1. Произведите морфологический анализ и переведите с турецкого языка на русский следующие предложения:

1. 1. Sorumu bir daha sordum. 2. Bu cümleyi çok iyi okudunuz. 3. Bir gün kitap mağazasından Sabahattin Ali'nin bir romanını aidim. 4. Saat sekizde döndük. 5. Herzaman bu istirahat evinde dinlendi.

2. 1. Biz bunu yapmadık. 2. Kardeşiniz benimle birkaç defa konuştu, fakat ben ona cevap vermedim. 3. Bu cümleyi

doğru okumadınız. 4. Babam daha dönmedi. 5. Bu kitabı bir yerde görmedim.

3. 1. Nereye gittiler? 2. Dün neyle uğraştın? 3. Kasımda orada ne İş gördün? 4. Sinemadan saat kaçta döndünüz? 5. Ne zaman imtihan verdi?

4. 1. Bize tramvayla mı geldiniz? 2. İşe saat beşte mi başladık? 3. Dün gece sen mi bize uğradın? 4. Bütün gün mü çalıştı? 5. Öğretmenini iyi mi dinledin?

5. l. Dün sinemaya gittiniz mı? 2. Oğlunuz dun akşam sokağa çıktı mı? 3, Bugünkü «Ulus» gazetesini okudun mu? 4. Biz o subayla konuştuk mu?

6. 1. Ne demek? Seninle bunu konuşmadık mı? 2. Dün bir yere gitmediniz mi? 3. Ona hiç bir zaman mektup yazmadın mı? 4. Ne istiyorsunuz? Sorunuza yanıt vermedim mi? 5. Görgülü değildir. Güç gelmedi mi ona? 6. Hanım efendi, ne diyorsunuz? Kızınıza iyi bakmadık mı?

2. На следующие вопросы дайте ответы (утвердительные или отрицательные):

1. Dün dersleriniz saat üçte mı bitti? 2. Bugün gazete aldın mı? 3. Bu sabah kardeşimle konuştunuz mu? 4. Perşembe günü mü sınav verdik? 5. Dün gece derse çalıştın mı? 6. Kasım ayını nerede geçirdiniz? Nerede oturdunuz? 7. Dün akşam bir yere gittiler mi?

3. К следующим предложениям поставьте специальные вопросы и вопросы общего типа:

Образец: Dun tiyatroya gittik.

1. Dün nereye gittiniz? 2. Dün ne yaptınız? 3. Tiyatroya ne zaman gittiniz? 4. Dün tiyatroya gittiniz mi? 5. Dün tiyatroya mı gittiniz?

6. Tiyatroya dün mü gittiniz?

1. Dün Türkçe ile uğraştım. 2. Dostunuzu jimnastik salonunda gördük. 3. Oğlum bu sene orta okulu bitirdi. 4. Saat yedide öğretmenimize uğradık. 5. Akşamları Türkçe'ye çalıştım.

4. Следующие утвердительные предложения превратите в вопроси­ телно-отрицательные и переведите на русский язык:

1. Dün akşam derse çalıştık. 2. Türk grameri (Türkçe'nin grameri) Öğrencilere biraz güç geldi. 3. Kasım ayında Kharkov şehrine gittim. 4. Odada bir kimse gördünüz. 5. Genci sınav salonuna geçirdiler.

5. Переделайте следующие предложения, заменив форму настояще­ го времени формой прошедшего времени, и переведите их на русский язык:

1. Çocuğu nereye götürüyorsun? 2. Karanlıkta bir şey görmüyorum. 3. Bugün cam fabrikasını gidiyoruz. 4. Kime soruyorsunuz? 5. Ne yazıyorsun? Göster bana! 6. Türkçe'yi öğreniyor musunuz? 7. Geniş bir meydana çıkıyoruz. 8. Arkadaş, beni dinliyor musun? 9. Siz bunu bilmiyor musunuz? 10. O adamla bir evde mi oturuyorsunuz? Hayır, onunla beraber oturmuyorum (oturmıyorum).

6. Переведите на турецкий язык следующие предложения:

1. Эту книгу он купил в одном книжном магазине. 2. В го­роде Павлодаре я жил и работал два года. 3. С товарищем моего сына мы проговорили несколько часов. 4. Сколько человек пришло на собрание? 5. Вы ошибаетесь, это не так. 6. Мы вышли на улицу Брестскую и пошли на площадь Ма­яковского. 7. Разве он еще не вернулся из школы? 8. Мой отец никогда не изучал турецкого языка. 9. Ты принес из моей комнаты мой портфель? !0. Разве в среду вы к нему не заходили?

ПОВЕЛИТЕЛЬНОЕ НАКЛОНЕНИЕ

Форма 2-го лица множественного числа повелитель­ного наклонения образуется путем присоединения к осно­ве глагола безударного аффикса -(y)ın(ız)⁴.

ПРИМЕРЫ: al + ın(ız) = âlın или âlınız

— берите, возьмите

(Первая форма — alın — называется «усеченной», но упот­ребляется гораздо чаще, чем «полная» форма. Обе формы используются при обращении как ко многим лицам, так и к одному лицу. )

git + in(iz) = gidin, gidiniz

- идите, уезжайте oku + у + un(uz) = okuyun, okuyunuz

— читайте; учитесь.

Отрицательная форма образуется по общему правилу. ПРИМЕРЫ: alma (al + ma) + yın(ız) = almayın, almayınız

— не берите götürme + yın(ız) = götürmeyin, götürmeyiniz

— не уводите.

УПРАЖНЕНИЯ