- •§ 5. Омузиши сохти фонстнкин забон ахамиятн калопи амалй ва назариявн дорад. Алокаи байни одамон чахд ба воснтаи овозчо вокеъ мегардад.
- •§ 9. Овозхои нутк дар таркнбн вохидхои маыюдоп ду вазифаро ичро мекунанд: калимасозй на калимафарккунй (маънофарккунй),
- •§ 18. Транскрипция вобаста ба максад ва тарзи нстифодя ду хел .Мешавад: а) фонетикй вя б) фонологи.
- •§21. Дар сохта шудянн садонокхои забони точикй забои ва лаб- хо иштирок мекунанд. Бниобар ин таснифи тавлидии садонокхо дар асоси хамин ду узв сурат мсгнрад.
- •§ 22. Забон хамчун узви фаъол ба ду тараф харакат мекунад: 8) аз иеш ба кафо ё аз кафо ба пеш (харакатн уфукй) ва б) аз поён ба боло ё аз боло ба поён (харакатн амудй).
- •§ 45. Нншонан фарккунандаи бардошт (харакати а.Чудии забон) садонокхон точикнро ба се гурухи микдоран нобаробар таксим мску-
- •§ 46. Нншонан лабишави дар зимни тазоди лаби-гайрилаби са- донокхоро ба ду гурухи баробар чудо мекунад: а) лабй — у, у, о ва гайрилабй — и, э, а.
- •§ 47. Системен хамсадохои забоин точнкнро бисту чор фонемаи зерни ташкил мснамояд: б, п, м, в, ф, д, т, з, с, н, л, ж, ш, ч, ч, р, й,
- •§ 57. Тавснфи еадонокхои забоин точикй дар бештари маврндхо ба тобншхои асосин опхо, ки дар талаффузн алохндаи садонокчо му-
- •§ 59. Садонокхои катори омехта. Фонемаи у садоноки каторн омехта, бардошти миёна ва лабист. Хангоми тавлнди ин садонок да-
- •§ 83. Табдилн фонетики дар забони хозираи точик ду навъ до- оад: табдили хамнишинй ва табдилн мавкей.
- •§ 91. Мохиитн фонетикин задаро воентахои фонетнкие муайян мекунанд, кн барои фарк кунониданн хичои зядянок аз хичохои бе- зала истифода бурда мешаванд. Ин воснтзхои фонетикй аз инхо ибо- ратанд:
- •§ 97. Вазнфан задан калима. Задан калима хамчун яке аз унсурхои системаи фонетикии забон вазифаи ба худ хос дорад.
- •§ 99. Ин гуна калимаю морфемахо вобаста ба чоишон нисбат ба калимахои заданок ба ду гурух чудо мешаванд:
- •§ 100. Ба гурухи проклигнкахо инчунин морфемахон зерин до- хил мешаванд:
- •§ 102. Интонация, хамчун ходисаи овозн забо::, ду чихати ому- зиш дорад: а) чи.Чати мухобироти (коммуникативн) ва б) чихати ифоданокй.
- •§ 105. Интонация аз воситахои мухимми ифодаи муносибатхон мантикии чумла мебошад. '
- •§ III. Тамдид суръати талаффузи порчахои нутки овозй (овозхо. Хичохо. Калимахо ва кайра) дар вохиди вакг низ яке аз ун- сурхон интонация мебошад. Сует ё босуръат талаффуз кардани пор-
- •§ 127. Гуфтори хабарн якгаркиба ва дутаркиба мешавад, ки хар кадоми онхо шаклхои тасдичн ва инкори доранд.
- •§ 141. Фарки задан таъкид аз задахон дигари фраза ва синтагма дар лахзахои зерни ошкор мегардад:
- •§ 101. Таркиби морфемавии калима Дар калимахои сохтан забони точикй ду павъи морфема мушохида мешавад: 1) морфеман решагй ва 2) морфемаи ёрнднханда.
- •§ 181/Исм дорой категориям морфологии муайяниву номуайянй мебошад, кн воситаи асосин ифодаи он артикли -е ба шумор меравад.
- •§ 184. Артикли -е2 хусусияти муайянкунй (ншоратй) дорад ва му- родифи он чонишинхои ишорагй ба шумор мераванд. Артикли -ег бо иемхое меояд, ки онхоро чумлахои пайрави муанянкунанда эзох ме- диханд:
- •§ 1!?7. Суффикси -гар дар исмсозй сермахсул буда, иемхои шахе месозад, ки маънохои гуногун доранд:
- •§ 198. Суффикси -гор дар забони хозираи точик каммахсул буда, 6а воситаи он аз исму асосхои феъл иемхон шахе сохта мешавад:
- •§ 219. Суффикси -истон (нас аз садонок -стон, дар назм инчунин -ситон).
- •§ 238. Барои ифодаи навозиш гохо суффиксхои -ча ва -ак, ё ки -ича ва -як дар як чо меоянд. Ин холат ба нутки гуфтугу хос мебошад ва гохо дар шакли ихтисор (ба чои -чаяк, -чек ё ки -чак) вокеъ мешавад:
- •§ 239. Маъной навозиш ба воситан калимаи чон низ ифода меёбад.
- •§ 241. Заминай асосии калимахои мураккаб вохидхои синтаксисй, пеш аз хама ибора мебошад. Аз хамин чихат калимасозии иемхои мураккаб масъалаи муносибати иемхои мураккаб ва иборахоро ба миён мегузорадл
- •§ 242. Иемхои мураккаби пайваст аз асосхои баробархукук бо роху воситахои гуногун ташкил меёбанд.
- •§ 243. Иемхои мураккабе, ки аз такрори бевоситаи калимахо сохта шудааид:
- •§ 224. Исмхое, ки аз такрори чузъхо. Иборатанд, инчунин бо интер- фикси -о- ташаккул меёбанд. Тарзи сохта шудани ин гуна иемхо чунин аст:
- •§ 245. Исмхои мураккаби пайваст, ки аз асосхои гуногун сохта шудаанд, вобаста ба тарзи васли чузъхо ва воситахои алокан онхо ба чанд гурух таксим мешаванд.
- •§ 246. Исмхое, ки ба воситаи интерфикси -у- таркиб меёбанд. Ин
- •§ 259. Ба исм гузаштани сифати феълй. Сифати феъЛй пн.З ба исм хеле зиёд гузашгааст.
- •§ 270. Аз чихати маъно ва аломатхон морфологй сифат ба ду гурухи калон чудо мешавад: аслй ва нисбй.
- •§ 306. Сифатхои мураккаби пайваст бо роххои зерин сохта мешаванд:
- •§ 310. Сифатхое, ки чузъхояшон аз хам чудо навишта мешаванд, таркиби ном доранд. Сифатхои таркиби бо чанд рох сохта мешаванд.
- •§ 313. Шумораи микдори микдори предметхоро мефахмонад вай инчунин ададхои абстрактро номбар мекунад. Шуморахои микдори аслй, тахминй ва касрй мешаванд.
- •§ 318. Шумораи тартиби тартиби предметхоро ифода мекунад. Шуморахои тартиби аз шуморахои аслй ба воситаи суффикси -ум (-юм) сохта мешаванд: панчум, шашум, хафтум ва монанди инхо: —
- •§ 330. Чонишини худ дар забони адабии хозираи точик хеле серистеъмол буда, дар чунин мавридхо истифода мешавад: j
- •§ 335. Чонишинхои ишоратии гайриасли микдоран зиёданд. Онхо аз чихати вазифа ба чонишинхои аслй умумият доранд.
- •§ 344. Дар забони точнкн шаклхои феълй микдоран бисьёр ва гуногун буда, системаи муайяни устувор доранд.
- •§ 345. Аз руи шахсу шумора тагьир ёфтани асоехо ва шаклхои за- монии феълхо тасриф номида мешавад. Тасрифи феълхо бо ёрии бан- дакхои феълй ва хабари ё флексияи феълй вокеъ мегардад.
- •§ 346. Дар тарзи тасрифи феълхо ва ифодаи шахсу шумора бо бан- дакхои феълй хусусиятхои зерин хамчун коидаи забони точикй ба эътн- бор шрифта мешаванд:
- •§ 347. Бандакхои хабарй (гайр аз шахси сеюми танхо) бо бандакхои шахсии феъл баробаранд. Бандаки хабарии шахси сеюми танхо аст мебошад. Бандакхои хабарй инхоянд:
- •§ 351. Префикеи на-/ма-/ ба феъл хамрох шуда, шакли инкор (манфй) месозад ва нашудани кору холеро мефахмонад: нарав, наги- рад, надид, намечунбад, кор намефармояд.
- •§ 352. Преф,икси ме- ба асосхои феълй хамрох шуда, шаклхои за- монии феъл месозад.
- •§ 358. Феълхо аз чихати воситаи ичрои амал ва муносибати бо он доштаи фоилу мафъул бевосита ва бавосита мешаванд.
- •§ 364. Тарзи мафъулии бавосита аз тарзи фоилии бевосита бо феълй ёридихандаи шудан сохта мешавад ва амали бо ягон восита ичрошударо мефахмонад.
- •§ 366. Феълхое, ки дар лахза ва худуди муайяни вакт вокеъ шудан ва ба анчом расидани амалу холати яккаратиро мефахмонанд*
- •§ 370. Феълй истодан. Ин феъл дар таркибхои феълй ба шаклхои замони гузаштаи наздик (истод), гузаштаи дур (истода буд), гузаштаи хикоягй (меистод) ва хозира-оянда (меистад) омада, потамо-
- •§ 384. Сигаи амрй изхори хохишу супориш, фармону таъкид ва водор кардан ба амалеро, ки нисбат ба шахеи дуюм гуфта шудааст, мефахмонад.
- •§ 386. Сигаи эхтимолии феъл дар бораи вокеъ шудан ё нашудани амалу холат аз руи тахмин, эхтимол, гумон ва шубха сухан кардани гуяндаро мефахмонад.
- •§ 388. Феълй замони гузаштаи наздик (гузаштаи оддй) аз асосй замони гузашта ва бандакхои феълй сохта мешавад. Шахси сеюми танхои ин феъл бо асосй замони гузашта баробар аст.
- •§ 389. Замони гузаштаи наклй аз шакли феълй холи (сифати феълии) феълй асосй бо иловаи бандакхои хабарй сохта шуда, ба таври зср тасриф меёбад:
- •§ 391. Маънихои наклии замони гузашта бо чор шакли феъл ифода меёбанд.
- •§ 392. Феълй замони гузаштаи хикоягй аз асоси замони гузашта бо иловаи префикси ме- ва бандакхои феълй сохта мешавад. Гасрифн ин шакли феъл ба тарзи зерин аст:
- •§ 394. Тобишхои асосии маъной ва замонии ин шакли феъл дар матн равшан мушохида мешавад.
- •§ 395. Феълй замоии гузаштаи дур аз шакли феълй холи (сифати феълии) феълй асосй бо иловаи шакли замони гузаштаи феълй ёридихандаи будан сохта шуда, ба таври зер тасрнф меёбад:
- •§ 396. Шакли гузаштаи дур низ дар мавридхои гуногун бо тобишхои гуногуии замопию маънои истеъмол мешавад, ки опхоро вобаста ба мазмуни матн муайян кардан мумкин аст:
- •§ 397. Замони гузаштаи дури наклй аз феълй хол (сифати феълии замони гузашта бо суффикси (-а) ва шакли феълй будан сохта мешавад. Тасрифаш:
- •§ 400. Феълй гузаштаи эх,тимолй амали воксъшудаеро мефахмонад, ки гуянда дар бораи он бо шубхаю тахмин, гумону эхтимол сухан меронад (ниг. Сигаи эхтимолй).
- •§ 402. Феълй хозираи давомдор (муайян) аз шакли феълй холи (сифати феълии) феълй асосй ва шакли гузаштаи нагуши феълй ёридихандаи истодан таркиб меёбад. Тасрифаш чунин аст:
- •§ 403. Шакли хозираи давомдори феъл барои ифодаи маънихои зерин истеъмол мешавад:
- •§ 404. Феълй замони хозира-оянда аз асосй замони хозира бо иловаи префикеи ме- сохта шуда, бо бандакхои феълй тасриф меёбад. Масалан:
- •§ 405. Феълй замони хозира-оянда шакли муштаракест, ки бо мохияти грамматикни худ тобиши маъноии хар се замонро ифода карда метавонад. Чунин тобишхои маъной дар матн муайян мешаванд.
- •§ 400. Феълй гузаштаи эхтимолй амали вокеъшудаеро мефахмонад, ки гуянда дар бораи он бо шубхаю тахмин, гумону эхтимол сухан меронад (ниг. Сигаи эхтимолй).
- •§ 402. Феълй хозираи давомдор (муайян) аз шакли феълй холи (сифати феълии) феълй асосй ва шакли гузаштаи наклии феълй ёридихандаи истодан таркнб меёбад. Тасрифаш чунин аст:
- •§ 403. Шакли хозираи давомдори феъл барои ифодаи маънихои зерип истеъмол мешавад:
- •§ 404. Феълй замони хозира-оянда аз асосй замони хозира бо иловаи префикси ме- сохта шуда, бо бандакхои феълй тасрнф меёбад. Масалан:
- •§ 405. Феълй замони хозира-оянда шакли муштаракест, ки бо мохияти грамматикин худ тобиши маъноии хар се замонро ифода карда метавонад. Чунин тобишхои маъной дар матн муайян мешаванд.
- •§ 407. Феълй фармоиш замони ояндаро ифода мекунад ва факат шахеи дуюми танхову чамъ дорад, ки шахеи танхои он асосй замони хозира хисоб меёбад наз—пазед (пазетон), хур—хуред/хуре- тон ва г.
- •§ 408. Шакли аористи феъл аз асосн замоин хозира бо иловаи бандакхои шахсии феъл сохта шуда, ба таври зер тасриф меёбад:
- •§ 417. Префикси фар- хамчун вариант айнап тобиши маъноии префикси фур-ро дорад: фаромадан//фуромадан, фаровардан//фуро- вардан:
- •§ 418. Дар забони адабии хозираи точик хангоми бо префиксхои шаклсози феълии ме- ва на- омадани феълхо мавкеи баъзе аз префиксхои калимасози феъл устувор, баъзеаш ноустувор аст.
- •§ 423. Феълхое, ки таркибашон аз хиссахои номии нутк ва феълхои ёридиханда иборат аст, феълхои таркибии номй шуморида мешаванд.
- •§ 424. Таркиби феълхои таркибии номй аз ду чузъ иборат аст: чузъи номй ва чузъи феълй.
- •§ 425. Чузъи номй хиссаи асосй ва сохибмаънои феълй таркибии номй буда, маънон феълро мукаррар ва муайян мекунад. Дар феъл- созй хиссаи сермахсул исм ва сифат мебошанд.
- •§ 428. Феълхое, ки чузъхои таркибиашон аз шаклхои гуногуни феълй иборат буда, хамчун як вохиди лугавй ё грамматикй ба хисоб гирифта мешаванд, феълхои таркибии феълй номида мешаванд.
- •§ 430. Масдар аз асоси замони гузаштаи феъл бо суффикси -ан сохта мешавад: хондан, дидан, гирифтан ва гайра.
- •§ 433. Масдар хамчун феъл ба хусусияти вобастакунии калимахо молик аст. Вай монандй феълхо калимахоро одатан бо пешоянду пасояндхо ба худ вобаста мекунад ва иборахои масдарй месозад:
- •§ 434. Масдар дорой ду намуди феъл аст: намуди мутлак ва давомнок.
- •§ 435. Масдар, чунон ки ишора шуд, бо хусусиятхои номии худ ба исм наздик аст, бинобар ин хамчун исми феълй дорой хусусиятхои зерин аст:л
- •§ 436. Масдар шакли кутох дорад, ки бо асоси замони гузаштаи феъл шаклан як аст. Масдархои кутох дар яке аз шаклхои феъл ва баъзе таркибхои феълии дигар пас аз калимахои модалй меоянд:
- •§ 438. Шакли таърихии сифати феълии замони хозира (бо суф- фикси-он) ду хусусият пайдо кардааст.
- •§ 444. Сифагхои феълии забони точикй ду тарз доранд: тарзи фоил ва тарзи мафъул.
- •§ 445. Сифатхои феълй монанди феъл дорой хусусиятн вобаста- кунй буда, калимахои дигарро ба худ тобеъ мекунанд:
- •§ 446. Сифати феълй намуди мутлак ва давомнокро хам ифода менамояд. Сифатхои феълии намуди мутлак, аичом ва натичанокии амалро нишон медиханд:
- •§ 450. Дар забони адабии хозираи точик сифатхои феълй аз ду асоси феъл ва масдар сохта мешаванд. Сифати феълй панч шакл дорад.
- •§ 451. Шакли сифати феълии замони хозира аз асоси замони хозираи феълхои гузаранда ва монда бо хамрох кардани суффикси -анда сохта мешавад:
- •§ 453. Сифатхои феълии замони хозира гузаранда (донанда, фахмапда, кашонанда, каркунанда, зинатдиханда) ва монда (чаханда, расанда, коркунанда( боранда, харакаткунанда) мешаванд.
- •§ 454. Сифатхои феълии замони хозира ду тарз доранд: тарзи фоил ва тарзи мафъул.
- •§ 455. Сифатхои феълии замони хозира хосияти бобастакунш феълй доранд.,Онхо монандй феълхо калимахои дигарро ба худ вобаста намуда, иборахои сифати феълии замони хозира месозанд:
- •§ 460. Сифатхои феълии замони гузашта гузаранда (партофта, навишта, дидагй, Еобаста кардагй, пешвоз гирифтагй) ва монда (хандида, омада, баромадагй, хобида, боридагй, нишастагй, руй додагй) мешаванд.
- •§ 461. Сифатхои феълии замони гузашта ду тарз доранд: тарзи фоил ва тарзи мафъул.
- •§ 465. Сифатхои феълии замони хозира-оянда факат дорой намуди давомнок буда, амалй бо хабарй чумла дар як замон вокеъша- вандаро мефахмонанд:
- •§ 467. Сифатхои феълии замони хозира-оянда хамчун феъл ду тарз доранд: тарзи фоил ва тарзи мафъул.
- •§ 467. Вазифаи синтаксисии сифатхои феълии замони хозира-оянда, муайянкунанда мебошад:
- •§ 470. Сифатхои феълии замони хозираи муайян хамчун феъл ду тарз доранд: тарзи фоил ва тарзи мафъул.
- •§ 476. Феълй холи замони хозира тарзи фоил дорад. Феълй холи тарзи фоил амали гузарандаест, ки бевосита ба объект равона мешавад. Объекти бевосита бо пасоянди -ро ва бе он меояд:
- •§ 478. Феълй хол хусусияти вобастакунии феълй дорад. Он калимахои дигарро хамчун феъл вобаста намуда, иборахои феълй хол месозад.
- •§ 479. Зарф хиссаи муста кили нутк, буда, аломати амал, предмет на аломати аломатро мефахмонад.
- •§ 507. Ба воситаи префиксхои бе-, но-, ба-, бо-, бар-, дар-, то- аз днгар хиссахои нутк зарф сохта мешавад. Аз инхо префиксхои бе- ва но- сермахсул мебошанд-
- •§ 513. Як гурухи зарфхои мураккаб ба воситаи инфикси -о-, -у-, -ма-, -ба- сохта мешаванд. Аз инхо инфикси -о- нисбат ба -у-, -ма-, -ба- серистеъмол аст.
- •§ 520. Пешояндхои забони адабии хозираи точик аз руи сохти морфологиашон ба гуруххои зерин таксим мешаванд:
- •§ 521. Ба гурухи пешояидхои аслии содда пешояидхои кадимта- рин дохил мешаванд, ки аз чихати пайдоиш дар забони хозира бо ягон хиссаи дигари нутк алока надоранд.
- •§ 524. Пешоянди дар ба маънои гуногуии масоха кор фармуда мешавад.
- •§ 525. Пешоянди бар бештар дар забони адабии китобй истифода шуда, маъно ва вазифахои гуногун дорад.
- •§ 526. Пешоянди бо гайр аз маънохои хамрохй ва воситаи ичро вобаста бо семантикаи исм ва феъл тобишхои иловагии маъно зохир мекунад.
- •§ 534. Пеши бо пешояндхои аслии ба, дар, аз низ кор фармуда мешавад ва ба суи касе ва ё предмете равона будани амалро мефахмонад:
- •§ 535. Сииопими пешоянди наздики пешоянди кариби//карибии (дар карибии, аз карибии) мебошад:
- •§ 537. Синонимхои пешоянди пушти — пешояндхои акиб, паси, кафои, паи, дунболи хам мустакилона ва хам бо пешояндхои аслии дар, ба, аз кор фармуда мешаванд:
- •§ 538. Пешоянди болои хам дар шакли содда ва хам дар шакли таркибй бо пешояндхои аслии ба, дар, бар, аз кор фармуда мешавад.
- •§ 539. Пешоянди руи хам алохида ва хам бо пешояндхои аслии дар, ба, бар, аз кор фармуда мешавад. Вай сатхи прсдметеро нишон медихад, ки «амал дар он вокеъ гардидааст ва ё нигаронида шудааст.
- •§ 540. Пешоянди зери алохнда ва бо пешояидхои аслии ба, дар, аз ба кор бурда мешавад. Вай предмете ва ё чоеро нишон медихад, ки амал дар таги он вокеъ мегардад:
- •II. Пешояндхои номие, ки муносибатхои замониро ифода мекунанд
- •§ 547. Ба ин гурух чунин калимахо дохил мешаванд: пеш, пас, кабл, мукаддам, баъд, кати, замон, хамон, эътиборан, боз.
- •§ 549. Пайвандак хиссаи ёридих,аидаи нутк буда, аъзохои чидаи чумла ва чумлахои соддаи таркиби чумлахои мураккабро ба хам алокаманд менамояд.
- •§ 550. Пайвандакхои забони адабии точик мувофики сохт ва таркиби морфологии худ содда, мураккаб за таркибй мешаванд.
- •§ 551. Пайвандакхоро мувофики вазифаи синтаксисиашон ба ду гурухи калон чудо менамоянд: пайвасткуиаида ва тобеъкунаьда.
- •§ 558. Хиссачахо аз бобати сохт содда ва таркибй мешаванд.
- •§ 581. Чумлахои хитобии эмоционалие, кн далел ва даъвою таъкид, такдир ва бахои эхсосиро ифода мекунанд, гурухи алохидаро ташкил менамоянд. Ин гурухи нидохо хиссиёту хаячонро мефахмонанд:
- •§ 582. Як гурух нидохои эмоционалй ба таркибхои устувор ва вохидхои фразеологй нисбат доранд- Онхо аз бобати маъно ба чанд гурух таксим мешаванд.
- •§ 584. Нидохои амрй аз руи маъно ва вазифа ба гуруххои зерин чудо мешаванд:
- •§ 588. Гохо бо нидо хиссача хамрох меояд, ки оханги нидо пуркув- ват ва пуртаъсир мегардад:
- •3 Суму 10 тин.
§ 588. Гохо бо нидо хиссача хамрох меояд, ки оханги нидо пуркув- ват ва пуртаъсир мегардад:
Ха баракалло, шакар ба дахопатон, ёфтед (Ниёзй)- Ха, ана, Зеби- нисо, хуб шуд, кн худат омадй (Ниёзи). Вай ин хел килик хам дорад- ми, таго? Эй бале, дурутгуй! («Пьесахо»). Канй ха, «вакили баникох кардам» гуй («Пьесахо»). Хуш, хуш, канй, муборак бошад, духтарам (Улугзода). Канй, мархамат, раис, як пиёла чой гиред (Ниёзй).
Якчоя истеъмол шудани ду нидо низ зиёд аст, ки дар ин маврид оханги хаячоннокнву иродавии нидо пуркувват мегардад, масалан:
Вой-дод!... Ман гузан худамро аз як ман зиёдатар тахмин карда оварда будам (Айнй). Эй вой!..- Азизам, ту чй кадар тангхавсала ва ба чй андоза бесабрй?... (Пайрав). Эй ачаб! Ба Москва картошка бурдан чй маънй дорад? («Пьесахо»), Э тавба! Вай духтари худамо барин-ку! (Улугзода). О вах! Ман факат акнун фахмидам, ки шеърхоямро барои кй гуфта будаам, кй аз гайб ба ман илхом медодааст (Улугзода).
J
ЛДЛБИПТИ ИЛМЙ
Айнй С. Забони точикй.— Рахбарн дониш, 1928, № 11—12. с. 43—47.
Айнй С. Дар хусуси забони адабии точик,- Рахбари дониш, 1929, № 4. с. 17—18
Айнй С. Мактуби кушода ба рафик Толис.— Шарки сурх, 1948, .4» 11, с. 37—40.
Айнй С. Опд ба вазъияти забоншиносии точик.— Шарки сурх, 1952, № G, с. 3—8.
Абдуллоева М. Н. Категория числа в таджикском н русском языках (именные части речи). Автореф. канд. дне. Душанбе, 1971.
Авалиани 10. Ю. К парадигматическим связям аналитических форм.-Труды Самаркандского гос. ун-та им. Алишера Навои. Новая серия, вып. 169; Вопроси филологической науки. Самарканд, 1969, с. 1—11.
Авалиани 10. Ю. К характеристике некоторых залоговых форм в современном таджикском языке (в сравнении с курдским языком). — Труды Самаркандского гос. ун-та им. Д. Навои, нолая серия. Вып. 269, Самарканд, 1975. с. 2—20.
Андреев И. С. О таджикском языке настоящего времени.— Материалы по истории таджиков и Таджикистана. Сталинабад, Госиздат при Совете народных комиссаров Тадж. ССР, 1945, с. 56—70.
Арзуманов С. Д. и Джалилов О. Забони точикй. Учебник таджикского языка для высших учебных заведений. Душанбе, Ирфон, 1969.
Ахмедова У. Шаклхои феълй бо ёридихандаи «истодан» дар забони хозираи точик. Сталинобод, 1961.
Базиев А. Т., Исаев М. И. Язык и нация. М., Паука, 1973.
Бертельс Е. Э. Дар бораи забони адабии точнк.— Рахбарн дониш, 1929. № 10— 11, е. 30—33.
Бобомуродов 111. Фонетико-фонологичеекая структура односложных слов современного таджикского литературного языка. Автореф. канд. дне. Тбилиси, 1975.
Бобомуродов Ш. Садонокн «у» ва мавкеи он дар системаи вокализми забони адабии точнк (дастурн методй). Душанбе, 1978.
Боголюбов М. И. Предложения с архаичным причастием в говорах таджикского языка. — Филология стран Востока. Ученые записки № 306, серия востоковедческих наук, вып. 16. Изд-во Ленинградского ун-та, 1962, с. 3—26.
Бозидов И. Мукаддимаи забонишноей. Душанбе, Маориф. 1977.
Бузургзода Л. Материалхо ба грамматикин забони точикй.— Инкилоби маданй, 1937, № 1, с. 7—15.
Бузургзода Л. Фонетикаи забони адабии гочик (ба таври мукоисаи хусусиятхои фонетикин диалектхо). Сталинобод — Л., Шуъбаи таълимй-педагогн, 1940.
Бузургзода Л., Ниёзмухаммадов Б. Грамматикаи забони точикй, к. I, Фонетика ва морфология, барои мактабхои миёнаи попурра на миёна. Сталинобод, Нашр. давл. Точ. 1946.
Бухоризода А. Л. Фуккция местоименных суффиксов в современном таджикском литературном языке. Автореф. канд дис. Сталинабад, 1954.
Вахек И. Фонемы и фонологические единицы.— Пражский лингвистический кружок. М., 1967.
Вахобов Т. Развитие общественных функций таджикского литературного языка (Преимущественно на материале 20—30 годов). Автореф, канд. дисс. М., 1980.
Виноградов В. В. Проблемы морфематической структуры слова и явления омонимии в славянских языках. — Славянское языкознание. М., 1968.
Виноградов В. В. Русский язык. Грамматическое учение о слове. М., Л., 1947, 2-е изд. М., 1972.
Грамматикаи забони точикй, к. 1, Фонетика ва морфология, китоби дарей барон мактабхои олй. Сталинобод, нашр. давл. Точ., 1956.
Грамматика русского языка т. I. Фонетика и морфология. М., 1960.
Грамматика современного русского литературного языка. М.: Наука. 1970.
Давлатова М. Глагольная лексика и глагольное словообразование в «Зайн-ал- ахбор» Гардизй (XI. в). Автореф, канд. дис. Душанбе, 1969.
Давронов А. Языковые особенности «Кобус-намэ» Унсур-ул-меали Кейковуса. Автореф. канд. дис. Душанбе, 198Э.
Джураев Р. Из истории времен и модальных значений глагольных форм таджикского и персидского языков (па материале сочинения «Асрор»-и тавхид). Душанбе, 1962.
Джураев Р. Очерки по истории грамматики таджикского и персидского языков. Душанбе, 1972.
Джураев Р. Грамматическое описание языка «Asrar-ul-lav-hid» таджпкеко-пер- сидекого памятника XII пека. Автореф. канд. дне. Л., 1964.
Забони адабии хозираи точик, к. I. Лексикология, фонетика ва морфология. Китобн дарей барои факультетхои фнлологияи мактабхои олй. Д\шанб<\ Ирфон, 1973.
Завьялова В. И. Новые сведения но фонетике иранских языков. Труды института языкознания. АН СССР. т. VI. М., 1966, с. 76 91.
Залеман К. Т., Жуковский В. II. Краткая грамматика новоперсидского языка с приложением межрикн и библиографии. СПЬ, 1890.
Зиндер J1 .Р. Общая фонетика. Л., 1960.
Зиндер J1. Р. Фонема и морфема.— Проблемы лингвистической типологии и структур языка. Л.. 1977.
Исаев М. И. О языках народов СССР. М„ Паука, 1978.
Исаев М. И. Языковое строительство в СССР (Процессы создания письменностей народов СССР). М„ Наука, 1979.
Исаев М. И. Социолингвистические проблемы языков народов СССР (вопросы языков политики и языкочого строительства). М., Высшая школа, 1982.
Исмоилов И. Зарф дар забонн адабии хозираи точик. Душанбе, Ирфон, 1971.
Камолиддинов Б. К. Забон ва услуби X,. Карим. Душанбе, Ирфон, 1967.
Каримов X, К. Мухтасар дар бораи морфемаи е (э-йэ).— Масъалахои забонши- ноейн точик. Душанбе, Дониш, 1967, с. 18—23.
Каримов X.. К. Дар бораи баъзе хусусиятхои калимаи «як». Масъалахои за- боншнносии точик. Душанбе, Дониш, 1967, с. 23—31.
Каримов Х- К. Дар бораи мухимтарин навигарнхои сохти фонетикии забонн адабин точик. Восточная филология. Вып. 4, Душанбе, 1976, с. 20—28.
Каримова А. А. Роть Садриддина Айнй в развитии современного таджикского литературного языка (на примерах анализа глагольной системы). Автореф. канд. дис. М., 1954.
Каримова А. А. Таджикский язык. — Языки народов СССР, т. I. индоевропейские языки. М., 1966, с. 212—236.
Каримова А. А. О парных глаголах в таджикском языке.— Масъалахои забон- шиноей. Душанбе, 1975, с. 32—33.
Лившиц В. А. О внутренних законах развития таджикского языка — Известия общественных наук АН Тадж. ССР. Сталинабад, 1954, As 5, с. 87—104.
Маъсумй Н. Очеркхо онд ба инкишофи забони адабии точик. Сталннобод. Нашр. дав. Точ. 1959.
Маъсумй Н. Чахонбинй ва махорат. Душанбе, Ирфон, 1966.
Маъсумй Н. Забон вп услуби А. Дониш. Душанбе, Дониш, 1976.
.Маъсумй Н. Асархои мунтахаб, ч. 11, Забоншиноей. Душанбе, Ирфон, 1980.
Матусевич М. И. Современный русский язык. Фонетики М., 1976.
Матусевич М. И Введение в общую фонетику. М.. 1959.
Мирзоев А. Баъзе мулохизахо дар атрофи калимахои нумеративй.— Мактабн советй, 1940, № 1, с. 13—17.
Мирзоев А. Дойр ба масъалаи таеннфи пешояндхои забони точик.— Материалы III юбилейной конф. молодых учёных ко дню рождения В. II. Ленина. Душанбе: Дониш, 1970, с. 72—73.
Молчанова С. К. О числовых корреляциях в современном таджикском языке.— Иранское языкознание. История, этимология, типология (к 75-летию проф. В. И. Аба- ева). М„ Наука, i976, с. 119—129.
Молчанова С. К. Категория числа в таджикском языке.— Индийская и иранская филология. М„ Наука. 1976, с. 132—142.
Муравьёва Л. Н. Артикль в современном таджикском и персидском литературных языках. Автореф. канд. дис. М., 1956.
Мухаммадиев М. Принципхои асосии калимасозии точикй,— Масъалахои забони точикй. Душанбе: Ирфон, IS67. с. 37—45.
Кахангова М. Местоимения в современном таджикском языке. Автореф. канд. дис. Душанбе, 1971.
Неменова P. Л. Предлоги в таджикском языке (очерки по грамматике таджикского языка). Вып. 6. Сталинабад, 1954.
Немснова P. JI. Краткий очерк грамматики таджикского языка. Крат::ий тад- жикеко-русский словарь^ М., 19">5, с. 527—616.
Неменова Р. Л., Чапаев F. Шеваи чанубпи забони точикй (фонетика, лексика), ч. I. Душанбе: Дониш, 1980.
Ниёзй U!. И. Калимасозй дар нем.— Мактаби советй, 1949, № I с. 12—19.
Ниёзй Ш. Н. Исм па сифат дар забони точикй. Сталинобод, Нашр. АФ РСС Точ., 1954.
Ниёзй HI. И. Онд ба хиссахои номии нутк дар забони точикй.— Ахборотн шуъ- бан фанхоп чамъиятй, 1954, № 5, с. 147—152.
Нисзй Ш. Н. Феълхои таркибии номй дар забони точикй.— Мактаби советй, 1954. № 3. с. 20 -28.
Ниёзи III. Н. Таркиби морфологии чузъхои феълй номй.— Мактаби советй, 1954, № 4, с. 36—46.
Ниёзмухаммедов Б. Н. Интенсивная степень прилагательного в таджикском языке.— Сообщения Таджикского филиала АН СССР, вып. XI. Сталинабад, 1949.
Ниёзмухаммедов Б. Н. Мастер слова Садриддин Айнй и литературный таджик- скин язык. -Сообщения Таджикского филиала АН СССР, вып. XX, Сталинабад, 1949, с. 18-22.
_____
Ниёзмухаммадов Г>. И. Очсркчо опд ба баъзе масъалахои забоншииосии точик. Нашр. дав. адабнёти таълнмн педагогии вазорати маорифи РСС Точикистон, I960.
Нмёзмухаммедов Б. II. О развитии современного таджикского литературного языка.— Вопросы развития литературных языков народов (ХСР в советскую эпоху. Алма-Ата, 1964, с. 261—268.
Ниёзмухаммадов Б. Н. Баъзе масъалахои забони адабии хозираи точик. Душанбе, Ирфон, 1965.
Ниёзмухаммадов Б. Н. Забоншиносии точик (асап\он муптахаб). Душанбе, Дониш, 1970.
Опыт исторнко-тнпологнческого исследования иранских языков. Г. 1, Фонология, эволюция, морфологического типа. М., Наука, 1975.
Опыт историко-тннологнческого исследования иранских языков. Т. 2, Эволюция грамматических категорий. М.: Наука, 1975.
Оранский И. М. Введение в иранскую филологию, М., Изд-во восточной литературы, 1960.
Оранский И. М. Иранские языки. М., Изд-во восточной литературы, 1963. Основы иранского языкознании. Древнеиранские языки. М., Наука, 1979. Основы иранского языкознания. Среднеиранские языки. М., 1981. Основы иранского языкознания. Новоиранские языки. М., 1983. Островский Б. Я. О персидско-таджикских вокалических соответствиях. Языки зарубежного Востока, М., Наука, 1977, с. 99—104.
Очерки по' истории изучения иранских языков. М„ 1962. Нахалина J1. С. О роли «i» умлаута в истории развития вокализма иранских языков. — Вопросы языкознания, 1977, .V» 4, с. 89—96.
Пейсиков Л. С. Транспозиция, как способ словообразования в иранских языках — Иранская филология 24—27 января 1962. Изд-во Ленинградского ун-та, 1964, с. 14—26.
Пейсиков Л. С. Очерки но словообразованию персидского языка. М., Изд-во
Московского ун-та, 1973.
Расторгуева В. С. Об устойчивости морфологической системы таджикского язы- ка (по материалам северных таджикских говоров).-Вопросы теории и истории языка. м., 1951, с. 225—236.
Расторгуева В. С. Очерки по таджикской диалектологии Выи I Ва.побоий говор таджикскою языка. М.: Изд-во АН СССР 1952 варзоОскии
АН СССрОР19У5е2Ва В' С' °ЧеРК" Таджикской Диалектологии. Вып. 2, М„ Изд-во Расторгуева В. С. О формах конъюнктива (сослагатечьного наклонен..^ о ЖТа'К РГКСК°М ЯЗЫКе' °Че,)КМ '"-мат'нке т^джиГГо языкГвЙ. 2®
к «Тадж1ЖЯЬ^ таджикского языка (приложение
М„ 1954, с. 529-Ш" —23™»)- Госиздат иностранных и национальных словарей.
Расторгуева В. С. Краткий очерйг--фви^Ц|^,. собие для филологических факультетов таджика? их 9Г0 языка (Учебное по-
Расторгуева В. С. Очерки по таджикской диалектолопТ1гНЗьцтй; *„.1955. канибадамская группа северных таджикских говоров. М., Изд-во ТГГ-СССР^ 1У;.»ог Расторгуева В. С. Опыт классификации таджикских говоров. М., 1960. Расторгуева В. С. Очерки по таджикской диалектологии. Вып. 1, Южно-ферганские говоры (Риштан, Сох) и говоры Ура-Тюбннской группы. М., Изд-во АН СССР, 1961.
Расторгуева В. С. О развитии современного таджикского -литературного языка.— Вопросы развития литературных языков народов СССР в советскую эпоху. Алма- • Ата. 1964, с. 253—260.
Расторгуева В. С., Керимова А. А. Система таджикского глагола. М., Наука,
1964.
Расторгуева В. С., Ефимов В. Н., Керимова А. А. Иранские языки. — Языки Азии и Африки т. 2, М., Наука, 1978, с. 7—18.
Реформатский А. А. Введение в языковедение. М., 1967.
Реформатский А. А. Из истории отечественной фонологии. Очерк. Хрестоматии. М„ 1970.
Розенфельд А. 3. Материалы к исследованию сложпосоставных глаголов в современном таджикском литературном языке. Очерки по грамматике таджикского языка. Вып. 1. Сталинабад, 1953.
Розенфельд А. 3. Глагол. Сталинабад, 1954.
Розенфельд А. 3. О залогах таджикского глагола. — Известия отделения общественных наук, 1956, № 9, с: 105—120.
Розенфельд А. 3. Модальные значения некоторых форм глаголов «будан» и «шудан» в таджикском языке. — Краткие сообщения института Народов" \зин. М. Изд-во восточной литературы, 1963, с. 73—75.
Рубинчик Ю. А., Муравьёва А. Н. Артикль в довременном таджикском и персидском языках. — Краткие сообщения Института востоковедения АН СССР. Вып.
29, М„ 1959, с. 75—87. „ „ , 1Q70
Рустамов Ш. Таснифоти хнссахои нутк. ва мавкеи исм. Душанбе, Ирфон, JH/.-i.
Л
fit
Рустамов Ш. Калимаеозин нем дар забони адабии точик. Душанбе, Дониш,
Рустамов 1IJ. Имя существительное в соверменном таджикском литературном языке. Автореф. док. дне. Душанбе, 1972.
Рустамов Ш. Исм. Душанбе, Дониш, 1981. Рустамов Ш. Забон ва замон. Душанбе, Ирфон, 1981. Русская грамматика. Том. 1. Фонетика, фонология, ударение, интонация, словообразование, морфология, М.: Наука, 1980, 1982.
Семёнов Л. Л. Краткий грамматический очерк таджикского языка с хрестоматией и словарем. Ташкент, 1927.
Сиёев Б. Очерк дойр ба таърихи феълй забони адабин точик. Душанбе, 1968. Снёев Б. Таърихи чонишинхои забони точикй. Душанбе, 1972. Смирнова Л. П. Язык «Таърихи Систон» (Грамматическое описание)—Труды, т. с. х., исследования по исторической грамматике таджикского языка. Вып. 1, Сталинабад, 1950.
Соколова В. С. Фонетика таджикского языка, М., 1949. Соколова В. С. Устойчивые и неустойчивые гласные — Памяти академика Л. В. Щербы. Л„ 1951, с. 236—244.'
ФОНЕТИКА 11
слдонокхо 30
ял 35
\ичо 49
МОРФОЛОГИЯ 79
исм 90
КАЛ ИМАСОЗИ И ИСМ 102
МАЪЛУМОТИ УМУМЙ 130
ХЕЛХ.ОИ СИФАТ 131
ШУМОРА 143
(Лермонтов). 147
НОНИШИН 148
чонишинхои ШАХСЙ 150
(Каноат). 170
Танхо 178
Чамъ 194
ФЕЪЛХОИ МУСТАК.ИЛ ВА ЁРИДНХАНДА 199
ПРЕФИКСХ.ОИ Ш АКЛСОЗИ ФЕЪЛ 244
СУФФИКСХОИ ШАКЛСОЗЙ ФЕЪЛ 280
(Каноат). 299
(Фольклор). 324
ШАКЛХОИ ТАСРИФНАШАВАНЛАИ 233
ФЕЪЛ 233
(Турсунзода). 240
ПЕШОЯНД ВА Г1АСОЯНД 280
ПАЙВАНДАК 313
ХИССАЧА 323
н и л о 334
Фазилов М. Ф. Некоторые особенности таджикского литературного языка эпохи Саманидов (По одной старинной рукописи «Тйърих и Табари»—Труды АН Тадж. ССР, Сталинобод, 1954, т. 27, " с. 173—183.
Фазилов М. Ф. Изобразительные слова в таджикском языке. — Труды, т. 87. Сталинабад, Изд-во АН Тадж. ССР, 1958.
Халилов А. Хиссачахо дар забони адабии хозираи точик. Душанбе, 1977. Хаскашев Т. Н. Зада дар калимахои нктнбоенн забони точикй. — Мактаби советй, 1968, № 9, с. 25—27.
Хаскашев Т. Н. Фонетическая природа словесного ударения в современном таджикском литературном языке (экспериментально-фонетическое\ исследование). Автореф. канд., дис. Л., 1972. ,
Хаскашев Т. Н. Ударение и длительность гласных в таджикском языке^»~В<^тг" ник ЛГУ. Язык, литература, история, 1972ч № 2. " "
Хаскашев Т. Н. Вазифа ва роли задай калимаддр--*«г«5гЯТГ1 адабии точик. — Масъалахои забон ва адабиёт, сн.чсилахо i нтпГРГхои филологи, к. I—И, Душанбе,
с. 275 282.
Хромов A. .IL OtrTS.nioM таджикском предлоге. — Известия общественных наук АНДаРГН957, № 12, с. 67—73.
Шарова Е. Н. Отглагольные формы с суффиксом «-гй» в современном таджикском языке. Автореф. канд. дис. М., 1953.
Шахобова И. Б. Подчинительный союз «ки» в современном таджикском литературном языке. Автореф. канд. дис. Сталинабад. 1954.
Шерба Л. В. Яуыковая система и речевая деятельность. Л., 1974. Ill о е в Э. Омоморфемаи й. — Мактаби советй, 1980, № 5. с. 20—23. Эдельман Д. И. Предикативные сочетания с причастиями на -«гй» и на -«й» в современном литературном таджикском языке. — Известия отделения общественных наук АН Тадж. ССР, 1955, с. 67—74.
Эдельман Д. И. О единой научной транскрипции для иранских языков. М„ Л.,
1963.
Эшончонов А. Вазифаи грамматикии ду асоси феълй дар исмсозй — Мачмуш нлмии института давлатни педагогии ба номй Т. Г. Шевченко, ч. 2, с. 1955, с. 89—
95.
-^Раффоров V. Забои га услуби Рахим Чалил. Д, , -i.6.% Дониш, 1966. | аффоров Р Лпмн дар бораи забон. Душанбе, IPiifi. Раффоров Р. Нависанда ва забон. Душанбе, Ирфон, 1977. Рафф'^ов Р. Революциям Октябрь ва инкишофи чч? • ш адабии точик. Душанбе. Мр^-он, !Э79.
«Лалимов С. Дар бораи сифатхои сохта ва мураккаби умумичузъ ва 0 хам ком- нонеЗгТ" - Игчнскчя филодопГя. Душанбе, 1966."
Хали^.в С. С. Айнй па баъзе масъалахои Инкишофи забони адабии точик. Душанбе Г.рфон, 1974.
Чалолов О. Ч. Категориям члмъ па баъзе масъалахои забоин хозираи точик. 'Сталин. 5од. 1961.
\ J
Сарсухан
Мукаддима
МУНДАРИЧЛ
'''Мавзун бахси фонетика
Фонема
I Пишонахои фонема
Транскрипция
Фоиемахои забони точикй
Микдори фонемахо
, Садонокхо 21
22
22
23
25 56
тоники
31
34
10
47
50 52
Таснифи фонемахо Садонокхо .... Хамсадохо .... Системахои фонемаи забони Системаи садонокхо •Системаи хамсадохо
Тавсифи фонемахо 31
Садонокхо .
Хамсадохо
Фонемахо дар чараёни нутк -
Хино
Задай калима
Чои зада дар калима
ФОНЕТИКА 11
слдонокхо 30
ял 35
\ичо 49
МОРФОЛОГИЯ 79
исм 90
КАЛ ИМАСОЗИ И ИСМ 102
МАЪЛУМОТИ УМУМЙ 130
ХЕЛХ.ОИ СИФАТ 131
ШУМОРА 143
(Лермонтов). 147
НОНИШИН 148
чонишинхои ШАХСЙ 150
(Каноат). 170
Танхо 178
Чамъ 194
ФЕЪЛХОИ МУСТАК.ИЛ ВА ЁРИДНХАНДА 199
ПРЕФИКСХ.ОИ Ш АКЛСОЗИ ФЕЪЛ 244
СУФФИКСХОИ ШАКЛСОЗЙ ФЕЪЛ 280
(Каноат). 299
(Фольклор). 324
ШАКЛХОИ ТАСРИФНАШАВАНЛАИ 233
ФЕЪЛ 233
(Турсунзода). 240
ПЕШОЯНД ВА Г1АСОЯНД 280
ПАЙВАНДАК 313
ХИССАЧА 323
н и л о 334
%J
205
208
.Ю?
^ 211
^
Фф.- чол шухудй ва наклй . . 203
J О; жи *еъл v 3 'В(\аи хаОауй
Суда riapTii холишмяндп Сигаи iMpa Ся' ай Лгммолй
у.
>пародии, феъ.1,, /'гцлй '!
(■ учаштаи «икоягя
•■'Nilj/'
уИ^ОЯГИч и.-кль
212
132
132
133
133
48
148 148
Пасояндхои райриаслй . Пасояндхои номй ва зарфй Пасояндхои феълй
Пайвандак
Маълумоти умумй Пайвандакхои пайвасткунанда ва тобеъкунанда
ХИССАЧА.
Маълумоти умумй * ■ Сохти хиссачахо . Хелхои хиссачахо Хиссачахои ишоратй Хиссачахои махдудй Хиссачахои таъкидй Хиссачахои тасдикй Хйссачахои инкорй . Хиссачахои саволй Хиссачахои киёсй . Хиссачахои эхсосй .
НИ ДО
Маълумоти умумй Хелхои нидо Нидохои амрй Сохти нидо Адабиёти илмй
Бо к,арори советй та^рчрияву нашрияи Академияи фанзой РСС Точикистон чоп мешавад
Отечтственные
■■ Шарофиддин РУ1СТАМОВ Раззок ГА<
ЦАММАТИКА СОВРЕМЕННОГО (СК.ОГО ЛИТЕЙШ ^Тг-тотгКЛ
Мухаррири аашриёт 3. Екубова брассом Ю. Цирулиев МукЯррири техникй В. Н. Щемелинина Мусаххех Л. Очилова
ИБ № 1120
Ба матбаа 08. 06. 1984 с. супорида шуд.^Ба чопаш 10. 01. 1985 с. имзо ш; КЛ 01902 Формат 70хЮ&'Л«г КЪгази мат. Л» 1. Гарнитуряаш адабй. Чоп баланд. Чузъи тахмнни \Ясоби 31,15. Чузъи рангаи шартй 31,33. Чузъи нашр| хисобй 33.5. Адади нашр 1530. Супориши 322. Нархаш бо муковаи Л1»