- •Дәрістік комплекс
- •Курс: 2
- •Физиология жіктелінеді.
- •3. Физиология басқа пәндерге байланысты.
- •4. Жүйе, үрдіс, қызмет.
- •Дәріс тезистері: і Тірі организімді басқару.
- •1. Басқарудың принциптері.
- •2. Басқарудың жолдары.
- •3. Реттелудің түрлері.
- •Іі Физиологиялық қызметтің өзін-өзі реттелуі.
- •Физиология. Физиологиялық терминдер
- •Физиологиялық терминдер
- •Күшке байланысты заң.
- •Уақытқа байланысты заң.
- •Айырмашылық заңы.
- •Жүйке талшығының құрлысы.
- •2. Етсіз немесе миеленсіз.
- •Жүйке талшығының физиологиялық ролі.
- •Жүйке талшығының өтілуі.
- •3. Миеленді, миеленсіз талшықтар бойымен қозудың тарау ерекшеліктері.
- •Қозудың таралу заңдары.
- •Қозу мен тыныштығы жүйкедегі химиялық өзгерістер.
- •5. Жүйкелік талшықтар.
- •Қозуды өткізу заңы. Жүйкеде қозу өткізу заңы .
- •Синапс, құрлысы жіктелуі.
- •Бұлшықеттінің, физиологиялық қасиеттері мен қызметтері.Бұлшық ет талшығының құрлысы.
- •2. Бүлшықеттінің жиырылуының тәртібі мен түрлері.
- •Бұлшықеттінің жиырылу түрлері.
- •Орталық жүйке жүйесі.
- •Нейрон және нейроглия.
- •Нейроглияның қызметі.
- •Жүйке жүйесінің ақпаратты қызметі.
- •Жо негізгі қасиеттері
- •Қозудың біржақты таралуы
- •Серпініс таралуының кідірісі немесе рефлекстің орталықта кідіру қасиеті
- •Қозудың жинақталуы.
- •Орталықтан жеңілдету.
- •Постетаникалық потенциация.
- •Әсерден кейін және пролангирлеу
- •Қозудың ырғағының трансформациясы.
- •Коорд. Әрекеттің принціптері.
- •Вегетативті жүйке жүйесінің(вжж) анатомиялық және физиологиялық ерекшелері.
- •Вегетативті жүйке жүйесінің бөлімдері.
- •3. Вегетативті жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімі.
- •4. Вегетативті жүйке жүйесінің парасимпатикалық бөлімі.
- •5. Вегетативті жүйке жүйесінің метасимпатикалық бөлімі.
- •6 . Вегетативті рефлекстер.
- •Гормандар жіктелуі, түсінік, атқаратын қызметі.
- •2. Гормон реттелудің негізгі принциптері.
- •3. Ісб зертеу тәсілдері.
- •Гипофиз физиологиясы .
- •1Б. Гонадотропты гармондар:
- •1В актг—немесе кортикотропин:
- •1Д Пролактин тиімділігі:
- •Бүйрек үсті безінің физиологиясы .Стресс .
- •II Қыртысты қабатының гормондары:
- •6. Стресс және бейімделу.
- •1. Зат алмасу туралы ұғым.
- •2. Ақуыздың алмасуы.
- •3. Липидтер алмасуы.
- •4. Көмірсулардың алмасуы.
- •Суда еритін витаминдер
- •2. Адам денесінің температурасы, және ішкі мүшесінің температурасы.
- •4. Сенсорлы жүйенің негізгі қызметтері.
- •Көру талдағышы
- •Көздің оптикалық аппаратының құрылысы мен қызметі.(акомадация, пресбиопия).
- •2. Торлы қабатының құрлысы мен қызметі.
- •1. Пигментік қабат.
- •3. Көру жүйесіндегі жүйкелік жолдар және байланыстар.
- •2. Есту жүйесінің шеткі бөлімі
- •3. Тепе теңдік талдағышы
- •4. Дыбыс
- •Тәртіптің биологиялық негізі. Тәртіптің туа біткен түрлері /шартсыз рефлекстер және инстинктер/, организмнің бейімделу әрекетіндегі олардың маңызы
- •Жоғарғы жүйке іс-әрекеті. Жоғарғы жүйке іс-әрекетін зерттеу әдістері /и.П.Павлов/
- •Шартты рефлекс - тіршіліктің өзгеру жағдайларына адам мен жануарлардың бейімделу түрі ретінде. Шартты рефлекстің жіктелуі
- •Шартты рефлекс қалыптасуының заңдылықтары және оның физиологиялық тегершіктері
- •Шартты рефлекс қалыптасуының жасқа орай ерекшеліктері
- •Адам мен жануарлардың жоғары жүйке жүйесінің типтері /и.П.Павлов/, олардың жіктелуі, сипаттамасы, зертеу әдістемелері
- •Невроздар, оның түрлері
- •Бірінші және екінші сигналдық жүйелер
- •Еңбек процестерінің негізгі элементтері.
- •3. Еңбек салмағының шамасы
- •4. Еңбек процесіне жүйке бүлшық етті аппаратына немесе жүйке психологиялық қызметі. Қатысуына басты еңбек.
Іі Физиологиялық қызметтің өзін-өзі реттелуі.
Француз ғалымы К. Бернар тірі организмнің бос тәртібінің жағдайы, ол ішкі ортаның тұрақтылығы болып табылады – деп жазды.
Гомеостаз – организмнің физиологиялық қызметтердің және ішкі ортаның салыстырмалы динамикалық тұрақтылығы. Гомеостаздың тұрақтануының негізгі жолы – ол, Өздігінен реттелу.
Өздігінен реттелу – бұл басқарылудың бір түрі, яғни ішкі ортаның контанталары немесе қандай да бір физиологиялық қызметтің ауытқуында тіршілік әрекетін қалыпты түрде қамтамасыз ету.
Кез – кеген константаның сәл ғана ауытқуы алмасу процесінің бұзылуына әкеп соғады. Бұл қатаң константалар. Оған мысалы: осмостық қысым, рН, қанда О2 ,СО2, глюкозаның болуы жатады. Ал басқа константалар – пластикалық, яғни қанның формалық элементтерінің қатынасы, қан айналу көлемі, эритроциттің тұну жылдамдығы жатады. өздігінен реттелу тікелей және қайтымды байланыстармен жүзеге асырылады.
Тікелей байланыс - константалардың ауытқуы жөніндегі ақпараттың негізінде басқарушы әрекеттің құрастырылуын қарастырады. Мысалы: тері терморецепторын суықпен тітіркендіру жылудың өндірілуін күшейтеді.
Қайтымды байланыс - басқару жағдайы туралы реттеуші сигнал шығушыдан жүйенің кірісіне беріледі. Бұл байланыс екі түрі бар:
Оң - байланыс энергетикалық ресурстарды қолдана отырып, энергия ағысымен басқаруды мүмкін ететін басқарушы әрекетті күшейтеді. Мысалы: коагуляция гемостаздың бастапқы этапында тромбиннің түзілуін жылдамдатады.
Теріс – қайтымды байланыс басқарушы әрекет басқару обьектісінің жұмысына қарсылық фактордың әсерін төмендетеді және өзгерген көрсеткіштің қалпына келуін қамтамасыз етеді. Мысалы: бұлшық еттік қозу.
Тірі жүйе - Тірі жүйе деген не? , Оның реттелу деңгейлері;
Тірі жүйе - тірі организім бір жағынан көп элементті жүйе, екінші жағынан басқа жүйе түрде байланысады. Организімніңфизиологиялық қызметіреттеулі жүйесі үш деңгейден тұрады.
Бірінші немесе төменгі деңгей – физиология константа-ды ұстап тұрады. Мысалы: қанның осмостық қысым; ткан кроватог ЦНС сигналдың қажеті жоқ, бұл механизімнің іске асуы үшін жергілікті реакциялар әсер етуі к/к, сондықтан олар жергілікті өзін-өзі реттеу деп аталады.
Екінші деңгей- сыртқы орта өзгеріске бейімделу реакциясы. Мысалы: қара жұмысқа немесе соған дайындық – бүлшықет О2 деген күшін артады, сыртқы тыныстың жоғары қанға эритроциттердің келуімен және АД жоғары қамтамасыз етіледі.
Үшінші немесе жоғарғы деңгей – сыртқы және ішкі ортаның жағдайын бағалау критер-ң болумен қамтамасыз етеді.
Тірі жүйенің ретт-ң үш деңгейі реттелу екі түріне бөлігеді.
А) Келіспеушілік бойынша реттеліс - сыртқы ортамен байланыстыбар тек ашық жүйеге тән. Бұл реттелу түрі-тірі жүйеге оның тіршілік ету жағдайын өзгертетін сыртқы фактор әсер еткенде ғана іске қосылады. Мысалы: бұлшықет клеткалары қатты жұмыс істеп, О2 жетіспеген сезе бастағанда тыныс алу жүйесі активті түрде жұмыс істеп, О2 аштығын жібермеуге тырысады.
Б) Сөну бойынша реттеліс өзі атап айтқандай екіге береді қайтымды ( -; +) б-с ( + ) қайтымды б-с қандай бір қызметінің активтігі- реттеу механизімінің одан сайын өте жоғары реттелуін шақырады. Мыс; тағамды ішу асқазан асқазан сөлін бөледі.Ол сол заттарды гидролиздеуге қажетті гидролиз продуктілері қанға сіңіріліп сілекей бөліндіріп, әрі қарай ас қортылуын жоғарылатады.