Królestwo Polskie 1815-30

Od początku obrad Kongresu Wiedeńskiego (1814-15) wiele sporów wzbudzała sprawa Księstwa Warszawskiego. Car Aleksander I po zapewnieniu sobie poparcia Prus (obietnicą przyznania im całej Saksonii), żądał dla siebie całego Księstwa. Spotkało się to z ostrym sprzeciwem Austrii, Anglii i Francji, które obawiały się naruszenia przez Rosję równowagi europejskiej. Doszło nawet do podpisania 3 I 1815 układu między tymi państwami celem wywarcia dyplomatycznej presji na Rosję. 11 II 1815 osiągnięto kompromis i 3 V 1815 podpisano porozumienie w sprawie podziału Księstwa Warszawskiego (IV rozbiór Polski).

Pod patronat Rosji dostały się cz. II i III zabór pruski oraz III zabór austriacki, z których utworzono Królestwo Polskie. Było ono związane z Rosją unią personalną - car Aleksander był jednocześnie królem utworzonego Królestwa Polskiego. Z jego inicjatywy (od 1812 car ulegał liberalnym poglądom) Królestwo 27 XI 1815 uzyskało konstytucję - było zatem monarchią konstytucyjną.

Według konstytucji, której autorem był prawdopodobnie Adam Czartoryski, władzę wykonawczą sprawować miał król, czyli car, a w czasie jego nieobecności zastępca, czyli namiestnik (pierwszym był J. Zajączek). Król rządził przy pomocy Rady Stanu podzielonej na Radę Administracyjną i Zgromadzenie Ogólne.

Władzę ustawodawczą sprawował Sejm, mający ograniczone kompetencje. Królestwo nie prowadziło własnej polityki zagranicznej i na arenie międzynarodowej było reprezentowane przez Rosję.

Miało własną armię, którą dowodził ks. Konstanty.

Konstytucja gwarantowała podstawowe swobody obywatelskie:

• nietykalność osobistą;

• wolność wyznania, słowa i druku;

• prawo do języka polskiego w szkołach i urzędach.

Konstytucja miała być nadana również polskim ziemiom w Rosji (zabranym). Car odchodził jednak stopniowo od swych liberalnych poglądów, a jego młodszy brat Mikołaj (1825-1855) systematycznie łamał zapisy konstytucji co pogorszyło stosunki Polaków z monarchą.

Geneza, ustrój I sytuacja polityczna w Wolnym Mieście Krakowie (informator 2002 z uzupełnieniami)

Wolne Miasto Kraków (obejmujące obszar 1164 km² z 95 tys. ludności) istniało w latach 1815-1846. Powołane zostało decyzją kongresu wiedeńskiego (1815). Mocarstwa, obawiając się zbytniego wzmocnienia Rosji, starały się okroić terytorium dawnego Księstwa Warszawskiego i ograniczyć rozmiary przyszłego Królestwa Polskiego. Miało pozostawać pod wspólnym protektoratem trzech państw zaborczych, reprezentowanych przez trzech rezydentów.

W 1818 Miastu nadana została konstytucja. Władzą wykonawczą stał się 12 osoby Senat z prezesem na czele (pierwszym prezesem został Stanisław Wodzicki), a władzą ustawodawczą - Zgromadzenie Reprezentantów (Sejm). W życiu politycznym Krakowa dominowały rywalizujące ze sobą: arystokracja, mieszczaństwo, inteligencja oraz cieszące się poparciem rezydentów środowiska artystyczne. Szczególną rolę odgrywał Uniwersytet Jagielloński. Na terenie Wolnego Miasta przeprowadzano oczynszowanie chłopów. Kraków, jako obszar wolnocłowy, stał się ważnym ośrodkiem handlu międzynarodowego.

Podczas powstania listopadowego Wolne Miasto było przejściowo okupowane przez Rosjan, a w latach 1836-1841 przez Austriaków.

W 1846 roku w Krakowie wybuchło powstanie, kierowane przez Rząd Narodowy z Janem Tyssowskim na czele. Miało ono być fragmentem powstania we wszystkich trzech zaborach. Powstanie galicyjskie załamało się jednak w obliczu rabacji, a do wystąpień w pozostałych zaborach nie doszło na skutek akcji policyjnych. W tej sytuacji osamotniony Kraków skazany był na klęskę. Upadek powstania przesądził o losie Wolnego Miasta, które w tym samym roku (na mocy porozumienia „państw opiekuńczych” z 16 XI 1846) zostało włączone do Austrii.

Rzeczpospolita Krakowska odgrywała bardzo dużą rolę w życiu naukowym, kulturalnym i niepodległościowym Polaków I poł. XIX w. Kraków był centrum życia patriotycznego, kulturalnego i spiskowego - odbywały się tu uroczyste obchody rocznicowe. Sprowadzenie i złożenie w katedrze na Wawelu prochów księcia J. Poniatowskiego i T. Kościuszki stało się okazją do wielkich manifestacji patriotycznych Polaków, a społeczny gest sypania kopca Kościuszki w latach 1820-23 był symbolem jedności wszystkich Polaków.