1. Пигментік қабат.

Бүл қабат- торлыторлы қабыққа қара түс беретін меланосома сияқты клетка ішілік органелладан тұратын, бір қатар эпителді клеткамен түзіледі.Осы клетканың өнірілері таяқша мен саутышаның жарық сезім сыртқы сегментін қоршайды.

• Пигменттік эпителий (меланосома) бірқатар қызметін атқарады ;

• Көру пигментінің түссізденуінен кейін, оның регенарациясында шешуші роль атқарады;

• Көру клеткасының жаңару механизімінқамтыйды.

• Жарықтың жарақаттау қауіпімен көру клеткасын қорғайды .

• Фоторецепторларға О2 және тағы басқалар қажетті заттарды тасымалдайды .

Пигменттік эпители клеткасы мен фоторец арасындағы байланыс өте әлсуіз .Дәл осы жерде торлы қабықтың отслойка- ажырауы жүреді. Бүл өте қауіпті ауру.

Торлы қабық ажырауы көздің көруінің бүзылуына әкеп соғады. Оның себебі; зат алмасуының бүзылуы, яғни оның төмені. Метаболимнің бүзылуы – көздің тамырлы қабағының капиллярлярына қоректік заттар жеткізілуі төмен байланысты.

Фоторецепторлар

Пигменттік қабатқа ішкі жақтан фоторецептор ( таяқша және сауытша) қабаты жанасады. Адамның әрбір көзінде 6-7 мли сауытша және 110-123мли

Таяқшалар бар. Торлы қабық орталық шүңқырында (fovea centajis) тек қана сауытшалар болады.

Торлы қабық шетінде сауатшылар саны төмен, таяқшылар саны жоғары.

Сонымен, күндізгі көру сауытшамен, ал түнгі көру таяқшамен атқарылады.

Сауытшалар - түрлі-түсті көрудіқамтамасыз еткенмен, оның жарыққа деген сезімталдығы төмен және жарықта қызмет атқарады.

Таяқшалар - түрлі-түсті көруді ажыратуға қаблетсіз, бірақ жарыққа деген сезімталдығы жоғары болғандықтан, түнде қызметін атқарады.

Сонымен, жарықтану дәрежесіне байланысты көз көрімінің үш түрін ажыратуға болады.

1. Күндізгі (фотопиялық грек photos -;жарық opsis –көру) көру жарықта сауатшалармен іске асырылатын көру. Бұл көру түсті ажырату және көру өткерлігімен сипатталынады .

2. Қараңғылық (мезопиялық , mesos арқылы )көру, әлсіз жарық кезде таяқшамен іске асырады. Мұнда көру өткірлігі төмен және түсті ажырату болмайды.

3. Түңгі (скотолиялық- skotos -қараңғы) көру түнде таяқшамен атқарылады. Ол жарықта сезумен ғана сипатталады. Осыған байланысты орталық және шеткі көруді ажырата білу керек .

Орталық көру ;

• Сауытшалармен іске асады;

• Көру өткірлігі жоғары.

• Түрлі-түсті ажыратумен сипатталынады.

• Шеткі көру;

• Кеңістікте бағдарлау

• Түңгі қорумен ажыратылады

Тағамда А витамині жетіспесе, онда таяқша қызметі бүзылып қараңғылық көру төмендейді де, тауықтық соқырлық болып табылады. Мыс; адам күндіз жақсы көрген мен, қараңғы түсе соқырланады.

Сауытшылар жарақаттанганда, адам көзі тек қана әдсіз жарықта көре алады, ал жап-жарықта соқырланады да, жарықтан қорқу болып табылады.

Бүл кезде түсті ажырату бүзылып , ол акромазия деп аталады.

3. Көру жүйесіндегі жүйкелік жолдар және байланыстар.

Торлы қабықтан - көру ақпаратты көру жүйкесінің талшығы арқылы миға бақытталанады. ( көру жүйкелері) Әрбір { көзден шыққан көру жүйкелері ми қарама - қарсы негізінде кездеседі де, осында олардың бөлшектік қиылысуы (хмазма) тізіледі. Мұнда әрбір көру жүйкесінің тамшығы көдің жағына өтеді. Тамшықтың бөлшектік қиылысу әрбір ми сыңарын көзден келген ақпаратпен қамтамасыз етеді. Мидың жеке бөліміне сигнал торлы қабат оң жағынан, ал сол жарты шарға торлы қабат сөл бөлімінен келіп түседі. Көру қиылысынан кейін көру жүйкесі көру жолдары деп аталады. А қпарат сыртқы тізелі денеге, одан қыртысын көру аймағына, яғни Бродман бойынша 17- аймағына бағытталынады.

Таяқшалар мен сауытшаның аймағы; онда көру пигментінің аймағы әр түрімігінде.Таяқшада – родопсин.Сауытшада – түрлі-түсті ажырытуға қажетті йодопсин – қызыл сауытша пигмент;

Хлоролоб } жасыл және көк сауытша пигменттер.

Эритролоб }

4. Түрлі- түсті көру .

ТТК қағидалары Сауытшалы пигментер (иодопсин, эритро және хлоролоб) ТТКжауапты .

1. Нақты бөлігі 3 компонентті Г. Гельмгольц Ломоносов қағидасы.

Бұл қағида бойынша түрлі – түсті қабылдау түрлі түске сезімталдылықпен сипаттайтын , сауытшаның 3 типімен қамтамасыз етеді.

Оларды біреуі қызылға , екіншісі жасылға , үшіншісі көк түске сезімтал.

2 Э. Геринг бойынша сауытшаларда ақ-қара, қызыл-жасыл, сары-көкшіл түстерге сезімтал зат бар екендігін ұсынған.

ТТК соқырлық. Бөлшектік ТТК деген соқырлық 18 ғ аяғында Дальтонмен ашылды.Мұнымен өзі ауырғанан кейін ТТК қабатының кемістігі де дальтонизім деп аталды. Дальтонизімге 8% ер адам және өте сирек әйел адамдар шалдыққан. Мұның тууы Х –хромосомада анық бір геннің болмауымен болып табылады. Д / S –ы Рабкиннің полихромтикалық кестесі.

Бұндай адамдар көлік жүргізушісі бола алмайды.

ТТК бөлшектік соқырлығының үш түрі бар.

1 Протанопия –қызыл түсті қабылдамау немесе қызыл түске сезімдігінің жойылуы. Мұндай адамдар көкшіл түсті түссіз етіп көреді .

2 Дейтеранопия- қою қызыл және көк түсті жасылдан айыра алу.

3 Тританопия- көк және фиолетов түсті қабылдамау.

Ахромазия –ТТК деген толығымен соқырлық.

1. Есту талдағышының құрлысы.

Есту талдағышы – бұл біртұтас жүйе, сыртқы құлақтан басталып ми қыртысында аяқталады. Бұл жүйенің әрбір бөлімі өзіне тиісті қызмет атқарады да, осы бөлімінің кез-келген жері жарақаттанса, онда толық немесе бөлшектеп есту жоғалады. Есту талдағышының үйреншікті тітіргендіргіш дыбыс болып табылады. Дыбысты қабылдау ішкі құлақтың рецепторлы бөлімінде ұлудан басталады да жүйкелік өткізгіштер арқылы мидың самайлық бөліміне жетеді. Есту адамда сөйлеу мен сөйлеу арқылы тіл табысуды, сыртқы ортаның өзгеруінде бейімделуге қатысады.

Дыбыстық толқынды қабылдайтын және талдайтын механикалық және жүйкелік құрылымдардың жиынтығы.