- •Дәрістік комплекс
- •Курс: 2
- •Физиология жіктелінеді.
- •3. Физиология басқа пәндерге байланысты.
- •4. Жүйе, үрдіс, қызмет.
- •Дәріс тезистері: і Тірі организімді басқару.
- •1. Басқарудың принциптері.
- •2. Басқарудың жолдары.
- •3. Реттелудің түрлері.
- •Іі Физиологиялық қызметтің өзін-өзі реттелуі.
- •Физиология. Физиологиялық терминдер
- •Физиологиялық терминдер
- •Күшке байланысты заң.
- •Уақытқа байланысты заң.
- •Айырмашылық заңы.
- •Жүйке талшығының құрлысы.
- •2. Етсіз немесе миеленсіз.
- •Жүйке талшығының физиологиялық ролі.
- •Жүйке талшығының өтілуі.
- •3. Миеленді, миеленсіз талшықтар бойымен қозудың тарау ерекшеліктері.
- •Қозудың таралу заңдары.
- •Қозу мен тыныштығы жүйкедегі химиялық өзгерістер.
- •5. Жүйкелік талшықтар.
- •Қозуды өткізу заңы. Жүйкеде қозу өткізу заңы .
- •Синапс, құрлысы жіктелуі.
- •Бұлшықеттінің, физиологиялық қасиеттері мен қызметтері.Бұлшық ет талшығының құрлысы.
- •2. Бүлшықеттінің жиырылуының тәртібі мен түрлері.
- •Бұлшықеттінің жиырылу түрлері.
- •Орталық жүйке жүйесі.
- •Нейрон және нейроглия.
- •Нейроглияның қызметі.
- •Жүйке жүйесінің ақпаратты қызметі.
- •Жо негізгі қасиеттері
- •Қозудың біржақты таралуы
- •Серпініс таралуының кідірісі немесе рефлекстің орталықта кідіру қасиеті
- •Қозудың жинақталуы.
- •Орталықтан жеңілдету.
- •Постетаникалық потенциация.
- •Әсерден кейін және пролангирлеу
- •Қозудың ырғағының трансформациясы.
- •Коорд. Әрекеттің принціптері.
- •Вегетативті жүйке жүйесінің(вжж) анатомиялық және физиологиялық ерекшелері.
- •Вегетативті жүйке жүйесінің бөлімдері.
- •3. Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімі.
- •4. Вегетативті жүйке жүйесінің парасимпатикалық бөлімі.
- •5. Вегетативті жүйке жүйесінің метасимпатикалық бөлімі.
- •6 . Вегетативті рефлекстер.
- •Гормандар жіктелуі, түсінік, атқаратын қызметі.
- •2. Гормон реттелудің негізгі принциптері.
- •3. Ісб зертеу тәсілдері.
- •Гипофиз физиологиясы .
- •1Б. Гонадотропты гармондар:
- •1В актг—немесе кортикотропин:
- •1Д Пролактин тиімділігі:
- •Бүйрек үсті безінің физиологиясы .Стресс .
- •II Қыртысты қабатының гормондары:
- •6. Стресс және бейімделу.
- •1. Зат алмасу туралы ұғым.
- •2. Ақуыздың алмасуы.
- •3. Липидтер алмасуы.
- •4. Көмірсулардың алмасуы.
- •Суда еритін витаминдер
- •2. Адам денесінің температурасы, және ішкі мүшесінің температурасы.
- •4. Сенсорлы жүйенің негізгі қызметтері.
- •Көру талдағышы
- •Көздің оптикалық аппаратының құрылысы мен қызметі.(акомадация, пресбиопия).
- •2. Торлы қабатының құрлысы мен қызметі.
- •1. Пигментік қабат.
- •3. Көру жүйесіндегі жүйкелік жолдар және байланыстар.
- •2. Есту жүйесінің шеткі бөлімі
- •3. Тепе теңдік талдағышы
- •4. Дыбыс
- •Тәртіптің биологиялық негізі. Тәртіптің туа біткен түрлері /шартсыз рефлекстер және инстинктер/, организмнің бейімделу әрекетіндегі олардың маңызы
- •Жоғарғы жүйке іс-әрекеті. Жоғарғы жүйке іс-әрекетін зерттеу әдістері /и.П.Павлов/
- •Шартты рефлекс - тіршіліктің өзгеру жағдайларына адам мен жануарлардың бейімделу түрі ретінде. Шартты рефлекстің жіктелуі
- •Шартты рефлекс қалыптасуының заңдылықтары және оның физиологиялық тегершіктері
- •Шартты рефлекс қалыптасуының жасқа орай ерекшеліктері
- •Адам мен жануарлардың жоғары жүйке жүйесінің типтері /и.П.Павлов/, олардың жіктелуі, сипаттамасы, зертеу әдістемелері
- •Невроздар, оның түрлері
- •Бірінші және екінші сигналдық жүйелер
- •Еңбек процестерінің негізгі элементтері.
- •3. Еңбек салмағының шамасы
- •4. Еңбек процесіне жүйке бүлшық етті аппаратына немесе жүйке психологиялық қызметі. Қатысуына басты еңбек.
Дәріс тезистері: і Тірі организімді басқару.
И. П. Павлов бойынша тірі организім – күрделі жекеленген жүйе, яғни ондағы ішкі күштер әрдайым сыртқы орта күшімен теңеседі. Теңесудің негізінде физиологиялық қызметтерімен басқарылатын реттелу процесі жатады.
Басқару немесе реттелуі
Бүл тірі организімдегі бейімделудің нәтижелері организім үшін пайдалы немесе анық бір мақсатқа жетудегі қызметтенудің қажетті тәртібін қамтамасыз ететін, процестердің жиынтығы. Басқарылу организімдегі мүшелер мен жүйелердің өзара әрекеті кезінде мүмкін. Басқарылу заңдылығын күрделі жұйеде кибернетика зерттейді. Кибернетика - қоғамдығы және тірі жиелердегі басқарылудың жалпы принциптері. Медициналық, физиологиялық кибернетика тірі организімдегі басқару процестерін зерттейді.
1. Басқарудың принциптері.
Басқару принциптері. Медициналық кибернетика бойынша тірі организімдегі басқару, басқарылушы жүйемен жүзеге асырылады. Бұл жүйенің құрылымдарына;
Жүйедегі шығушы (орындаушы құрылымның рецепторлары) және кіруші (сенсорлы рецепторлар) құрылымдардың ақпараты қабылдайтын тасмалдағыштары;
Шығушы және кіруші байланыс каналы ( организімнің сұйық ортасы , жүйкелік өткізгіштер);
Басқарылушы құрылым (ОЖЖ). оның бөлімі болып есте сақтау құрылымы (ес аппараты) табылады.
Басқарылу екі негізі принциппен жүзеге асырылады;
1) ауытқы бойынша;
2) қарсылық бойынша
Мысалы: белгілі бір физиологиялық жағдай тыныс алу О2 мен СО2 жүзеге асырылса; жүректің қызметі пульс пен іске асырылады да, осы қызметтер іске аспаса, оның нәтижесі қажетті деңгейде болмаса, онда физиологиялық жағдай туады.
2. Басқарудың жолдары.
Қызметінің атқарылуының үш жолы бар:
Қызметтердің басталу реакциясы - Бұл реакция ішкі ортадағы жағдайларды қандай бағытта өзгеретіндігін, өзгергендігін анықтап, басқару жүйелеріне ақпарат жіберіп, соның арқасында осы өзгерістерді қалпына келтіруге қатысатын физиологиялық процестердің басталуын қамтамасыз етуі.
Коррекция – қателікті табу, оны түзеу. ОЖЖ-не келіп түскен сигналдар арқылы, сигналдардың талданылуының барысында, соған байланысты қандай өзгерістер болып жатқандағын анықтаудың арқасында механизмнің көлемі мен саны анықталып, дәл осы процесс жүзеге асырылады.
Қалпына келтіру – қалпына келтіру басталады.
3. Реттелудің түрлері.
Әрбір ағзаның атқаратын қызметтерінің үш түрлі жолдары бар:
Жергілікті өзін-өзі реттелетін;
Гумаральдық реттелу жолы;
Жүйкелік реттелу жолы;
Жергілікті реттелуі - зат алмасу барысында пайда болатын метаболиттердің өздері қүрастырылған ағзаларға әсер етеп, солардың қызметтерін белгілі бір бағытта өзгертуді қамтамасыз етеді. Гуморалдық түрде әсер ететін заттар өздерінің тізілген жерінен, түзілген ағзасынан әсер етпей , олар организімге жалпы әсер жасайды. Мысалы: бүйректүсті безінің милы қабатында тұһүзілетін адреналин қанға түседі де, организімге тарайды, содан соң жүрек, бұлшықет, бронхтарды кеңейтеді, ал тамырларды.
Гумаральдық реттелу – бұл гармондардың биологиялық белсенді заттардың; химиялық, биологиялық(яғни, бұл заттар зат алмасудың барысында пайда болады), бездердің қан арқылы тасымалданып, содан осы аталған заттардың тканьдерге жан-жақты әсер етеді, яғни ұзақ уақыт әсер етеді. Оның белгілі көлемдері бар . Мыс; 1 мг адреналин жоғары түрде жүректің қызметін атқарады.
Гумаральдық реттелу жолы мен жүйкелік жолдар бірігіп, нейрогумаральды деп аталады.
Жүйкелік реттелу - эвалютция барысында кейінен дамыған . Жүикелікретелудің ерекшілігі;
1. Өте жылдам өтетін жол ;
2. Тікелей белгілі бір ағзаға әсер етеді.
3. Олардың әсер ету мерзімі – қысқа.
4. Негізгі ерекшілігі жылдамдықта.
Өйткені организімнің реакциясы немесе оның жауаптары әртүрлі әсерге өте жылдам. Сондағана организім бейімделеді , қорғаныштық қызметтер іске асады. Мыс; үтік жүйкелік жолдар реакцияны реакцияны бастайды. Ал гуморалдық барлық реакцияларды жалғастырады. Осы атлған екі жол бір-бірімен тығыз байланысты.
Реттеу түрлері:
1) Аутокриндік түрі;
2) Паракриндік;
Аутокриндік түрі — клетка белгілі бір затты өзінің сырты ортасына бөліп шығарып , сол бөлінген метаболиттердің әсері, сол тканьдердің аймағына әсер етеді (яғни клеткааралық кеңестікте )
Паракриндік түрі—белгілі бір клеткада немесе ағзада бөлінген заттар , сол бөлінген орыннан ткань аралығындағы сұйықтыққа түсіп , жан-жақты әсер етеді.