Wojna polsko-niemiecka 1939 roku

Kiedy nie powiodły się plany podporządkowania Polski polityce niemieckiej, Hitler pod koniec marca 1939 wydał rozkaz przygotowania „Fall Weiss” - planu ataku na Polskę bez wypowiedzenia wojny. O tym jak sobie tę wojnę Hitler wyobrażał, świadczy fragment jego przemówienia do oficerów z 22 VIII 1939: „wojna nie ma zadania dojścia do pewnej linii lecz fizyczne zniszczenie przeciwnika”.

Pretekstem do rozpoczęcia wojny był napad oddziału SS, przebranego w polskie mundury, na niemiecką radiostację w Gliwicach.

1 IX 1939 o świcie wojska niemieckie rozpoczęły atak na Westerplatte, przekraczając jednocześnie granice Polski z północy, zachodu i południa, atakując Mazowsze, Pomorze, Śląsk i Podhale.

Siły walczących stron były nierówne. Niemcy zdecydowanie górowały nad Polską wyposażeniem i organizacją armii, którą podzielono na dwie grupy: Północ (3 i 4 Armia) i Południe (8, 10 i 14 Armia) z ok. 1,8 mln żołnierzy, mających do dyspozycji 11 tys. dział, 2,8 tys. czołgów i 2600 samolotów. Polska przeciwstawiła tej potędze 950 tys. żołnierzy (podzielonych na 6 Armii i SGO), 2 tys. dział, 670 czołgów i 400 samolotów. Niemcy mieli ponadto kilkakrotnie silniejszą flotę wojenną.

Polski plan obrony przewidywał, ze względów politycznych, przyjęcie bitwy na całej długości granicy, a po jej przegraniu wycofanie się na linię rzek Wisła i Narew. W chwili rozpoczęcia działań zbrojnych przez sojuszników planowano przejście do ofensywy.

Niemcy liczyli na pełne wykorzystanie skutków zaskoczenia, ale napotkali na dobrze zorganizowaną obronę wszystkich ważnych obiektów polskich. Walkę z najeźdźcą podjęły także oddziały obrony terytorialnej, głównie w Krakowskiem, na Śląsku i Wybrzeżu. Ślązacy walczyli nawet po wycofaniu się regularnych oddziałów wojska. Była to walka nierówna, a mimo to oddziały samoobrony na Śląsku wytrwały aż do 22 IX.

Przebieg wojny obronnej 1939 dzieli się (na ogół) na 3 etapy:

1/ 1-6 IX bitwa graniczna, w tym bitwa na pierwszej linii oporu 1-3 IX;

2/ 7-17 IX przełamanie polskiej obrony;

3/ 18 IX - 5/6 X walka odosobnionych punktów oporu.

Pierwszy etap zwany „bitwą graniczną” trwał do 6 IX. W okresie tym Niemcom nie udało przełamać polskiej obrony ani zniszczyć lotnictwa, które zostało wcześniej przeniesione na lotniska polowe. Do najważniejszych starć tego okresu należały bitwy: pod Mławą, w Borach Tucholskich, pod Mokrą, nad Górną Wartą oraz walki o Zagłębie i Górny Śląsk. Broniły się także punkty oporu na Wybrzeżu: Westerplatte (gdzie 182 żołnierzy dowodzonych przez mjr H. Sucharskiego broniło się do 7 IX mimo nasilających się ataków 3500 żołnierzy niemieckich wspieranych przez lotnictwo i pancernik „Schleswig-Holstein”. Straty polskie: 15 zabitych i 50 rannych; niemieckie 300-400 zabitych i rannych.), Gdynia, Oksywie, Hel.

6 IX rząd opuścił Warszawę udając się do Brześcia. Nadzieje na pomoc aliantów spełzły na niczym.

W drugim etapie (7-17 IX) nastąpiło przełamanie polskiej obrony. Naczelny Wódz, wciąż licząc na pomoc sprzymierzeńców, nakazał wycofanie głównych sił za Wisłę i utrzymania linii frontu na linii Narwi i Sanu, ale Niemcy, którym nie udało się zniszczyć wojsk polskich przed linią Wisły, postanowili nie dopuścić do ich przeprawy na wschód i zamiar ten częściowo zrealizowali. 8 IX Niemcy podeszli pod Warszawę, ale zostali zatrzymani prze obrońców Woli i Ochoty. Mimo to ich propaganda kłamliwie doniosła o zdobyciu stolicy Polski (co miało m. in. skłonić Stalina do wypełnienia zapisów układu z 23 VIII. Ten jednak wykazał zimną krew. Pogratulował Niemcom sukcesu i czekał...). Napór na Warszawę zelżał w wyniku zwrotu zaczepnego przeprowadzonego przez gen. T. Kutrzebę siłami Armii Poznań i cz. Armii Pomorze. Bitwa nad Bzurą (pod Kutnem) trwała w dn. 9-18 IX. W pierwszych dniach Polacy odnieśli pewne sukcesy, posuwając się naprzód ok. 20 km i odbierając Niemcom Łęczycę, Piątek i Łowicz. Uderzenie na Sochaczew nie powiodło się i 12 IX polski atak wyczerpał się, a 18 IX polskie oddziały znalazły się w okrążeniu i tylko części Armii Poznań udało się 19 i 20 przebić do Warszawy. W tym czasie Niemcy przełamali też polski opór nad Bugiem.

16 IX sytuacja Polski była krytyczna, ale między Wisłą i Bugiem oraz na Kresach Wsch. wciąż istniało 25 dywizji, tj. około połowy sił polskich. Większość sił niemieckich związana była walką, a ich zapasy amunicji mogły starczyć na 15 dni.

Trzeci etap 18 IX - 5 X to walka odosobnionych grup oporu. Rozpoczął się zakończenia bitwy nad Bzurą i trwał do kapitulacji gen. Kleeberga w bitwie pod Kockiem. W tym czasie większość oddziałów polskich została rozbita lub znalazła się w okrążeniu. Na wybrzeżu padła Kępa Oksywska (18 IX), do 2 X bronił się Hel. Wewnątrz kraju broniła się do 27 IX Warszawa (kapitulacja 28 IX) i Modlin do 28 IX (kapitulacja 29 IX). Ostatnią bitwę wojny obronnej oddziały polskie (SGO Polesie) stoczyły 2-6 X 1939 pod Kockiem. Do IV 1940 walczył „oddział wydzielony” mjr Hubala (H. Dobrzański). W tym okresie stoczona została druga pod względem wielkości bitwa kampanii, pod Tomaszowem Lubelskim (17-26 IX).

17 IX zaatakowali Polskę Rosjanie („nóż w plecy”), przyczyniając się do jej ostatecznej klęski militarnej.

17/18 IX władze RP przekroczyły granicę rumuńską i zostały internowane.

Na skutek ogromnego nasilenia walk wojny obronnej Polski w 1939 obie walczące strony poniosły duże straty. Po stronie polskiej poległo ok. 70 tys. żołnierzy i oficerów, a 133 tys. odniosło rany. Do niewoli niemieckiej dostało się ok. 300 tys. żołnierzy i oficerów, a do radzieckiej ok. 180 tys. Do Rumunii, na Węgry, Litwę i Łotwę przedostało się ok. 83 tys. żołnierzy i oficerów polskich. Straty niemieckie prawdopodobnie wyniosły 90 tys. zabitych i 60 tys. rannych. O stratach radzieckich brak obiektywnych danych. Straty niemieckie to także setki czołgów, samolotów i innego sprzętu. Odtworzenie tych ubytków zajęło Niemcom wiele miesięcy, co wykorzystać potrafiła tylko Anglia.

Klęska Polski była rezultatem przewagi militarnej Niemiec i ZSRR, niedoskonałości polskiego planu obrony i błędów dowództwa, ale także braku pomocy sojuszników.

Zbrojny opór Polski położył kres pokojowym podbojom Hitlera. Sprzymierzeńcy Polskie nie wypełniając swych zobowiązań okryli się hańbą, ale zaszkodzili też sobie, umożliwiając Hitlerowi stopniowe rozbijanie sił nielojalnej wobec siebie koalicji.