Суда еритін витаминдер

Витамин	Тәулігіне қажет	Витаминнің негізгі көзі	Витамин жетіспеуінен пайда болатын негізгі бұзылулар, физиологиялық әсерлері
C (Аскорбин қышқылы)	50-10мг.	Бұрыш, укроп, жасыл пияз, томат, копуста, картоп, бауыр, итмұрын.	Биологиялық ролі - тотығу-тотықсыздандыру процесіне байланысты. Жет-де белоктың қалдығының төмендеуі. Тамыр қабырғаларының талшығының түзілуінде қатысады; Бауырдың антитоксикалыққызметін жоғарлатады. Арнайы әсері – гиповитаминоз және қыр құлақ ауруын алдын ала алады. Жалпы әсері – ішкі ортаның оптимальды жағдайын және организмнің инф. Және интоксикацияға тұрақтылығын қамтамасыз ету. Жетпегенде – Қырқұлақ ауруы; қан тамыр қабырғасының жарақтталуы; теріде кішігірім қанталау пайда болады; тісетіндегі қан ағуы.
В1 (тиамин)	1,4-2,4мг.	Бауыр, ren, cor.	Жалпы алмасуға (3) қатысады; организмнің жақсы өсуін қамтамасыз етеді; асқазан мат. Және секрет әрекетін жоғарлатады.Cor жұмысын жақсартады. Жетпегенде: Бери-бери ауруы пайда болады. Негізгі көрсеткіштері: полинефрит, cor АІЖ әрекетінің бұзылуы.
В2 (рибофлавин)	2-3мг.	Бауыр, ren, cor, сүр, жұмыртқа.	Ұрық пен баланың өсуі мен дамуына әсер етеді. Жетпегенде – көз бен кілегейлі қабықша жарақаттанады.
РР (никотин қышқылы)	14-15мг.	Ет сиыр, бауыр, ren, cor.	Қалыпты қызмет және ЖКТ және бауыр. Жетпегенде – терінің қабынуы; іштің өтуі; психикалық бұзылуы; тіл мен ауыздың кілегейлі қабат жарақаталуы юолып табылады.
В3 (пантен қышқылы)	10мг.	Картоп, бауыр, жұмыртқа, белок.	Май қышқылы среройдты гармон, Ацетил холин зат алмасу синтезі үшін қажет. Жетпегенде - әлсіздік, жылдам шаршау, бас айналу, дерматит, невритттер пайда болады.
В6 (пиридоксин)	1,5-3мг.	Сиыр еті, балық	Белок алмасуына, май алмасуына қатысады. Жетпегенде – эпилептик, тамырдың тартылуы, гипохромды анемия
В с (фолль қышқылы)	400мкг.	Салат, капуста, сәбіз, ren, бауыр.	Нуклеин және аминқышқылдың түзілуіне әсер етеді. Клетканың көбеюіндегі маңызды фактор болып табылады. Қанның түзілуін жоғарлатады және реттейді. Жетпегенде – анемия.
В12 (цианкоболамин)	3мкг.	Мүйізді жануарлардың бауыр мен ren.	Асқазан сөлінің белогымен байланысып, сіңіріледі.Сыртқы факторында маңызды роль атқарады.Имопоэзге әсер етеді. Жетпегенде – Қатерлі анемия пайда болады.
Н (биотин)	150-200мкг.	ren, cor, бауыр, түсті капуста, горох.	Шикі жұмыртқа белогын көп қолданғанда, биотин белокпен байланысып авитаминоз пайда болады. Ол дарматитпен аяқталады.

Майда еритін витаминдер

Витамин	Тәулігіне қажет	Витаминнің негізгі көзі	Витамин жетіспеуінен пайда болатын негізгі бұзылулар, физиологиялық әсерлері
А (ретинал)	1,5 мг.	Ет, балық, сүт, жұмыртқа	Көбею мен көру қызметіне арнайы әсер етеді. Әсері: Даму мен өсуге көру пигментінің түзілуінде қатысады. Көздің жарыққа бейімделуін қамтамасыз етеді. Жетпегенде - жарықта көру бұзылады. Көздің сірі қабығы (cornea) жарақатталады.
Д (кальциферол)	2,5мкг.	Ет, икра, балық, бауыр, жұмыртқа.	Са мен Р алмасуын реттейді. Жетпегенде – рахит.
Е (токоферол)	10-12мг.	Өсімдік майы, жұмыртқа, жасыл жапырақ.	Жетпегенде – қаңқа бұлшық етінің дистрофиясы, жынысты қызметінің төмендеуі. Клетка ішіндегі липидке тотығуға қарсы әсер етеді.
К (филлохинон)	0,2-0,3мг.	Томат, бауыр.	Протромбин түзілуінде қатысады. Қалыпты қан ұюына қатысады. Жетіспегенде – қан ұю жоғарлайды; асқазан-ішектен қан кетуі; тері асты қан тамырларының жарылуы.

Иллюстрациялы материалдар: Л-ОМ1-11

ӘДЕБИЕТ:

Негізгі:

31. Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам физиологиясы. (Оқулық). - Алматы. Издательство «Дәуір», 2005. - 663 б.

32. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар./ Сайдахметова А.С., Рахыжанова С.О. Семей, 2006 г. - 174 б.

33. Қанқожа М.Қ. Қозғыш ұлпалар физиологиясы. - Алматы, 2004 ж. - 78 б.

Қосымша:

11. Организмнің шартты-рефлекторлық әрекеті және оның нейрофизиология-лық тегершіктері. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің типтері. Ибраева С.С., Астана, 2006. - 52 б.

Орыс тіліндегі әдебиеттер:

Негізгі:

1. Физиология человека, В.М. Покровский., Г.Ф. Коротько, М., 2004.

2. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии. К.В.Судаков, А.В.Котова, М., 2002.

3. Руководство по общей и клинической физиологии. В.И.Филимонов, МИА, 2002, 957 стр.

4. Нормальная физиология, под ред. К.В.Судакова, М., 2000.

5. Агаджанян Н.А., Тель Л.З., Циркин В.И., Чеснакова С.А. Физиология

человека. Санкт-Петербург, Sotis, 2000 г., 528 с.

Қосымша:

121. Скок В.И., М.Ф.Шуба. Нервно-мышечная физиология. Киев, изд. "Вища школа". 1986., 223с.

122. Ноздрачев А.Д., Баженов Ю.И. и др. Начала физиологии. Учебник для ст. ВУЗов. 2001.

123. Покровский и др. Физиология человека. Учебник. В 2-х томах. 1997.

124. Практические занятия по курсу "Физиология человека и животных".(Айзман Р.И., Дюкарев И.А. и др.) Новосибирск. Сибирское университетское издательство. 2002. 98 с.

125. Самостоятельная работа студентов по "Физиология человека и животных" с применением ЭВМ. (Айзман Р.И., Чжан-Юшков Н.К.) Методические рекомендации. Новосибирск, 1988.

126. «Основы физиология человека», 1 и 2 том, Б.И.Ткаченко, С.-Петербург, 1994г.

127. Атлас по нормальной физиологии А.В.Коробков, С.А.Чеснокова, Москва, Высшая школа, 1987 .

128. 3. Айзман Р.И., А.Д.Герасев, М.В.Иашвили. Физиология возбудимых тканей. Новосибирск, изд. НГПУ, 1999., 125 с.

129. Александров Ю.И. и др. Основы психофизиологии. Москва, Инфра-М, 1998., 431с.

130. Анатомия, физиология и гигиена в таблицах и схемах. Методическое пособие. 1991.

131. Справочник физиологических и лабораторных показателей здорового человека. А. А. Утепбергенов, 1995 .

132. Физиология человека. Под ред. М.Покровского, Г.Ф.Коротько, в двух томах, М., 2001, 368 с.

Қорытынды сұрақтары (кері байланысы):

1. Негізгі алмасу қандай шарттарда анықталады?

2. Оң азотты баланс дегеніміз не?

«Астана медицина университеті» АҚ

Қалыпты физиология кафедрасы

№12 Дәріс

Тақырыбы: Термореттелу.

Мақсаты: Физикалық және химиялық жылу реттелгіш механизмдерін оқу, изотермия,гипертермия және қызба мағынасын ұғу, дененің температуралық схемасын құрастыра білу.

Дәріс тезистері:

1. Жылу ретт реттелісі туралы ұғым .Тірі организмнің түрлері.

Тірі организм, дененің қызынына кететін жылу өндіреді. Жылу өндірумен қатар, жылу беру әрдайым жүріп отырады. Егер де, организімде тек қана жылу өндірілсе, онда организім тканьдері анық бір градус температураға өсіп, ондағы қалыпты процестер бұзылады. Сондықтан да , жылу өндіруі және оны сыртқы ортаға бөлу - жылулық баланс болып табылады. Осы баланс бұл екі процестің реттелісің негізгі. Осы барлық процестер бірге қосылып, жылу реттелуі деп аталады.Оргонизімдегі осы екі процесс қоршаған орта температура өзгерістеріне де байланысты. Қоршаған орта температура өзгерісіне тәуелді организімнің келесі түрлерін ажыратады.

1. Пойкилометрді сыртқы орта температура өзгерісіне тікелей тәуелді, мыс: температура мен, организім температурада қүрт төмендейді. Дәл осындай жағдайда пойкилотермия , ал жануарлар пойкилотермділер д еп аталады. Мыс: көлбақа . Олар қоршаған орта температура төмендегенде, анабиоз жағдайында болады.

2. Гомойотермді сыртқы орта температура өзгерісіне тәуелсіз организім. Мыс: температурат жоғарлауы нетөмендеуі, организім температурасы түрақты түрде болып табылады. Дәл осындай жағдайда гомой отермия , ал жанурлар (сүтқоректілер) гомойотермділер деп аталады.

3 Гиператермді кейбір жағдайда гомойо, ал кейбір кездерде пойкилотермді организмдер. Мыс: 1 Жарқанаттар, кемірушілер, құстардың кейбір түрлері , мыс: колиблер: Пойкило және гомойотермді түсінікке байланысты адам денесінің әрбір бөлігі температурасы да ауытқиды.