Stosunki polsko-francuskie w okresie międzywojennym

Francja była państwem dążącym, podczas konferencji pokojowej w Wersalu (18 I - 28 VI 1919), do maksymalnego osłabienia Niemiec. Przeciwna temu była Anglia, która starała się utrzymać równowagę na kontynencie i obawiała się wzrostu potęgi Francji. Francja popierała zatem interesy Polski i Czechosłowacji, w których widziała sojuszników przeciwko Niemcom. Francja udzieliła też Polsce pomocy materiałowej i w postaci doradztwa w czasie jej wojny z Rosją (1919-20).

19 II 1921 Polska i Francja podpisały układ polit. i deklarację o przyjaźni oraz konwencję wojskową (21 II), przewidującą wzajemną pomoc w wypadku agresji na sojusznika. Za wspieranie Polski Francja kazała sobie płacić, żądając specjalnych przywilejów dla kapitału francuskiego w Polsce, co przyczyniło się później do zaistnienia afer gospodarczych. Francja zamierzała też ściślej powiązać Polskę ze zmontowanym przez siebie blokiem państw Europy Środkowo -Wsch. (Czechosłowacja, Królestwo Serbów, Chorwatów i Słoweńców, Rumunia), czyli tzw. „Małą Ententą”, skierowaną przeciwko Niemcom i Węgrom. Polskę jednak dzielił konflikt z Czechosłowacją, a jednocześnie łączyły dobre stosunki z Węgrami.

Polsko-francuską konwencję wojskowo potwierdzono w XI 1924, ale Francja konsekwentnie dążyła do jej rozluźnienia, a przynajmniej nadania charakteru bardziej antyniemieckiego niż antyradzieckiego.

Układy z Locarno (X 1925) osłabiły Polskę na arenie międzynarodowej i uczyniły gwarancje francuskie bardzo niepewnymi. Chociaż należy podkreślić, że Francja przyjęła w VI 1925 propozycje układów gwarancyjnych pod warunkiem, że Niemcy podpiszą jednocześnie traktaty arbitrażowe ze swoimi wschodnimi sąsiadami.

Układ z 1921tracił też na znaczeniu w wyniku ustępliwości Francji wobec Niemiec.

Pod koniec lat dwudziestych Francja dążyła do zmniejszenia swych zobowiązań wobec Polski, mimo to nie zgodziła się w 1932 na zawarcie bez porozumienia z Polską Paktu Czterech (Anglia, Francja, Niemcy, Włochy)., który faktycznie miał oznaczać skierowanie niemieckiej ekspansji na wschód (za przyzwoleniem państw zachodnich). Polska próbowała w tym czasie przekonać Francję do koncepcji wojny prewencyjnej przeciw Niemcom, jednak pacyfizm Francuzów nie dawał szans takim inicjatywom.

W obliczu niepowodzeń w polityce wobec Niemiec, francuski minister spraw zagranicznych Louis Barthou, wystąpił w 1934 z propozycją traktatu o wzajemnej pomocy (Paktu Wschodniego) z udziałem ZSRR, Niemiec, Polski, Czechosłowacji i państw bałtyckich, gwarantowanego przez Francję. Tragiczna śmierć Barthou (X 1934) w Marsylii, podczas zamachu na króla Jugosławii Aleksandra I, oznaczała koniec idei Paktu Wschodniego, który zresztą zabezpieczał Polskę tylko pozornie i stąd jej niechęć do tego pomysłu.

Bierność Anglii i Francji wobec zbrojeń niemieckich, skłoniła Hitlera do demonstrowania swej agresywnej aktywności na arenie międzynarodowej. W III 1938 dokonał aneksji Austrii, pół roku później Sudetów czeskich, a 15 III 1939 zajął Czechy i utworzył zależną od Niemiec Słowację. Gdy kolejnym celem Hitlera stała się Polska (24 X 1938 żądania nieujawnione, 21 III 1939 publiczne), Anglia i Francja zdały sobie wreszcie sprawę, że polityka appeasementu (czyli ugłaskiwania Hitlera) nie zapewni pokoju w Europie. Obawiały się też, że Polska (mimo oficjalnej odmowy) ulegnie żądaniom Hitlera. Zagroziły więc zbrojną interwencją w przypadku napaści Niemiec na Polskę.

19 V 1939 uzupełniono polsko-francuski układ z 1921 ustalając kalendarium działań na wypadek wojny. Uzgodniono, że strona przeciw której skieruje się główny wysiłek Niemiec będzie się bronić, a druga rozpocznie działanie zaczepne. Francja zobowiązała się rozpocząć działania wstępne w 3 dniu mobilizacji, a pełnię sił lądowych skierować do walki w 15 dniu mobilizacji. Działania lotnictwa obiecano rozpocząć natychmiast po wybuchu wojny. 3 IX 1939 Francja wypowiedziała wojnę Niemcom, jednak obiecanej pomocy, podobnie jak Anglia, Polsce nie udzieliła.