2. Еңбек процестерінің негізгі элементтері.

Адам ның жүйе қызметтері мен оның денсаулығына әсер ететін еңбек процесстерінің негізгі элементері:

• Стереотиптік түрде қайталанатын бұлшық еттік жұмыс;

• Мұқтаж ететін еңбектен қалып;

• Көру жүйесіне өте жоғары салмақ, күштер;

• Жүйкелік және психоэмоциялық кернеуліктер.

• Еңбек әрекетінің біркелкілігі.

• Гипокинезия.

Осы аталған элементер жиынтығы еңбек салмағының сипатымен қатар, жұмыс істейтін адамның физиологиялық кернеулі деңгейін анықтайды.

3. Еңбек салмағының шамасы

• еңбек процесінің сипаттамасына:

• еңбек ұйымдастыру ырғақтығына:

• жұмысшының еңбек және демалыс тәртібіне(1; 2; 3; сменалы жұмыстар және тағы басқалар):

• өндіріс орталығының жағымсыз факрорларына (t º; ауа қысымы мен ылғалдылығы; шу мен шайқалу ; жарықтың төмендегі ; улы химиялы зат әсері)

• Жеке қорғаныс ортасын қолдану қажеттілігіне .

4. Еңбек процесіне жүйке бүлшық етті аппаратына немесе жүйке психологиялық қызметі. Қатысуына басты еңбек.

Еңбек процесіне жүйке бүлшық етті аппаратына немесе жүйке психологиялық қызметі. Қатысуына басты еңбек:

• Физикалық .

• Жүйке психологиялық.

Алға қойылған жұмысты орындауда, физиологиялық қызметін қайта қалпына келу екі факторға тәуелді.

1. Адамның жұмысқа қабілеттігіне яғни жұмыс кезінде орындау шама.

2. Қолайлы әсеркоэфицентіне, яғни физикалық жұмысқа қуатты жұмсау шамасына қарым-қатнасы.

Еңбек сипаттамасы, адам жағдайын жұмысқа дейін және жұмыстан соң төмендегенін анықтайды.

Еңбек әрекетінің интенсивтілігі төмен болса, онда жұмсалған қуат пен физиология жүйесінің қызметінің қалпына келуі жүмыс кезінде бақыланады.

Еңбек ауырпалылығын өскен сайын жүмыс кезіндегі жоғалулар, осы температура қалпына келіп үлгермейді де, соңына қалды рылады.

Жұмыс соңында қажу (шаршау) туады. Егер де еңбектің интенсивтілігі өте жоғары болса, ал демалыс температура барлық жүмсалған қуаттың қалпына келу температура жеткілікті болса.

Иллюстрациялы материалдар: Л-ОМ1-12

ӘДЕБИЕТ:

Негізгі:

49. Сәтбаева Х.Қ., Өтепбергенов А.А., Нілдібаева Ж.Б. Адам физиологиясы. (Оқулық). - Алматы. Издательство «Дәуір», 2005. - 663 б.

50. Қалыпты физиологиядан тәжірибелік сабақтарға жетекшілік нұсқаулар./ Сайдахметова А.С., Рахыжанова С.О. Семей, 2006 г. - 174 б.

51. Қанқожа М.Қ. Қозғыш ұлпалар физиологиясы. - Алматы, 2004 ж. - 78 б.

Қосымша:

17. Организмнің шартты-рефлекторлық әрекеті және оның нейрофизиология-лық тегершіктері. Жоғарғы жүйке іс-әрекетінің типтері. Ибраева С.С., Астана, 2006. - 52 б.

Орыс тіліндегі әдебиеттер:

Негізгі:

1. Физиология человека, В.М. Покровский., Г.Ф. Коротько, М., 2004.

2. Руководство к практическим занятиям по нормальной физиологии. К.В.Судаков, А.В.Котова, М., 2002.

3. Руководство по общей и клинической физиологии. В.И.Филимонов, МИА, 2002, 957 стр.

4. Нормальная физиология, под ред. К.В.Судакова, М., 2000.

5. Агаджанян Н.А., Тель Л.З., Циркин В.И., Чеснакова С.А. Физиология

человека. Санкт-Петербург, Sotis, 2000 г., 528 с.

Қосымша:

193. Скок В.И., М.Ф.Шуба. Нервно-мышечная физиология. Киев, изд. "Вища школа". 1986., 223с.

194. Ноздрачев А.Д., Баженов Ю.И. и др. Начала физиологии. Учебник для ст. ВУЗов. 2001.

195. Покровский и др. Физиология человека. Учебник. В 2-х томах. 1997.

196. Практические занятия по курсу "Физиология человека и животных".(Айзман Р.И., Дюкарев И.А. и др.) Новосибирск. Сибирское университетское издательство. 2002. 98 с.

197. Самостоятельная работа студентов по "Физиология человека и животных" с применением ЭВМ. (Айзман Р.И., Чжан-Юшков Н.К.) Методические рекомендации. Новосибирск, 1988.

198. «Основы физиология человека», 1 и 2 том, Б.И.Ткаченко, С.-Петербург, 1994г.

199. Атлас по нормальной физиологии А.В.Коробков, С.А.Чеснокова, Москва, Высшая школа, 1987 .

200. 3. Айзман Р.И., А.Д.Герасев, М.В.Иашвили. Физиология возбудимых тканей. Новосибирск, изд. НГПУ, 1999., 125 с.

201. Александров Ю.И. и др. Основы психофизиологии. Москва, Инфра-М, 1998., 431с.

202. Анатомия, физиология и гигиена в таблицах и схемах. Методическое пособие. 1991.

203. Справочник физиологических и лабораторных показателей здорового человека. А. А. Утепбергенов, 1995 .

204. Физиология человека. Под ред. М.Покровского, Г.Ф.Коротько, в двух томах, М., 2001, 368 с.

Қорытынды сұрақтары (кері байланысы):

1. Функциональды жүйенің бірінші стадиясын атаңыз.

2. Іс әрекет акцепторының нәтижесі дегеніміз не?

3. Кері афферентациясының мәні неде?

4. бастама белгіде функциональдық жүйе қандай роль атқарады?

5. Ауырлығына байланысты еңбек қалай классификацияланады?

6. Қоршаған ортаның шартты өзгерісінің бейімделуіне мысал келтіріңіз?

7. Жылы жаққа құстардың ұшуын қандай адаптация түріне жатқыза аламыз?

153