Жүйке талшығының құрлысы.
Жүйке немесе жүйкелік баған бірнеше жүйке талшығынан тұратын күрделі құрылым ЖТ өсінділері болып табылады. Оның екі түрі бар:
1.Етті, немесе миеленді - мен саматикалық ЖЖ құрамына кіреді( сезімтал және қозғалғыш жүйке құрамына)
Сезім мүшелері мен қаңқа бұлшықетін қамтамасыз етеді.
d-0,5-25 мк
Өстік цилиндрдан тұрады;
Өстік цилинд 2 қабықпен, яғни миелин--- және шванн қабығымен қапталады.
Өстік цилиндр беткейі плазмалық мембранамен түзілген;
Өстік цилиндр сұйығы аксоплпазма пайда болады.
Миелин қабығы әрбір 1-1-2,5 мм үзіледі.
Өстік цилиндрдің миелин қабығымен қапталмаған жері Ранвы үзілісі деп аталады.
2. Етсіз немесе миеленсіз.
Симпатикалық ЖЖ талшығына жатады.
Өстік цилиндрі текшванн қабығымен қапталған
Миелин қабығы және Ранвье үзсі болмайды.
Жүйке талшығының физиологиялық ролі.
Жүйке серпіністерінің таралуында негізгі ролді өстік цилиндірдің плазмалық мембранасы атқарады.
Миелин қабығы негізгі 2 қызмет атқарады.
Электорлы изолятор- миелин қабығы мепидті табиғатты болғандықтан, иондарды өткізбей, электірлік токтық пайда болып кедергі жасайды. Осы қабықтың арқасында қозу етті ЖТ-да миелин қабығы жоқ жерде, яғни Ранвы үз-де туады. Бұл жүйке серпіністерінің таралуы механизмде үлкен роль атқарады.
Трофикалық қызметті-өстік цилиндрдегі зат алмасу проц-не қатысуы. Миелин қабығы АХ типтес физиология белсенді заттар түзде үлкен роль атқарады. Шванн қабығы - өстік цилиндірдің өсуі мен ондағы зат алмасудың реттеуінде қатысады.
Жүйке талшығының өтілуі.
Етті және етсіз ЖТ ай-ң бар:
1 Етсіз, миеленсіз жт қозу үздіксіз түрде таралады, яғни мембрананың тұла бойына 1 қозған бөлімнен жақындағы бөлімге беріледі.
Импульс етті ЖТ миелин қабығымен қапталған жері арқылы секіріп, яғни сальто----лы; скачко образный. Поженциал тек Ранвье үзілісінде пайда болады. Үзіліске дейінгі аралықтар қозбайтын болып табылады.
3. Миеленді, миеленсіз талшықтар бойымен қозудың тарау ерекшеліктері.
Миеленді талшықтаро қаңқа бұлшықетті мен сезім мүшелерінің қамтамасыз етеді. Жүйке құрамывна енеді. Етсіз ЖТ-ң миеленуі қабықшасы болмайды, олар бір-бірінен Шванн клеткадан оқшауланған. Етті, миеленді талшықтар миеленді қабықшамен жабылған өстік цилиндрден тұрады. Миеленді қабықша біркелкі аралықтан соң үзіледі де Ранвье аралшықтарын түзеді, осы Ранвье арақашықтықта миелен қабығы байламайды.
Жүйкелік талшықтардың жіктелуі.
ЖТ құрылысы ӘП-ң ұзақтығы, қозу өткізу жылдамдығы бойынша негізгі үш түрде бөлінеді.
АВ-миеленді.
С-миеленсіз.
А типтес талшық өз кезегінде. Аα; Аβ; АА; А сигма деп бөлінеді.
А типтес талшығы миеленмен қапталған;
d = 3-22 мкм; қозуды өткізеді V = 12-120м/с тең Аα(V-70-120м/с )-өте жуан талшық, қозулды жұлынның қозғалу жүйкелік орталығынан қаңқа бұлшықеттіне, одан осы орталыққа сай рецепторларға жоғары жылдамдық пен таратады.
АВ=40-70 м/с АЈ-15-40м/с ; Асигма 5-15м/с ;
В типтес талшықтарының d=1-3 мкм; V=3-18м/с;
Бұл талшыққа вегетативті жүйке жүйесінің преганелионарлы талшықтар жатады.
С типтес талшыққа симпатикалық жүйке жүйесінің посганглионарлы талшығы тән. Оның d-рі өте кіші, имп—і тарату жылдамдығы 3м/с артық емес.
ЖТ негізгі екі топқа бөлінеді:
а . Етті, миеленді.
б . Етсіз, миеленді.