Ескеріңіз!

1. Келіссөзде өтініш білдіруде «деймін», «дейміз», «екен» сөздері шартты райдың сыпайы түрінде, көпше тұлғада жиі қолданылады:

-ескерСЕңіздер деймін/дейміз;

- ескерСЕңіз деймін/дейміз;

-жауаптарыңызды тез арада берСЕңіздер екен;

2. Келіссөзде қалау-тілекті білдіру үшін қалау рай тұлғасының сыпайы, көпше түрі белсенді түрде қолданылады:

-тапсырысты көбейтКІміз келеді;

-келісім-шртқа отырҒЫмыз келеді;

3. келліссөзде «біз», «сіз», «сіздер» тұлғасында сөйлеген орынды.

-БІЗ тауарды шетелге шығарғалы жатырМЫЗ.

Мәтін бойынша келесі тапсырмаларды орындаңыз.

1. Қарамен берілген сөздердің аудармасын жазыңыз.

2. Сөздердің антонимін (-) және синонимін (,) жазыңыз.

Отандық нарық –

Ең төмен баға –

Көтерме баға –

Сенім –

Қазақстандық нарық,

Өсіру –

Өсіру,

Сатып алу –

Ең дұрыс –

Ұзақ мерзімді келісім-шарт –

Қосымша шығын –

Жауап –

Уәде,

3. Керекті тілдік бірліктерді қойып, оқыңыз.

1. Сіздердің талаптарыңыз... таныстық. 2) Сіздің компания... серіктес болу біз үшін үлкен мәртебе. 3) Сіздің компаниямен ұзақ мерзімді келісім-шарт.... отырғымыз келеді. 4) Тауарларыңызды сыртқы нарық..... шығаруға мол мүмкіндік бар. 5) Қазақстандық нарық... сіздің бәсекелестеріңіз аз емес екенін білеміз. 6) Біздің болашақ... жоспарларымыз өте көп. 7) Мен бұған қатысты шешім... қазір айта алмаймын. 8) Біздің компанияның атақ-беделі сіздің отандық нарықтағы имидж....... көтере түсетіні анық. 9) Екі жаққа да ұтымды шешім...... келетіндеріңізге сенемін. 10) Бізге жауаптарыңыз..... тез арада берсеңіздер екен.

4. Сөйлемдерді дұрыс құрастырыңыз.

1. біз / серіктес / мәртебе / болу / Сіздің / үшін / үлкен /компаниямен.

2. біз / тапсырысымызды / Бірақ / үш / есеге / келеді / көлемнен / көбейткіміз / келісілген.

3. серіктес / Бізбен / болсаңыздар.

4. шешімге / сенемін / келетіндеріңізге / ұтымды.

5. Біздің / деген / рахмет / үшін / сенімдеріңіз / көп / компанияға.

5) Тілдік бірліктерді жұптастырыңыз.

1. Қабылдау принимать

2. Қарастыру рассматривать

3. Ұсыну предлогать

4. Жауабын беру дать ответ

5. Бас тарту отказаться

6. Келісімге келу прийти к соглашению

7. Келіссөздер жүргізу вести переговоры

8. Тырысу стараться

9. Ескеру учитывать

10. Хабарлау известить, сообщить

6. Сұрақтарға жауап беріңіз.

   1. Келіссөзді жүргізуде екі тарап та дұрыс тактика ұстанды ма? Сөздерінде қателіктер болды ма? Сөздеріне қандай ерекшелік тән болды?

   2. Екі тараптың екеуі де сөз қисындылығы талаптарын орындай алды ма?

   3. Келіссөз жүргізудегі мақсат не? Келіссөзде қандай қателіктер жібермеу керек деп ойлайсыз?

   4. Қалай ойлайсыздар, кімнің сөзі орынды шықты? Екі тарап қандай келісімге келеді?

7) Сөйлем үлгілерін қандай мақсатта айтуға болатынын анықтаңыз.

Сөйлем үлгілері	Эмоциялық реңк беру	Ашық қарым-қатынасқа ниет таныту	Әңгімені нақтылап, дамыту
Иә, иә... Иә, тыңдап тұрмын. Әрине! Рас па?
Өз ойыңызды айтыңызшы; Ол туралы не ойлайсыз? Сонда ол не дегені?
Уақытыңызды жақсы өткіздіңіз бе? Уайымдай бастаған сияқтысыз?

8) Сөздеріне қарап, келіссөзге қатысушы тыңдаушылардың қандай адамдар екенін анықтаңыз.

Тыңдаушылар:	Ықыласты	Жаны ашығыш	Талдағыш	Турашыл	Байыбына барғыш
-Бұл – дұрыс емес; бұл – өте дұрыс; Бірден іске көшейік!
-Оның не үшін олай істегені маған енді түсінікті болды; -Мені кінәлі сезіндіру үшін айтып тұрсыз ба?
-Сіз өте дұрыс айтасыз; -Қандай өкінішті!
-Қашан? -Нақты мысал келтіріңізші;
-Әлбетте. -Солай екені рас. -Оқасы жоқ.

9) Кейіпкерлердің келесі келіссөздерінің жалғасын жазыңыз.

Келіссөз жүргізу

Келіссөз жүргізу нақты бір нәтижеге жетуге бағытталып, мақсаты алдын-ала белгіленетін және диалог арқылы жүзегі асырылатын іскерлік қарым-қатынастың бір түрі.

Келіссөздер келесі жағдайларда жүргізіледі:

-нақты бір себептер бойынша (мысалы, отбасы мен балаларға әлеуметтік көмек көрсететеін Орталық құруға қатысты т.б.);

-нақты бір жағдайларға байланысты (мысалы, екі тараптың мүдделері үйлеспеген кезде);

-нақты бір мақсат бойынша (мысалы, келісім-шарт жасасу);

-нақты мәселелер бойынша (саяси, экономикалық, әлеуметтік, мәдени мәселерге байланысты).

Келіссөздердің тақырыбы сан алуан болғанмен, барлығының құрылымы бір болып келеді:

1	Қарастырылатын мәселеге ену	КІРІСПЕ
2	Келіссөздер барысында қарастырылатын мәселеге, ұсынысқа сипаттама беру	НЕГІЗГІ БӨЛІМ
	Өз көзқарас, ұстанымын баяндау	Келіссөздің дамуы
	Диалогты жүргізу	Келіссөздің шарықтау шегі
	Мәселенің шешімі	Келіссөздің шешімі
3	Соңы	ҚОРЫТЫНДЫ

Келіссөздер қиын немесе жеңіл жүруі мүмкін. Серіктестер оңай немесе қиын тіл табысуы мүмкін, болмаса тіпті ортақ келісімге келе алмаулары мүмкін. Бұл ретте субъективтік факторларды да естен шығармау керек: серіктестердің қабілеті, білігі, келіссө жүргізу шеберлгігі. Келіссөз үстелінде іскерлік, кәсіби, коммуникативтік тәжірибесі әр түрлі адамдар жолығуы да мүмкін. Олардың темпераменті, қарым-қатынас жасау стилі, білімдері де әр түрлі болады.

Келіссөздерді жүргізуге алдын-ала үлкен дайындық керек. Келіссөздерді жүргізуде мынадай кемшіліктер жиі кездеседі:

-«Немқұрайдылық» («Холодный запуск»): келіссөздің мақсаты мен маңызын, қиыншылығы мен салдарын терең түсінбеу. Бұл жағдайда келсіссөзді қарсылас басқарып кетеді де, сіз тек мақұлдаушы не тыңдаушы тарап болып қаласыз.

-«Алдын-ала жоспардың, бағдарламаның болмауы» («Отсутствие программы») : Қойылуы мүмкін максималды, минималды талаптарға дайын болмау. Келіссөзде ойыңызды алдын-ала жүйелеп алған дұрыс, болмаса оны қағазға түсірген жөн.

-«Ең бастысы өз пайдам!» («Главное, чтобы меня устраивало!»): тараптардың бірінің өз мүддесін барлығынан жоғары қойып, басқа тараптар үшін келетін пайданың қызықсыз болып қалуы. Өзімшілдік салдарынан тараптардың мүдделерінің тоғыспауы серіктестің келісім жүргізуге деген ынтасын түсіреді.

-«Бәрін өз бетімен жіберу» (Пускать все на самотек): серіктестің өзіне не керек, неге керек, қандай талаптар керектігін және қарсы тараптан күтілетін нәтижені болжай алмауы. Мұндай жағдайда келіссөз жүргізу тиімді болмайды.

-«Тіл табыса алмау» («Коммуникативные заморыши»): тараптардың бірінің дөрекілік, әдепсіздік танытуынан келіссөздің өз мақсатына жетпеуі. Мысалы: серіктестің сөзін тыңдамау (немесе тыңдай алмау); диалогқа түспей, монолог сөзбен сөйлеу; -іскерлік ұстамдылық таныта алмай, сабырсыздыққа бой алдыру, сезімге берілу; өзінің сөзін дәлелдемей, тек көзқарасының дұрыстығын өзінше алға тарту; хабарының болмауы, яғни жаңа деректер мен ұсыныстар ұсынбай, тек мәселені шешуге кедергі кетіретін бұрыннан мәлім көзқарастан аса алмау; екі жаққа да ортақ мүддені, пайданы ескермеу;