсе де, әйткенмен деген қарсылық мәнді жалғаулық шылаулардың қатысуы арқылы жасалады. Күн сайын бір жаңалық болады, алайда бұл жаңалық ананы бұрынғыдай онша мазасыздандырмайды.(М.Г)
1-тапсырма. Сөйлемдерді оқып, қарсылықты салалас құрмаластың жасалу жолына мән беріңіздер.
Тәуелсіздікті ата – бабаларымыз ғасырлар бойы аңсады, бірақ ол бізге оңай жолмен келген жоқ. Жастардың терең білім алуына барлық жағдай жасалуда, алайда сол мүмкіндікті пайдалана алмай жүрген жастарымыз қаншама! Көпшілік жастар өз қалаған мамандықтары бойынша еңбек етуде, дегенмен басқа салада еңбек етіп жүргендері де бар. Оның басшылық қабілетіне күмән келтірген едік,- ол біздің күмәнімізді сейілткендей болды. Еліміздің ертеңі, мемлекетіміздің жарқын болашағы білімді де, білгір жастардың қолында, әйтсе де олардың білім алуына толық мүмкіндік жасалып отыр ма? Жастардың аяғынан тік тұруына қиындықтар мен кедергілердің бар екені рас, сонда да мен жастарға сенемін!
2-тапсырма. Сөйлемдерді оқып, түрлеріне қарай ажыратыңыздар. (жай, құрмалас)
Жастар – өзінің ерекше әлеуметтік және психологиялық сипаты бар, қоғамның үлкен бір бөлігі. Жастар – өзіне ғана жататын сипаттары, өздерінің тәртібі, құндылығы бар әлеуметтік қоғамның негізгі бөлігі.Жастар қатарына 16-30 жас аралығындағы адамдарды қосады, бірақ бұл көрсеткіш әр мемлекетте әр түрлі. Мысалы, жас жұмысшының қоғамдық және профессионалдық қалыптасуы 25 жасында аяқталады, ал жас ғалым болып 35 жасында қалыптасады, яғни бұл жаста адам «жас» деп саналмайды. Жастар – қоғамның ең мобильді бөлігі. Ол әлеуметтік құрылымға өзінің белсенді әсерін тигізе алады.
3-тапсырма. Берілген сөйлемдерді аяқтап, қарсылықты салалас сөйлем жасаңыздар.
Көптеген жастарымыз болашақ мамандықтары бойынша білім алуда,----------- Енді біреулері қоғамның сан алуан саласында еңбек етуде, ----------------------- Еліміздің атынан халықаралық ғылыми сайыстарға қатысып жүргендері қаншама, ------------------------------------ . Өнерпаз жастар өз өнерін халыққа паш етуде, ---------------------------------- . Олимпиадаларда еліміздің көк байрағын желбіретіп жүргендер де аз емес, -------------------.. Ал енді біреулері қоғамдық – әлеуметтік маңызы бар жұмыстарға, жастар саясатын дамытуға ат салысуда, ----------------------------- .
4-тапсырма. Қоғамда өзіндік орны бар үлгілі жастар туралы әңгімелеңіз.
5-тапсырма. Құрмалас сөйлемдер арқылы мына сұрақтарға жауап жазыңыздар.
- Біздің елімізде жастарға жағдай жасалған ба?
-Спорт саласында жетістікке жеткен қандай жастарды білесіз?
-Өнерпаз жастардан кімдерді ерекше атар едіңіз?
-Білім, ғылым саласында елімізді шетелге танытып жүрген жастар бар ма?
6-тапсырма. Шағын мәтінді оқып, осы мәселе төңірегінде пікірлесіңіздер.
Жастардың мүмкіндігіне қарай қоғамдағы болып жатқан оқиғалардан өзін оқшау ұстамағаны жақсы. Өйткені олар – елдің келешегі. Ата жолын жалғастыратын мұрагер. Бүгінгі аяқталмай жатқан істі мәреге жеткізетін де солар. Сол үшін де жастарға белсенділік, сергектік, кәсібилік өте қажет. Мұндай болу жастардың табиғатына да жарасады. «Егер біз лаулап жанбасақ!..» деген өлең жолдарының мағынасы әлі өз күшінде. Онда жастарымыздың саяси өмірге араласып, қатысып тұруы міндетті емес пе?
2-сабақ
1-тапсырма. Сөздік жұмысын жүргізіңіздер.
Үрдіс, көкейкесті, ержету, сіңіру, қол жеткізу, жас шыбық, ат салысу, тұғыр, табыну, кемелдену, қоғам құндылықтары, әлемдік қауымдастық, талаптарға сай келу, жоғары білікті, бәсекеге қабілетті.
2-тапсырма. Осы сөздер мен сөз тіркестерін пайдаланып, қарсылықты салалас құрмалас сөйлем құрастырыңыздар.
Мысалы: Ол жақсы қасиеттерді бойына сіңіріп ержетті, алайда айтарлықтай табыстарға қол жеткізе алмады
3-тапсырма. Мәтінді түсініп оқыңыздар. Мәтін бойынша сұрақтар құрастырыңыздар.
Жас жеткіншектеріңізді көрсетіңіз, мен сіздердің болашақтарыңызды айтып
беремін. (Әл Фараби)
Қоғамның басты байлығы – дарынды жастарда
Дарынды жастарды қоғамның ғылыми келешегі ретінде қарап, танып білу үрдісі өте ертеде басталды. Дарындылық «дарын» сөзінен шыққан. «Дамудың ерекше қолайлы, ішкі алғы шарттары» дегенді білдіреді. Дарындылықтың ең басты белгісі – оқу бағдарламасын табысты меңгеру және шығармашылық қабілет. Жастардың шығармашылық қабілетін дамыту және оны тәрбиелеу –бүгінгі таңдағы көкейкесті мәселелердің бірі. Өйткені, мемлекетіміздің жарқын болашағы – білімді де білгір, дарынды жастардың қолында. Елдің ертеңгі сенімі де солардың мойнында. Қай заманда болмасын қоғамның қозғаушы күші – жастар. Осы ретте Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың: «Мен сіздер, бүгінгі жастар ерекше ұрпақ екендеріңізді қайталаудан жалықпаймын. Сіздер тәуелсіз Қазақстанда өмірге келдіңіздер және сонда ержетіп келесіздер. Сіздердің жастық шақтарыңыздың уақыты – біздің еліміздің көтерілу және гүлдену уақыты. Сіздер осы жетістіктер рухын және табысқа деген ұмтылушылықты бойларыңызға сіңірдіңіздер», - деген сөзі мемлекет пен ұлт болашағы жастар болашағымен тікелей байланысты екендігін айқындайды.
Ал белгілі әнші Б.Тілеухан: «Біз ата – бабамыз аңсаған тәуелсіздікке қол жеткізіп отырмыз. Ендігі кезек - жастарда. Жастар – жас шыбық сияқты. Қалай исең, солай иілуге әзір. Сол себептен жастардың ойын да, бойын да түзу өсіруге ат салысу – басты парызымыз. Жастар – жердің, елдің иесі, қазақ елінің рухани тәуелсіздігінің биік тұғыры. Бүгінгі жастарға айтарым, әрбір жас жүрек өзінің туған Отаны – Қазақстанын жанындай сүйіп, танып, оған табынып өсуі қажет. Сонда ғана жас ұрпақ бойында патриоттық сезім ұялап, келешегіміз кемелдене түспек», - дейді. Яғни, елінің болашағын ойлау үшін жастардың бойында отаншылдық сезім болу керектігін баса айтады.
Егемен елдің ертеңгі тағдыры барша Қазақстандықты тынымсыз ойландыруға тиіс. Сондықтан, алдыңғы буын ағалар ел ертеңі – жастардың ашық демократиялық қоғам құндылықтары негізінде тәрбиеленгенін қалайды. Өз Отанының патриоты болғанын, әлемдік қауымдастықтың талаптарына сай келетін жоғары білікті, білімді, басекеге қабілетті маман болғанын тілейді.(интернеттен)
3-тапсырма. Шағын мәтінді түсініп оқыңыздар. Мәтін мазмұнын басшылыққа ала отырып, сұхбат құрастырыңыздар.
Елбасы білімді жастарға арнаған бір сөзінде: «Халқымыз дарынды ұлға, талантты қызға қай заманда да кенде болмаған. Олардың бәрі де халқымыздың тарихында өшпес із қалдырып, аспанымызда шоқжұлдыздай жарқырап тұр... Ендігі кезекте алған білімдеріңізді туған елдеріңіздің кәдесіне жаратып, мемлекет артқан үмітті ақтаңыздар. Қазақстанның жарқын болашағы жолында аянбай еңбек ететіндеріңізге мен сенімдімін»,- деп еді.
Есте сақтаңыздар: өшпес із қалдырды – ұмытылмастай пайдалы іс жасады, үлгі – өнеге көрсетті, кенде болмаған- мұқтаж, зәру болмаған, кәдесіне жарату – бір пайдаға асу, қажетке жарау, үмітті ақтау – сенімнен шығу, тілекті орындау, аянбай еңбек ету – жанын салып, тартынбай еңбек ету.
3- сабақ
Қазақстанның жарқын болашағы – білімді ұрпағында
1-тапсырма. Елбасының жастар Конгресінде сөйлеген сөзін оқып, жай және құрмалас сөйлемдерді табыңыздар, пікірлесіңіздер.
«Біз өте шешуші, әрі жауапты кезеңде өмір сүріп отырмыз. Бүгінгі әлемде экономикалық проблемалар, ұлтаралық соғыстар мен жанжалдар, халықаралық терроризм деген қатерлер бар. Оған ғаламдық дертке айналған аштық, жалаңаштық, кедейлікті қосыңыздар. Бүкіләлемдік банк мәліметтеріне сүйенсек, жер бетінде 1 млрд. 200 млн – ға жуық адам кемтарлықта, жоқшылықта өмір сүреді екен. Міне, осындай теңсіздіктен, кедейліктен терроризм мен түрлі жанжалдар туады. Дегенмен, осындай қауіп – қатерге қарамастан, ХХI ғасыр – жаңару, өсу, адамзаттық құндылықтардың салтанат құру ғасыры. Бұл – сендердің дәуірлерің! Прогресс қанша алға басқанымен, қай кезде де адамзаттың негізгі құндылықтары – мәдениет, ілім – білім, спорт, еңбек болып қалмақшы. Сондықтан да біз ұлы тарихи миссияны орындаймыз. Жаңа мемлекет құрамыз. Ол ерікті, демократиялық, дамыған, бейбітшілік сүйгіш елге айналу үшін сендер де өз үлестеріңді қосасыңдар!» (Астана ақшамы. 2002ж. 27 шілде.)
2-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіздер.
-Біз өмір сүріп отырған кезең неге шешуші, әрі жауапты болып отыр?
-Бүгінгі әлемде қандай қатерлер бар?
-Қандай мәселелер ғаламдық дертке айналып отыр?
-Терроризм мен түрлі жанжалдар неліктен туады?
-Елбасы ХХI ғасырды қандай ғасыр деп атады?
-Адамзаттың негізгі құндылықтары не?
-Біз құратын жаңа мемлекет қандай болмақ?
-Жаңа мемлекет құруға өз үлесіңізді қалай қосасыз?
3-тапсырма. Берілген сөйлемдердің астыңғы қатардан екінші сыңарын тауып, қарсылықты салалас құрмалас сөйлем жасаңыздар.
Біз халықаралық терроризмді, ұлтаралық соғыстар мен жанжалдарды қаламаймыз, ---------------------------------------------------------------------------------. Аштық, жалаңаштық, кедейлік сияқты ғаламдық дерттер де жанжалдардың тууына себепші болады, ------------------------------------------------------------------ . ХХI ғасыр – адамзаттық құндылықтардың салтанат құру ғасыры,--------------- . Қай кезде де адамзаттың негізгі құндылықтары – мәдениет, ілім – білім, спорт, еңбек болып қала береді, ------------------------------------------------------- .Дамыған мемлекеттердің қатарына қосылудың оңай еместігін түсінеміз, ----------------------------------------- .
Екінші сыңары: әйтсе де оған жол бермеуіміз керек; сонда да сол мақсатқа жету үшін өз үлесімізді қосуға тырысамыз; дегенмен оған төніп тұрған қауіп – қатерлер де жоқ емес; алайда кейбір жастарымыз осының бәрін бірдей өз бойында қалыптастыра алмайды; бірақ әлемде соған итермелейтін мәселелер бар.
4-тапсырма.
Сабақты бекіту сұрақтары:
1. Жастар деп кімдерді атаймыз?
2. «Еліміздің жарқын болашағы – дарынды жастардың қолында» дегенді қалай түсінесіз?
3. Елбасы бүгінгі жастарды неге «ерекше ұрпақ» дейді?
4. Неліктен мемлекет пен ұлт болашағы жастар болашағымен тікелей байланысты?
5. Алдыңғы буын ағалар жастардың қандай болғанын қалайды?
6.Әнші Б.Тілеухан жастарды неге теңейді? Еліміздің болашағын кемелдендіру үшін жастарымыздың бойында қандай қасиеттер болу керек дейді?
6. Халқымыздың тарихында өшпес із қалдырған қандай дарынды ұл – қыздарымызды білесіздер?
7. «Жастар –тәуелсіз Қазақстанның биік тұғыры» дегенді қалай түсінесіз?