6. Включите в нижеследующие глагольные формы показатели ас­пектов возможности и невозможности и переведите на русский язык:

например: geldim — gelebildim, gelemedim

açıkladım, gittik, gideriz, görürsünüz, kalkıyorum, sorar mısınız?, değiştirir misin?, eğlendiniz mi?, seçerim, seçer

miyim?, ısmarlarız, ısmarlar mıyız?, rica eder miyim?, işittim, işiteceğiz, yetiştiriyor muydu?, izah etti mi?, izah eder misiniz?, buluşurlar, güleceksin, yetiştiler, yetiştiler mi?, yetişiriz, yetişir miyiz?, anladık, ilerlediniz mi?, gelişiyor, şüphelenir miyim?, anladığım (tümce), gezeceğimiz (kent), işittirdim, (bina) kuruldu, yaptırdınız mı?, gördükleri (şeyler), okunan (cümle), tercüme eden (öğrenci), anlaşıyoruz, anlattım.

Конструкция «умения» соответствует сочетанию какой-либо формы глагола «уметь», реже «мочь» (например, «она не умеет стирать») и состоит из следующих элементов:

1. утвердительная основа глагола;

2. аффикс глагольного имени -ma (-mе);

3. аффикс принадлежности 3-го лица един, числа -sı;

4. аффикс винительного падежа (-nı);

5. глагол bilmek в нужной по смыслу форме (пишется от- дельно).

ПРИМЕРЫ: Arapça konuşmasını bilmiyorum.

— Я не умею говорить по-арабски. Şarkı söylemesini bilmez inisiniz?

— Вы (разве) не умеете петь песни? Иногда эта конструкция упрощается: Okuma(k) yazma(k) bilmiyor.

— Ов не умеет читать и писать.

ÇALIŞTIRMA

7. Aşağıdaki tümceleri Türkçe'den Rusça'ya çeviriniz:

l. Bugün saat dördü on geçe kütüphaneye gelebilir misiniz? — Hayır gelemem. Toplantımız var. 2. Sorulan soruya yanıt veremedim. 3. Öğretmenim, dışarı çıkabilir miyim? 4. İyi satranç oynayan arkadaşım elinden geleni yaptı ama okulda birinciliği kazanamadı. 5. Bu tümceyi de çevirmeye bakın (çalışın). Ama size güç gelebilir. 6. Dün devrim müzesinin hemen hemen yirmi salonunu dolaşabildim. 7. Ben de oraya gitmek istiyorum. Birlikte gidemez misiniz? 8. Otomobil kullanmasını biliyor musunuz?

9. «... Parayı bu sefer de (bu kez de) veremeyeceğiz», dedim. Herif dinlemek bile istemedi (S. Üstüngel). 10. «İçeri giren akortçu: Mösyö Blistanov'u görebilir miyim? diye sordu» (Çehov). 11. «Zahar Semyonıç, insan üç günde bir reklâm değil, bir roman bile yazabilir» (Çehov). 12. «Bu senin için kolaydır: sen, istediğin her şeyi yapabilirsin» (Lermontov). 13. Bunu yapmasını bilmen. 14. Ben çok keyifsizdim. Yiyemediğim elmaları çantamın içine koyduktan sonra kalktım, gittim. 15. Sizin şüpheniz tamamiyle asılsızdır. O hastalık memleketimize yayılamaz. 16. Siz bunu istemeyebilirsiniz, fakat biz isteriz. 17. Bu halimde isteyebileceğim tek şey rahat ve uykudur.

8. Исходя из контекста, замените многоточия одной из следующих форм (даются варианты с ненебным гласным) -abilir(sin), -abildi(n), -amaz, -amadı(k), -amayan, -abiliyor, -anlayacak, -amıyor(du):

1. Kendi kendime: —Hey Allahım, dedim,... şu memlekette yaşa... z, fakat görüyorsun ya, öl... z de. Hep böyle çekecek miyiz? 2. — Öyleyse sizinle maalesef iş yap... z. 3. «Vay anasını!» dedi. «Bu alçaklığı nasıl yap... ler, anlamıyorum». 4. İki gün yemek ye... gemiciler, hemen otelin lokantasına indiler. 5. Adamı bir türlü susturamıyorduk. (Zorla) oturttuk,

ama yine sustur. Oturduğu yerden konuşyordu. 6. Öyleyse

şu lokantada hep beraber bir yemek yiyelim ha? — İşte bunu yap... kardeşim Sülün. 7. Arkadaşım: —... sen bizim mektebin en tembeli (en haylazı) idin. Nasıl oluyor da bir iş güç sahibi ol... 8. Hemen işe başla...