Polityka wewnętrzna sanacji w latach 1926-1935. (Piłsudski u władzy w latach 1926-35).

W dniach 12-15 V 1926 J. Piłsudski dokonał, przy poparciu wojska i lewicy parlamentarnej (PPS, PSL-„Wyzwolenie”) udanego zamachu stanu. Wydarzenie to rozpoczęło rządy Piłsudczyków (od 1935 bez Piłsudskiego). Przejęcie władzy przez Marszałka zapoczątkowało przebudowę ustroju państwa zmierzającą do ugruntowania systemu autorytarnego. Jesienią 1926 Piłsudski przystąpił do budowy prawicowego zaplecza politycznego, poprzez tzw. galwanizację konserwatystów (zjazd w Nieświeżu). Celem tego manewru było pozbawienie endecji jej klienteli (elektoratu).

2 VIII 1926 uchwalona została nowela sierpniowa wzmacniająca pozycję władzy wykonawczej kosztem parlamentu.. Wokół myśli polit. i osoby Piłsudskiego skupiła się grupa polityków, zmierzająca do ograniczenia roli parlamentu w systemie organów władzy i partii w systemie politycznym państwa.

Aby umocnić swoją pozycję przed wyborami 1928, sanacja w 1927 powołała BBWR (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem). W wyborach 1928 BBWR zdobył 27,6 % głosów , co jednak nie pozwalało na samodzielne rządzenie. Gdy opozycja, w celu zahamowania poczynań rządu, skonsolidowała się w tzw. Centrolew (6 największych stronnictw centrum i lewicy), Piłsudski objął urząd premiera, prezydent rozwiązał parlament, co umożliwiło osadzenie 19 głównych przywódców opozycji (pozbawionych immunitetu poselskiego) w twierdzy brzeskiej. Kolejne wybory (tzw. brzeskie - 1930) odbyły się w atmosferze terroru, co uniemożliwiło normalne głosowanie. Również uchwalenie (26 I 1935) konstytucji kwietniowej (podpisana 23 IV 1935) odbyło się z naruszeniem regulaminu sejmowego.

W ten sposób klasyczny system wielopartyjny, przekształcił się faktycznie w układ partii dominującej (w systemie demokratycznym), a nawet w system autorytarny*.

Lata 1926-35 były zatem okresem odchodzenia od demokracji. W tym czasie dyktatury opanowały wiele krajów europejskich. Należy stwierdzić, że na ich tle, dyktatura w Polsce była łagodna, „demokratyczna”. Bardzo do niej pasuje słownikowa definicja pojęcia „władza autorytarna”. „Jest to władza opierająca się na autorytecie osoby ją sprawującej, a nie na przymusie”.

Polski autorytaryzm po 1926, charakteryzował się tym, że wszelkie decyzje podejmowano za zgodą Piłsudskiego, ale on sam nie zajmował najwyższych stanowisk w państwie (2 krotnie był premierem i od 1926 stale zajmował stanowisko ministra spraw wojskowych i szefa GISZ).

* Proponuję zajrzeć do podręcznika politoligii i zapoznać się z opisem dot. klasyfikacji partii politycznych.

Walka sanacji z opozycją w latach 1929-1930

Przewrót majowy (12-15 1926) wprowadził pozaparlamentarny system rządów. Grupa polityków skupionych wokół Piłsudskiego dążyła do ograniczenia (degradacji) roli parlamentu w systemie organów państwowych i partii w systemie politycznym państwa. Piłsudski w świetle prawa uzależniony był od parlamentu, jednak nie zamierzał się z nim liczyć. Pod koniec 1927, w obliczu zbliżających się wyborów, sanacja utworzyła BBWR* (Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem). W wyborach 1928 zdobyła 27,6 % głosów, co nie pozwalało na rządzenie nawet przy poparciu części partii politycznych.

Od 1929 rozpoczęły się rządy pułkowników (większość ministrów z gabinetu premiera Świtalskiego była wojskowymi z najbliższego otoczenia Piłsudskiego). Wybory 1928 przyniosły klęskę partiom prawicy i centrum. Swój stan posiadania utrzymały lewica i mniejszości narodowe. Narastający konflikt sanacji z opozycją doprowadził do powstania w X 1929 sojuszu parlamentarnego 6 największych ugrupowań centrum i lewicy, które postanowiły zablokować poczynania rządu. Był to Centrolew (Chrześcijańska Demokracja - chadecja, Narodowa Partia Robotnicza [NPR], PPS, Stronnictwo Chłopskie [SCh], PSL „Piast” i „Wyzwolenie”. W odpowiedzi na to konsolidowanie się opozycji Piłsudski objął stanowisko premiera, prezydent 29 VIII 1929 rozwiązał parlament. Umożliwiło to osadzenie 19 głównych przywódców opozycji , pozbawionych immunitetu poselskiego, w twierdzy brzeskiej.

Kampania wyborcza odbywała się w warunkach terroru, uniemożliwiających swobodną grę polityczną. Włączyła się do niej administracja państwowa. Unieważniając listy głównych partii opozycyjnych rząd wyeliminował poważniejszą konkurencję w czwartej części okręgów. Same wybory zostały przeprowadzone w sposób uniemożliwiający normalne głosowanie.

W tych warunkach BBWR uzyskał 55,6 % głosów, co pozwalało na samodzielne rządzenie. Istniejący formalne system wielopartyjny przekształcił się faktycznie w system autorytarny (partii dominującej. To określenie, choć stosowane, nie jest do końca poprawne. W politologii odnosi się bowiem do sytuacji, w której 1 partia rządzi przez co najmniej 25 lat.).

* Istnieje pewna trudność z ustaleniem daty powstania BBWR. Encyklopedie zawierają zapis: „BBWR (1928-1935)”, ale w rozwinięciu podają, że ta „organizacja polit. spełniająca funkcję partii polit. powstała na przełomie 1927 i 1928”. Deklarację programową ogłosił 19 I 1928.