Powstanie krakowskie 1846

Na 1846 planowane było trójzaborowe powstanie. Główna rolę w przygotowaniach odgrywało Towarzystwo Demokratyczne Polskie - Centralizacja Poznańska. 26 I 1846 L. Mierosławski spotkał się z przywódcami konspiracji by wyznaczyć datę rozpoczęcia powstania i przedstawić jego ogólny plan. Początek powstania wyznaczono na 21 II 1846, a kierować nim miał 6 osobowy Rząd Narodowy Rzeczypospolitej Polskiej. Powstanie było jednak słabo przygotowane. W Europie panował spokój, nie przeprowadzono akcji uświadamiającej wśród chłopów. Wodzem powstania miał być L. Mierosławski.

Na skutek donosu władze pruskie wpadły na trop spisku i aresztowały jego przywódców, m. in. Libelta i Mierosławskiego. W związku z tym w wyznaczonym terminie miały miejsce tylko nieliczne próby powstańcze (w Tarnowskiem, Chochołowie), bez trudu rozbijane przez wojsko austriackie i chłopów, wśród których Austriacy przeprowadzili antyszlachecką propagandę, wg której szlachta szykowała się do rozprawy ze swoimi podwładnymi.

Jedynym punktem gdzie udało się przejąć władzę był Kraków. Walkami w Krakowie, trwającymi od 22 II 1846 kierował Ludwik Gorzkowski. Po wstępnych sukcesach Polaków powołano Rząd Narodowy z Janem Tyssowskim (jako przedstawicielem Galicji, który ogłosił się dyktatorem), Ludwikiem Gorzkowskim (jako przywódcą organizacji krakowskiej) i Aleksandrem Grzegorzewskim - reprezentującym Królestwo. Natychmiast po wybuchu powstania Rząd ogłosił Manifest do Narodu polskiego (22 II 1846), wzywając w nim do walki o niepodległość i obiecując: „będzie nam wolność, jakiej dotąd nie było na ziemi”. Manifest opracowany przez Karola Libelta i nawiązujący do tradycji Gromad Ludu Polskiego, zapowiadał zniesienie przywilejów i różnic stanowych, uwłaszczenie chłopów, zniesienie bez odszkodowania pańszczyzny i innych ciężarów poddańczych, obniżenie podatków. Bezrolnym, którzy wezmą udział w walce obiecywano nadziały z dóbr narodowych. Przyszła Polska miała być republiką w granicach przedrozbiorowych. Mimo tych obietnic nie udało się pozyskać chłopów do walki. Nawet powszechny entuzjazm wywołany przybyciem do Krakowa Dembowskiego i jego energiczna działalność nie wpłynęły na wynik walk.

Rewolucja trwała 9 dni (walki 4 dni) i upadła po krótkim oporze. Następstwem były represje oraz porozumienie trzech zaborców, zawarte w Wiedniu 16 XI 1846, mówiące o likwidacji Rzeczypospolitej Krakowskiej i o włączeniu jej ziem do Austrii.

Z powstaniem krakowskim wiąże się rabacja (rzeź galicyjska), czyli powstanie chłopskie, którego przywódcą był Jakub Szela. Chłopi podburzani przez Austriaków, zdesperowani uciskiem, powodzią i nieurodzajami w kolejnych latach -wystąpili przeciw szlachcie. Efektem pogromów było zniszczenie 470 dworów i śmierć ok. tysiąca osób (szlachty), co przyczyniło się do pogłębienia konfliktu między dworem i wsią.

Kres wrzeniom na wsi położyła klęska głodu i epidemia tyfusu, który na początku 1847 zdziesiątkował ludność Galicji.

Wielkie Księstwo Poznańskie

Wielkie Księstwo Poznańskie powstało na mocy decyzji Kongresu Wiedeńskiego, który obradował od 29 IX 1814 do 9 VI 1815. Obejmowało zwarty obszar zachodniej części byłego Księstwa Warszawskiego (departamenty bydgoski i poznański) o powierzchni 29 tys. km², z ludnością 850 tys. - ze stolicą w Poznaniu i było uzależnione od Prus. Zagwarantowano w nim równouprawnienie ludności polskiej i niemieckiej w korzystaniu z urzędów i posługiwaniu się językiem ojczystym. Księstwo mające status prowincji, zachowało pewne odrębności, do których należały: herb, barwy narodowe, namiestnik, którym został ks. Antoni Radziwiłł sprawujący głównie funkcje reprezentacyjne. W 1815 zreorganizowano administrację w całym państwie pruskim, dzieląc je na 10 prowincji (ziemie polskie weszły do 6 z nich). Na wszystkich szczeblach podziału administracyjnego wprowadzono instytucje samorządowe o ograniczonych kompetencjach.

Po Powstaniu Listopadowym (1830-31) zlikwidowano urząd namiestnika i nazwę Księstwa. Prezesem Prowincji Poznańskiej został Edward Flotwell („polakożerca”), prowadzący politykę germanizacyjną. W 1840 naciski germanizacyjne ustały; odwołano Flotwella. Wiązało się to ze wstąpieniem na tron Fryderyka Wilhelma IV. Antypolska polityka w większym jeszcze nasileniu wróciła w 1862, kiedy premierem Prus został Otto von Bismarck. W latach 1815-1867 Księstwo Poznańskie nie wchodziło w skład Związku Niemieckiego, ale w 1867 włączone zostało w skład Związku Północnoniemieckiego.