- •4. Оқу пәнінің пререквизиттені мен постреквизиттері (деректемелері):
- •5.3. Оқу пәнінің міндеттері.
- •5.4. Оқу пәнінің мазмұны:
- •Шеберлік дегеніміз – «іс жүзіндегі білім», яғни білімін тәжірибеде қолдану тәсілдерін меңгеру.
- •5.5. Пәнді оқыту жоспары
- •6. Негізгі және қосымша әдебиеттер тіізімі
- •7. Оқу нәтижесін бағалау және бақылау
- •7. Оқуды бақылау мен оның нәтижелік бағасы
- •8. Оқу пәнінің жүргізілу саясаты:
- •Глоссарий – сөздік
- •Анамның тілі – айбыным менің
- •Адам және қоғам
- •Менің қоғамдық міндетім
- •Сенбілік
- •Туған жер – алтын бесік
- •Туған жер –алтын бесік
- •Сөздер және сөз тіркестерімен танысыңыздар
- •1. Сөздердің орыс тіліндегі аудармасын көрсетіңіз.
- •2.Берілген етістіктерді «уақыт» сөзімен тіркестіріп, мағынасына сәйкес
- •4. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •5. Сөйлемді қазақ тіліне аударыңыздар.
- •6.Берілген ойды құптаңыз немесе құптамаңыз.
- •7. Мағынасы жақын сөзді, тіркесті жұптастырыңыз.
- •9. Апта, ай аттары, уақыт, мезгілге қатысты ұғымдарды еске
- •10.Сөйлемнен сан есімнің түрлерін ажыратыңыз.
- •12. Етістіктермен болымсыз түрінде сөйлем құраңыздар.
- •13. Жағдаят тудырыңыз. Пікірлесіңіздер.
- •14. «Уақыт – алтыннан қымбат» деген шағын шығарма жазыңыз. Туған жер – алтын бесік
- •Туған жер –алтын бесік
- •Оқытушы басшылығымен жүргізілетін студенттің өздік жұмысы Табиғат
- •Табиғат- тал бесігіміз
- •Студенттің өздік жұмысы
- •Табиғат аясында
- •5 Сабақ
- •Ұлы іс отаншылдықтан туады
- •Бауыржан Момышұлы
- •14. Мына сұрақтар мәтінге сәйкес пе? Жауап беріңіз.
- •15.А) Шартты мәнді сөйлемдерді,
- •Грамматика Шарт мӘнді сӨйлемдер
- •5. Егер құрылымын пайдалана отырып, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •1. Сөйлемдерді салыстырыңыз.Ақпарат көзі болған объектінің тұлғасын анықтаңыз. Қай септікте?
- •2. Көп нүктенің орнына ақпарат көзі – объектіні қойып жазыңыз.
- •Қазақстанның мәдениеті
- •2.Астананың қандай көрнекті жерлерін араладыңыздар? Топпен
- •3.Сөздердің синонимдерін жазыңыз.
- •4.Мына сөздердің мағынасын түсіндіріңіздер.
- •4.Берілген сөздерді орысша аудармасымен жұптастырыңыз.
- •5. «Жаңа Астана келбеті» тақырыбына сұхбат құрыңыз.
- •6. Мәтінді қазақ тіліне аударып, өз сөзіңізбен әңгімелеңіз.
- •7. Сөздермен жұмыс істеңіз
- •8. Сұрақтарды талқылаңыздар
- •9. Мына омоним сөздердің мағынасын түсіндіріңіз
- •11. Мәтінді мәнерлеп оқыңыз, мазмұндаңыз:
- •12. Сұрақтарға жауап беріңіз:
- •13. Төмендегі министрліктер атауларын толықтырыңыздар:
- •14. Сіз қандай әкімшілік-басқару орындарында болдыңыз, олар қайда орналасқан? Қысқаша әңгімел
- •Қазақ халқының салт-дәстүрлері
- •10 Сабақ Ұлы адамдар өмірі Ахмет Байтұрсынов
- •11 Сабақ Абай Құнанбайұлы
- •12 Сабақ ыбырай алтынсарин
- •Тiлмаш – переводчик адалдық – честность
- •13 Сабақ Еуразия университеті – менің университетім
- •14 Сабақ Өркениеттің іргетасы
- •1. Сөздікпен жұмыс істеңіз:
- •3. Топ болып мына сұрақтарды талқылаңыздар:
- •Өркениеттің іргетасы мен күмбезі
- •17. Мәтіннің мазмұны мен идеясы не туралы?
- •18. Кітап – білім бұлағы, кітапхана – ғажайып қазына деген тақырыпта өз бетіңізе мәтін жазыңыз.
- •19. Мына сұрақтарға жауап беріңіз:
- •20. Досыңызбен немесе көршіңізбен оқыған кітаптарыңыз туралы әңгімелесіңіз. Даналар сөзін тыңдайық
- •15 Сабақ Әлемге ортақ мереке
- •1. Сөздермен жұмыс. Сөздікті пайдаланыңыз:
- •3. Түбірлес сөздердің мағынасын анықтаңыз.
- •1) Сұрақтарға жауап беріңіз:
- •2) Топ болып мына сұрақтарды талқылаңыздар:
- •3) Досыңыздан, көршіңізден сұраңыз:
- •5. Жаңа жылға құттықтау хатын жазыңыз.
- •7. Шын (ш) немесе жалған (ж)
- •8. Досыңыздан, көршіңізден сұраңыз.
- •Досыңыздың сұхбаты туралы айтыңыз.
- •10. Мына сөйлемдерді мәтінге сәйкес аяқтаңыз:
- •12. Жоспарда берілген тақырыпшаларды мәтіннен табыңыз.
- •13. Жоспарда аталған мәселелер туралы негізгі ақпаратты мәтіннен жазып алыңыз. Сонда Сізде мәтін мазмұнын айқындайтын тезистік жоспар жазылады.
- •Грамматикалық түсініктеме
- •14. Мәтінді оқудан бұрын мына сұрақтарды талқылаңыз:
- •Әлемге ортақ мереке
- •Түркияда Наурыз мерекесі қалай өтеді?
- •24. Мәтіннен жаңа сөздерді теріп жазып, мағынасын ажыратыңыз. Оқытушымен кеңесіңіз.
- •25. Мәтінді әңгімелеңіз Грамматикалық түсініктеме
- •Іі Семестр
- •1. Сөздікпен жұмыс. Сөздікті пайдаланыңыз.
- •2. Мына сөз тіркестерінің ана тіліндегі баламасын табыңыз. Сөйлемдер құраңыз.
- •4. Ойтүрткі сұрақтарға жауап беріңіз:
- •14. Шақтармен жұмыс істеу. Мына сөйлемдердегі сызықша орнына нақ осы шақ немесе ауыспалы осы шақ тұлғасын қойыңыз.
- •Суға анықтауыш сөздер жазыңыз.
- •Балқаш – байлығымыз
- •2. Диаграмманы оқыңыз
- •Балқашты құтқару үшін оған құр айқай емес, нақты іс қажет
- •4. Мәтіннен диаграммада берілген сөйлемдерді табыңыз (найдите в тексте предложения, которые в диаграмме).
- •5. А) Мәтіннен өткен шақта берілген етістіктерді табыңыз (найдите в тексте прошедшее время глагола)
- •Мына сұрақтарға жауап беріңіздер:
- •2. Мына сөздерге мән беріңіз:
- •3. Мына сөздерді сөздіктен қараңыз:
- •5. Шын немесе жалған
- •8. Досыңыздың сұхбаты туралы айтыңыз.
- •9. Мәтінді оқудан бұрын мына сұрақтарды талқылаңыз:
- •Келер ғасыр табиғатты сыйлау дәуірі болады
- •5. Шын немесе жалған
- •6. Түсінікті тексеру.
- •Лексикалық түсініктеме
- •8. Топ болып мына сұрақтарды талқылаңыздар:
- •9. Мына сипаттама Қазақстандағы қай өлкеге арналған?
- •Тіршіліктің жасыл тірегі
- •Лексикалық түсініктеме
- •5. Сұрақтарды топ болып талқылаңыздар.
- •6. Төменде берілген шағын мәтіннің мазмұнын әңгімелеңіз:
- •1. Туынды сын есім
- •2. Септеуліктер (послелогии)
- •7. Қарағай мен қайыңның пайдасы туралы газет, журнал, кітап беттерінен материалдар іздеңіздер.
- •8. Цифрлар нені айтады?
- •9. Мына өлеңді жаттаңыздар:
- •10. А) Өлең мәтінінен бұйрық райдың бірінші жағын табыңыздар.
- •11. Төменде берілген мысалдың мазмұнын айтыңыздар. Тілекті де қызғану бар
- •Ғалам және ғасыр
- •4. Тыңдалған мәтін бойынша тапсырма:
- •5. Жазыңыз Ғасыр сыйлығы
- •6. Мәтін бойынша тапсырма:
- •7. Сұрақтарға жауап беріңіздер:
- •8. Жазыңыз:
- •9. Мәтін бойынша тапсырма:
- •10. Тәуелдік жалғауды естеріңізге түсіріңіздер. Жіктелуін жазыңыз.
- •11. Тыңдаңыз (Мәтінді оқытушы оқиды немесе магнитофон таспасы арқылы беріледі):
- •Ғасыр апаты
- •12. Қорытынды сабақ ретінде.
- •Табиғат – Ана шыдамды, бірақ ... (социологиялық мониторинг)
- •4. Мәтінге қатысты тірек сөздер мен сөз тіркестерінің орыс тіліндегі баламасын жазыңыз:
- •5. Жоғарыда берілген тірек сөздерді пайдаланып, мәтінді әңгімелеңіз.
- •8. Факультетте экологиялық мәселелерге қатысты осы үш кесте бойынша сауалнама жүргізіп, қорытынды әңгіме өткізіңіздер.
- •Альфред Нобель және Нобель сыйлығы
- •1.Мәтінді оқып, Нобель сыйлығы комитеті жұмысының ерекшелігін айтыңыз.
- •8. (Салыстырыңыз, жазыңыз, жалғастырыңыз.
- •Грамматика Объектілік қатынастар
- •Сөйлемдерден адресат-объектіні табыңыз. Сұрақ қойыңыз.
- •(Выражение объекта, обозначающего желаемое)
- •12. Сөйлемдерді оқыңыз. Өтініш, тілек, талапты білдіретін етістікке назар аударыңыз.
- •13. Сөйлемдерді оқыңыз. Объектіні білдіретін сөздерге сұрақ құрыңыз.
- •14. Сөйлемдерді салыстырыңыз, төл сөздің төлеу сөзге айналуына аударыңыз.
- •15. Мына сөйлемдерді жазыңыз, оқыңыз. Біреудің сөзін, ойын айтыңыз.
- •17. Төл сөзді төлеу сөзге айналдырыңыз.
- •18. Сөйлемдерді оқыңыз. Объектілік қатынастағы сөйлемдерді табыңыз.
- •21. Оқыңыз, сөйлемдерде қандай объектілерді салыстыру ұқсату бар?
- •22. Сөйлемдерден ұқсатуларды, салыстыруларды табыңыз.
- •23. Объектілерді салыстыру үшін берілген сөздерді пайдаланып, сөйдемдер құраңыз.
- •24. Сөйлемдерді оқыңыз, теңеулерді табыңыз, жазыңыз.
- •25. Теңеу, салыстыруларды табыңыз.
- •26. Әңгімелесушіге қарсылығыңызды білдіріңіз. Объектінің, іс-әрекеттің ұқсас, бірдейлігін айтыңыз.
- •27. Сөйлемдерді оқыңыз, ұқсатуды білдіретін сөздерді жазып алдыңыз,
- •28. Сөйлемдегі көп нүктенің орнын толтырыңыз. Соңында берілген сөздерді пайдаланыңыз.
- •30. Төменде берілген етістіктермен сөз тіркесін құраңыз. Қандай сөзді меңгереді анықтаңыз.
- •31.Мына құрылымды өзгертіп жазыңыз.
- •33. Көп нүктенің орнына төменде берілген етістіктерді жазыңыз.
- •34. Мәтінді әңгімелеңіз, етістіктерге назар аударыңыз, жазыңыз.
- •37. Берілген етістіктерді өткен шақ және келер шаққа үлгі бойынша өзгертіңіз.
- •38. Берілген сөйлемдерді өткен шақ тұлғасында жазыңыз.
- •39. Жедел өткен шақта берілген етістікті өткен шақ есімшеге айналдырыңыз.
- •40. Өткен шақ есімшені жедел өткен шаққа өзгертіңіз.
- •41. Мәтіннен есімшені табыңыздар, мәтінді әңгімелеңіз.
- •42. Бірінші сабақта берілген диалогты оқып, мына сұрақтарға жазбаша жауап жазыңыз.
- •Әлемге әйгілі қазына
- •Мына сөздердің антонимін табыңыз.
- •Талқылаймыз
- •Мәтінді оқыңыз. Дискуссия тақырыбын анықтаңыз.
- •Алтын адам
- •7. Лексикалық түсініктеме.
- •Әйгілі қазыналардың бірі – тутанхамон қазынасы
- •Ахмет Иассауи кесенесі
- •Ахмет Иассауи кесенесі
- •Тайқазан
- •1.Берілген ойды құптаңыз не құптамаңыз.
- •Мәтінді оқыңыздар және мазмұндаңыз. Ахмет Иассауи ғибраты
- •Әлемнің жеті кереметі
- •Бала құқы қазақстанда және әлемде
- •Бала кезде кім қандай болған? Даңқты композитор Моцарт 4 жасынан бастап музыкалық аспаптарда ойнаған. 5 жасында музыкалық шығармалар жазған.
- •4. А. Бала кезде кім қандай болған деген тақырыпта өткен шақ тұлғаларын пайдалана отырып, шағын әңгіме жазыңыздар.
- •5. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
- •Балалар құқы туралы құжаттар
- •7. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
- •Біріккен Ұлттар Ұйымының
- •Даналар сөзін тыңдайық
- •9. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
- •Баланың байлығы
- •Баланың байлығы
- •3. Көршіңізбен, досыңызбен сұхбаттасыңыз:
- •5. Шағын мәтіннен етістіктерді теріп жазыңыз. Қандай тұлғада тұрғанын анықтаңыз. Етістіктің қай тұлғасы көп берілген?
- •9. Топ болып мына сұрақтарды талқылаңыздар:
- •Бес жастан кейін
- •11. Мына сұрақтарды топ болып талқылаңыздар:
- •12. Мына сұраққа жауап іздеңіздер:
- •13. “Бала құқы туралы” сабақты қорытындылау үшін:
- •Даналар сөзін тыңдайық
- •Жастар шетелде және бізде
- •1. Сөздермен жұмыс. Сөздікті пайдаланыңыз.
- •2. Ойтүрткі сұрақтарға жауап іздеп көріңіз.
- •Жастар шетелде және бізде
- •5.Белгілі жазушы Қойшығара Салғараұлымен сұхбаттан үзінді.
- •6.Сөйлемдерді мәтін мазмұны бойынша аяқтаңыз.
- •7. Мәтіннен а.Байтұрсынұлының сөзін табыңыз, жаттаңыз.
- •8. Әңгімелесейік. Әңгіме мазмұны мына мәселелерді қамтысын.
- •Табиғат – Ана шыдамды, бірақ ... (социологиялық мониторинг)
- •4. Мәтінге қатысты тірек сөздер мен сөз тіркестерінің орыс тіліндегі баламасын жазыңыз:
- •5. Жоғарыда берілген тірек сөздерді пайдаланып, мәтінді әңгімелеңіз.
- •8. Факультетте экологиялық мәселелерге қатысты осы үш кесте бойынша сауалнама жүргізіп, қорытынды әңгіме өткізіңіздер. Ғаламның жылынуы адамзатқа қатерлі ме?
- •2. Ойтүрткі сұрақтарға жауап беріңіздер:
- •8. Сөйлемдерді оқып, мазмұнын өз сөзіңізбен айтыңыз, себеп-салдар қатынасты білдіруге тырысып көріңіз.
- •9. Сұрақтарға баяндауышы –дықтан, -діктен күрделі қосымшалы есімшені пайдаланып жауап беріңіз.
- •11. Сөйлемдердің себеп мәнді синонимдік варианттарын жазыңыз.
- •12. Сөйлемдерді себеп мәнді сөйлемдерге өзгертіңіз.
- •14. Себеп-салдар мәнді сөйлемдерге тән жалғаулықты пайдалана отырып, сөйлемді аяқтаңыз.( себебі, сондықтан)
- •15. Себеп-салдар мәнді білдіретін құрылымдарды пайдалана отырып, сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Мемлекеттік шекара туралы түсінік
- •1. Сөздермен жұмыс (сөздікті пайдаланыңыз):
- •4. Түсіндірме сөздік бойынша шекара, аймақ, тұтастық сөздерінің мағыналарын талқылаңыздар.
- •Мәтінді оқыңыз. Таныс емес сөздерді сөздіктен қараңыз.
- •5. Шекара туралы түсінік
- •6. Мына сөйлемдерді мәтінге сәйкес аяқтаңыз:
- •7. Төмендегі етістіктер мен сөз тіркестерін пайдаланып, мәтінді әңгімелеңіз.
- •10. Мәтін бойынша сұрақтарға жауап беріңіз.
- •Грамматикалық түсініктеме
- •3. Шартты бағыныңқылы сабақтас сөйлем (сложноподчиненные предложения с придаточными условными)
- •Қытаймен шекара туралы келісімде
- •18. Мәтіннен қысқаша ақпарат айтыңыз.
- •19. Мәтінде берілген құжаттарды атаңыз.
- •20. Тәуелді септеуді естеріңізге түсіріңіздер.
- •Мемлекеттік шекара туралы түсінік
- •3. Мына сұхбатты оқыңыз
- •4. Шын (ш) немесе жалған (ж)
- •5. Түсінікті тексеру үшін сұрақтарға жауап беріңіздер:
- •6. Мәтіннен сан есімді табыңыз. Қандай сан есім?
- •7. Оқыңыз. Түсінгеніңізді әңгімелеңіз Қазақстан және Ресей
- •8. А) Мәтіннен -ған тұлғалы бұрынғы өткен шақты, -ды, -ті тұлғалы жедел өткен шақты табыңыз;
- •9. Қорытынды сабақ ретінде:
- •Ең бақытты ел қайда
- •Түстердің түсі Асыл түстер және олардың мағыналары.
- •Гүлдердің тілі мен түрі
- •Кімдер лидер болғысы келеді.
- •Сөздікпен жұмыс.
- •Әлем тарихынан қандай ұлы тұлғаларды білесіз? (Бір-біріңізбен сұхбаттасыңыз).
- •Оқыңыз. Таныс емес сөздерді сөздіктен қараңыз.
- •Сөздікпен жұмыс.
- •Оқыңыз. Таныс емес, сөздерді сөздіктен қараңыз. Басшы келбеті
- •11. Дұрыс жауабын таңдаңыз.
- •Көшбасшы болу қиын ба?
- •Сөздермен жұмыс. Сөздікті пайдаланыңыздар.
- •Сұрақтарға жауап беріңіздер.
- •Мәтінді оқыңыз. Таныс емес сөздердің сөздіктен қараңыз.
- •«Басшы келбеті қандай?» деген сұраққа жауап табуға тырысыңыз.
- •«Мен өзім қандаймын?» деген сұраққа жауап табуға тырысыңыз.
- •Дипломат келбеті
- •1.Сөздермен жұмыс істеңіздер
- •Дипломат келбеті
- •Ұлт тағылымы
- •Тәуелсіз Қазақстан
- •Бақылау жұмысы.
- •20. Жалқы есімді табыңыз.
- •Сөж тақырыбы
- •1 Семестр
- •Іі семестр
5.Белгілі жазушы Қойшығара Салғараұлымен сұхбаттан үзінді.
-Өзіңізге қатты ұнағаны не?
-Тәртіп, тазалық, еңбекқорлық. Бүкіл Қытай қыбыр-қыбыр әрекет үстінде. Бұл жалпылық тұрғыдан алғанда, ал нақтылықққа көшсек, өзімізді ерекше ойландырғаны- қытай жастарының патриотизмі. Олардың ұғымында әлемдегі күшті мемлекет-Қытай, тәуір зат-қытайдікі, төзімді, мықты халық-қытай.
(«Қазақстан-Заман» 22.05.1998ж.)
Қазақ халқы да жастарына «Ақыл-жастан»,- деп үлкен үмітпен қараған. «балам деген жұрт болмаса, жұртым дейтін бала қайдан шықсын!»,-деген А.Байтұрсынұлының дана сөзі де жастарға ел тарапынан, мемлекет, үкімет тарапынан үлкен қолдаудың әрқашан керектігін есімізге түсіреді.
Бес жасқа дейін баласын патшадай көретін қазақ 15 жасқа дейін аямай еңбекке баулып, үйрете білген, 15 жастан кейін жастарға сенім артып, білім, біліктілігін бөліскен, үлкен өмірге шыңдаған.
6.Сөйлемдерді мәтін мазмұны бойынша аяқтаңыз.
1. Йеменде жастар жағдайын жасайтын заң 1980 ... ... .
2. Францияда үкімет 1986 жылы «16 мен 25 жас аралығындағы жастар жұмысы» ... .
3. Белоруссияда жастардың мәселесіне байланысты ... ... .
4.Украина ТМД бойынша жастар заңы жағынан ... .
5.Ресейде басқа елдерге қарағанда ... ... .
7. Мәтіннен а.Байтұрсынұлының сөзін табыңыз, жаттаңыз.
8. Әңгімелесейік. Әңгіме мазмұны мына мәселелерді қамтысын.
1. Жастар шетелде және біздің елде.
2. Бүгінгі және кешегі жастар туралы
3. Бүгінгі жастар мәселесі (білімі, оқуы, тәрбиесі, күнделікті өмірі, жастар отбасы).
11 - сабақ
Халықаралық атаулы күндер.
Табиғат – Ана шыдамды, бірақ ... (социологиялық мониторинг)
1. Сөздікпен жұмыс: кедейшілік, айырықша, сел, дауыл, нәзік, шыдамдылық, шек, бағалау, қолайсыз.
2. Ойтүрткі сұрақтар:
а. Қандай факторлар қоршаған орта үшін қауіпті деп ойлайсыз?
ә. Қоршаған орта жағдайы үшін қауіпті не деп ойлайсыз?
б. Экологиялық мәселелерді шешу үшін қандай шаралар қажет деп ойлайсыз.
3. Мәтінді оқыңыз.
2001 ж. Иоханнесбургте Біріккен Ұлттар Ұйымының Бүкілдүниежүзілік саммиті әлемдік қауымдастықтың алдына бірқатар өзекті мәселелерді планета болашағына, адамзат болашағына қатысты мәселерді ұсынды. Атап айтқанда, бұл мәселелер кедейлікпен күрес, терроризмге қарсы күрес, қоршаған ортаны қорғауға қатысты. Соңғы фактор айырықша маңызды. Әлемнің әр түрлі аймақтарындағы катаклизмдер, Европадағы сел, Азия, Африкадағы қауіпті дауылдар Жер экосистемасының нәзіктігін аңдатады. Табиғат ананың шыдамдылығының шегі бар екендігін байқатады.
Қазақстанды да экологиялық мәселелер айналып өтіп жатқан жоқ. Семей сынақ аймағындағы тұрғындар әлі күнге ядролық жарылыстардың зардабын шегуде. Арал теңізіне қатысты жағдайлар да күрделі қалпында. Табиғатқа аяусыз қарайтындармен күресу керек және күресуге болады. Осы сұрақ қоршаған орта экология мәселесіне тікелей қатысты мамандарға сараптамалық сауалнама жүргізу барысында басты сұрақтың бірі болды.
Бәрінен бұрын Респонденттерге еліміздегі экологиялық жағдайды бағалау ұсынылды. Сұралғандардың 18,7%: осы сала бойынша мәселелер бар, басқа елдер, аймақтарға қарағанда жағдайдың тым нашар еместігін айтты. Сарапшылардың 68,8 пайызы экологиялық мәселелердің тым қолайсыз еместігін, бақылауда ұстау қажеттілігін айтты. 12,5% мамандар: жағдайдың жоғары дағдарыста екендігін, ерекше шаралар қолдану керектігін айтты.
Экожүйенің бұзылуына әсер ететін факторлар көп. Бірақ олар Қазақстан үшін қауіпті. Бұл сұраққа жауапты №1 кестеден табасыз. Сарапшыларға экологиялық зардаптардың себептеріне қатысты жауаптардың ең нақты нұсқасын таңдау ұсынылды. Жауап бергендердің көпшілігі – 93,8%-ы табиғатты тиімсіз пайдалануға байланысты деген жауапты таңдады, сарапшылардың 50%-ы заңның (неэффективность законодательства) тиімсіздігін айтты; 43,8% тұрғындардың экологиялық-құқықтық мәдениетінің төмендігін айтты; 25%-ы дамудың техногендік түрлерін айтты; 25% пайызы қару сынаудың салдары, – деді; 6,3% трансшегаралық ластанудан, – деді.
Сарапшылардың пікірінше “Табиғаттан бәрін ала беруге болады” деген белгілі социалистік принцип кейбір қазақстандықтар үшін әлі де бұрынғыша билік құрып келеді. Мұны қоршаған ортаның жағдайы үшін Қазақстандағы қоғамдық қатынастық қандай субъектілер жауапты деген сұраққа жауаптан табасыз (2-ші кесте) сарапшылардың көпшілігі (кесте де соны көрсетіп тұр) қоршаған ортаның сапасы күрделі мөлшерде Қазақстан Парламентіне байланысты деп атады. Шындығында, қоршаған ортаны сақтауға шақырған сауатты, нақты жасалынған заңға көп нәрсе байланысты. “Табиғатты қорғау заңы талаптарға сай және табысты орындалып жатыр” деген сұраққа бірде бір сарапшы жауап бере алмады. Жауап берушілердің 56,3% – пайызы заңның кемшін тұстары баршылық деп жауап берді.
Мамандарға қойылған тағы бір маңызды сұрақтың жауабы мынау болды: экологиялық мәселелерді шешудің бастысы – қаржы ресурстарының және ұйымдастырудың тапшылығы. Мұны №3 кестеден көруге болады. (“Казахстанская правда”, 19.09.2005 г.)