Тест сұрақтары

1. «Хаттамаға» кім қол қояды?

А .Төраға

Б.Төраға және хатшы В.Хатшы

С.Баяндамашы

Д.Бастық

2.Бейвервальды тілдік қатынас қалай аталады?

А. Сөз этикеті Б. Дұрыс сөйлеу

В.Мәдениетті сөйлеу

С.Дөрекі сөйлеу

Д.Тілдесу

3.Этикеттік қолданыстың қызметін ата? А.Тұрақтылықты

Б.Әдептілікті

В.Қуанышты білдіреді

С.Жалпыға ортақ тіл қатынасы

Д.Мәдениеттілік

4.Жиналыстарда, кеңестерде, мәжілістерде қолданылатын құжат түрі

А.Көшірме

Б.Сенімхат

В.Хаттама

С.Өтініш

Д.Арыз

5. «Күн тәртібі» қай құжатқа тән?

А.Кепілхат

Б.Сенімхат

В.Қолхат

С.Өмірбаян

Д.Хаттама

6.« Қаулы қабылданды» тіркесі қай құжатқа тән?

А.Арыз

Б.Акт

В.Хаттама

С.Өтініш

Д.Өмірбаян

7. «Ұсыну»қалай аударылады?

А .Одобрить

Б.Утвердить

В.Предлагать

С.Выступать

Д.Слушать

8 . «Мәжіліс, отырыс»-қалай аударылады?

А.Задача

Б.Отчет

В.Заседание

С.Прилагать

Д.Список

9. «Тұжырымдама» қалай аударылады?

А.Заключение

Б.Гарантия

В.Ведущий

С.Условие

Д.Возможности

10 . «Кешірім сұраудың» түрін көрсет.

А.Шын ықыласпен

Б.Қуаныштымын

В.Айып етпеңіз

С.Армысыздар

Д.Қайырлы таң

11.Мақалдың мағынасын анықтаңыз.

Келінім саған айтам, қызым сен тыңда.

А. Білім туралы

Б.Ақыл-парасат туралы

В. Тәлім-тәрбие туралы

С.Үлкенді құрметтеу туралы

Д.Ынтымақ, бірлік туралы

12. «Салу» сөзі қай сөзбен тіркескенде тұрақты тіркеске айналады?

А.Қалам

Б.Би

В.Тас

С.Көйлек

Д.Сөз

13.Мақалдың екінші бөлімін табыңыз.

А.Еңбек-ырыстың бұлағы

Б. Еңбек-бақыттың шырағы

В.Білім –өмір шырағы

С.Жер-ырыстың кіндігі

Д.Ел-ердің тұрағы

14. «Қорқу» мәніндегі фразеологизмді табыңыз.

А. Салы суға кетті

Б. Санын соғып қалу

В.Аузына құм құйылу

С.Төбе шашы тік тұру

Д.Мұзға отырғызып кету

15.Қай тұрақты тіркес «шебер» деген мағынаны береді?

А. Тонның ішкі бауындай

Б. Ала жіпті аттамау

В. Он саусағынан бал тамған

С.Қара қылды қақ жарды

Д.Мұрнынан шаншылу

16. Қай тіркес «ұялу» мағынасын береді ?

А. Мұрнын шүйіру

Б.Табанын жалтырату

В.Кірерге жер таппау

С.Артына кір келтіру

Д.Жүрегі шайылу

17.»Тамырына балта шабу» тұрақты тіркесіне синонимді табыңыз.

А.Жою

Б.От жағу

В. Ұсталық

С.Жылыну

Д. Алдау

18.»Айнымаған» сөзі қай тұрақты тіркеспен сәйкес келеді?

А. Аузына шайнап салған

Б.Аузынан түсіп қалғандай

В.Жер түбінен жеті қоян тапқандай

С.Ит терісін басына қаптау

Д.Қой терісін жамылу

19.Синонимдік қатарды табыңыз.

А.Еңбекақы, жалақы, айлық

Б.Жұмыс, іскер, шаруа

В.Дүние, әлем, жер

С.Парақ, кітап, бет

Д.Көмек, керек, жәрдем

20.Көп мағыналы сөзді табыңыз.

А. Қарт

Б.Бас

В.Жауыз

С.Дала

Д.Қалта

Соөж тапсырмалары

1. Сыпайылық білдіру функциясына қатысты этикеттік оралымдарға 15-16 мысал тауып жазыңыз.

2. Болашақ мамандығыңыздың этикасы туралы не айтар едіңіз?

3. Мадақтау, сынау, қанағаттанбау, құттықтау, ризашылық білдіру әдебі

туралы жаз.

СӨЖ тапсырмалары

1. Этикеттік қолданыстың сезім, күйді білдіру қызметіне қатысты мысалы,

а )тапсырылған жұмысты орындай алмадыңыз (кешірім сұрау формалары )

2. Директорлар Кеңесінің мәжілісінде. 10 жылдан кейін қандай болғым келеді? Тақырыбында эссе жазыңыз.

Бақылау сұрақтары

1. Мәдени мінез - құлық ережелері

2. Сөз этикеті деген не?

3. Қазақтың сыпайылығын , мінез-құлықтарын басқа ұлтпен салыстыру

арқылы түсіндіре аласыз ба?\

Глоссарий

Хаттама-жиналыстар,кеңестер мен мәжілістердің өту барысы туралы жазылатын іс қағаздарының түрі.

Мырза,ханым-ресми қарым –қатынаста қолданылады.

Қия өтпеу-сыйлау мағынасында айтылады.

Бәйек болу-сый көрсету , қошемет,құрмет көрсету.

Негізгі әдебиеттер

1. Іскерлік қазақ тілі. М.Атабаева,Р.Ибраева.Алматы,2000.

2. Сөз этикеті.З.Қобыланова.Алматы,2000.

3. Кәсіби экономика тілі. Н Ж Бекеева.Қ.И.Бектурғанова.Алматы,2003.

Ф.ғ.к. доцент Г. С. Шөмшекова

10-тақырып. Іскерлік кездесулер.

Бейвервальдық тілдік қатынас құралдары.

Тірек сөздер: іскерлік байланыс, шартқа отыру, кездесу, ұсыныс, талап, жақсарту, орнату, дөрекі, бағыт, шайқап, байқап, тәжірибе, алмасу, шарт, қарағым, ізеттілік, қажеттілік, инабат, адамгершілік, қасиет, қалыптасқан, көңіл, туыстық, жақындық, ілтипат.

Сөз этикеті

Адамдардың өзара қарым-қатынасына қатысты орныққан әдеп ережелерінің жиынтығы ғылымда этикет деген арнайы терминмен айтыла бастағанына аса көп уақыт өткен жоқ. Осы әдеп ережелері жиынтығының бейверальды жағы деген арнайы атпен ерекшеленіп атала бастады. Қазіргі кезде жұртшылық арасында этикет дегенді қонақ күту, сыпайы сөйлесу, театрда болу деп білетін стеоретип түсінік пайда болған. Шындығында, этикет тек қана осы аталған іс- әрекеттерді жүзеге асырудың ережесі емес, адамдар арасындағы алуан түрлі қарым-қатынастың нормасы. Әдеп – тәртіп деген сөз. Әдеп сақтаудың әлеуметтік мәні зор. Әдептілікті бұзған адамға кез – келген қоғам мүшесі (жасына , нәсіліне қарамай ) өз пікірін айтып , өз ұсыныстарын білдіруге ерікті, өйткені әдеп сақтау – әлеуметтік дәстүр.

Оны бұзу – үлкен айып, зор күнә. Әдеп сақтау – әдептілік, яғни мінез-құлық пен адамгершілік қарым- қатынастың қалыптасқан халықтық ережесін мүлтіксіз орындау. Әдептілік бұзылса, халықтық дәстүр де бұзылады, ұлттық намысқа нұқсан келеді. Әдеп сақтау ұлттық тәртіпке, ережеге амалсыз бағыну емес, қайта сол заңдылықты құрметтеу, қастерлеу, адамгершілікті борышты өтеу.

«Әдептілік – әдемілік» дейді халық. Қазақта «Қоянды қамыс өлтіреді , ерді намыс өлтіреді» деген мақал бар. Намыстық сезім адамның арын қалыптастырады. Ұяттан намыс, намыстан ар пайда болады. Халқымыз; «Малым – жаным садағасы , жаным – арым садағасы » деп, арды жаннан да биік қояды. Ар – адамгершілік пен адамдық құлықтың аса маңызды негізі. Арды сақтау – адамдықты сақтау . Арды бұзу – қылмыс. Адамның адамдығы ардан, еңбектен көрінеді.

Сөйтіп, қоғамның ұжымның, жеке адамдардың рухани ахуалынан сау-саламат болуына, сөз жоқ, септігін тигізіп отырады. Жаңадан тәуелсіздігін алып, егемен ел болып жатқан осы бір кезеңде республика жұртшылығының рухани ахуалының сау болуы, қоғам мүшелері арасындағы қарым-қатынастың оң бағытта болуы осы бейверальды тіл нормасының дұрыс қалыптасуынан екені сөзсіз.

Мәтін бойынша сұрақтар:

1. Әдеп ережелерінің жиынтығы қалай аталады?

2. Айтуға ұят, мазмұны нашар, дөрекі сөздермен сөйлейтін адамдар кімдер ?

3. Үлкен кісілердің Мәке,Сәке, Жәке деген қысқартуларды қолдануы неліктен деп ойлайсыз?

1-тапсырма. Сөйлемді тексеріп, дұрыс жазыңыз.

Мен	іскерлік сапарға	барады
Мен	әуежайға билетке	барасыз
Сен	іскерлік сапарға	барасың

Сіз	ақша айырбастауға	барасыз
Ол	құжаттарын рәсімдеуге	бармақ
Біз	Астанаға	барамыз

2-тапсырма . СҰХБАТ.

-Жолыңыз болсын.Сіз қайда бара жатырсыз?

-Мен іскерлік сапармен Қытайға бармақпын. Өзіңіз ше? -Мен қызмет бабымен Түркияға кетіп барамын.

-Түркияда әріптестеріңіз күтіп ала ма?

-Иә, біздің фирмамен байланыс жасайтын фирманың өкілдері күтіп алады.

-Іскерлік сапарыңыздың негізгі мақсаты қандай?

-Іскерлік сапардың негізгі мақсаты-білім беру саласында тәжірибе алмасу.

3-тапсырма. Диалог құраңыздар.

-Сәлеметсіз бе?

-Сәлеметсіз бе!

-Менің фамилиям Бектасов.Мен «Адал» фирмасының өкілімін.

-Өте жақсы. Мен осы кәсіпорынның мүдірімін.

-Қандай шаруамен келдіңіз?

-Біз сіздермен іскерлік байланыс орнатқымыз келеді, себебі сіздердің өнімдеріңіз бізге ұнайды. Олар өте сапалы және таза.

-Сіздерге біздің өнімнің қай түрі қажет?

-Әсіресе, ауылшаруашылығы өнімдерінен жасалған азық-түліктер.

-Өте жақсы. Біз сіздермен ынтымақтастық қарым-қатынас жасауға

қарсы емеспіз.

-Егер мүмкіндігіңіз болса, келесі айдан бастап, шартқа отырсақ.

-Келістік.

4-тапсырма. Сөздіктерді пайдаланып,мына сөздердің аудармасын жазыңыз.

Срок

командировки- Интересовать-

Проводить переговоры-

Перевод- Верить- Доверять-

Удостоверять-

Получать-

Поставить-

Печать-

Обещания-

5-тапсырма. Көп нүктенің орнына керекті жалғауды қойыңыздар.

1. Ол Түркия ... тәжірибе алмасу ... барады. 2.Сәкен белгілі Қытай фирмасы... іскерлік сапармен бармақ. 3. Сіз іскерлік сапар... арналған құжаттарды алдыңыз ба? 4.Фирма бастығын әуежай... кім апарады?

6-тапсырма. Мәтінді оқып, аударыңыз. Мәтінге жоспар құрыңыз.