5. Спішыце і падкрэсліце формы найвышэйшай ступені параў­нання прыметнікаў. Скажыце, якія з іх з’яўляюцца стылістычна ней­тральнымі, а якія часцей ужываюцца ў пэўным стылі.

1. У Каліноўскім увасоблены ў найвышэйшай ступені рысы, якія для лепшых мастакоў заўсёды былі і заўсёды будуць крыніцай творчага на­тхнення. Каліноўскі  гэта высакароднасць ва ўсім: у кожным слове і ў кожным учынку, у самай вялікай грамадскай і самай нязначнай асабістай справе (Н. Гілевіч). 2. Шостая сімфонія Дз. Шастаковіча  найвялікшы твор XX стагоддзя (ЛіМ). 3. Другая сям’я вузканосых малпаў  чалавека­падобныя малпы. Да іх належаць найбольш буйныя малпы: арангутанг, га­рыла і шымпанзэ.

6. Прачытайце і вызначце формы ступеняў параўнання прымет­нікаў. Скажыце, чаму менавіта гэтым формам аддаецца перавага ў мастацкіх творах і ці ёсць сярод гэтых форм індывідуальна-аўтарскія.

1. Зямля мая далёкая, зямля мая цудоўная, Радзіма сінявокая, каму красой ты роўная? Мо, ёсць і прыгажэйшая, каму што ў свеце глянецца, мая ж найдаражэйшаю да смерці мне астанецца (К. Буйло). 2. Новы дзень павінен быць святлейшы, свет  дабрэйшы, толькі дбайце шчыра (С. Басу­матрава). 3. Так, казалі, прыйшоў ён найадважным салдатам,  заслужоны ваяка Сымон Перагуд (П. Броўка).

7. Прачытайце і вызначце функцыянальна-стылістычную ролю выдзеленых прыметнікаў. Абгрунтуйце сваё меркаванне.

1. З новенькім партфелем, свежанькім букетам выйшла яна з дому, чысценька адзета (П. Прануза). 2. А знізу гэты лес кашлаты меў зеляню­сенькія шаты лазы, чаромхі ці крушыны... (Я. Колас). 3. Вялі загадкавы го­ман казачныя ў прадночным змроку велізарныя хвоі, яліны (М. Лынькоў). 4. У яловых лясах жыве самая маленькая з нашых птушак  каралёк. Увесь кароткі зімовы дзень каралёк корміцца. Ён спрытна становіцца тоненькімі пальчыкамі на вастрыё яловых іголак, як на хадулі, і дзюбай абследуе хвою, выцягваючы малюсенькіх насякомых і павукоў.

3.3. Займеннік

Стылістычныя ўласцівасці займеннікаў найбольш яскрава выяўля­юцца ў сінанімічных заменах асабовых і варыянтных форм прыналежных займеннікаў. Так, асабовы займеннік ты ў гутарковым, мастацкім і публі­цыстычным стылях нярэдка ўжываецца ў абагульнена-асабовым значэнні, калі тое, пра што гаворыцца, можа адносіцца да любой асобы, да кожнага: I каго з нас не ўзносіць вольна і шырока на сваёй хвалі сапраўдная паэзія, хто не зведаў гэтых своеасаблівых, шчаслівых і напоўненых імгненняў чы­тацкай творчасці, калі ты быццам сам творца, у поўным кантакце з паэ­там, яго пачуццём і думкай, калі ты нібы і сам становішся ўпоравень з ім, адкрываеш хараство і сягаеш да духоўных вышынь... (В. Бечык). Пры такім ужыванні займенніка выказванне набывае своеасаблівую задушэўную та­нальнасць, інтанацыю непасрэднасці звароту да кожнага чытача ці слухача.

У гутарковай мове і ў мове мастацкай літаратуры займеннік ты мо­жа выкарыстоўвацца ў значэнні займенніка 3-й асобы: Крапівою б катора­га, каб ты сесці паўгода не мог!.. (Я. Брыль).

У гутарковым стылі займеннік ён можа ўжывацца ў значэнні займен­ніка ты, калі выказваецца пагарда да каго-небудзь: Усе працуюць, а ён, бачыш, лынды б’е. Бяры граблі і памагай бацькам!

У навуковым і публіцыстычным стылях замест займенніка я ўжыва­ецца займеннік мы, каб падкрэсліць сумеснасць аўтара і чытача, лектара і аўдыторыі: Цяпер, як мы ведаем, верш «Бывай...» атрымаў новае жыццё, стаў цудоўнай песняй, якая заняла пачэснае месца ў рэпертуары «Песня­роў» (В. Бечык).

У гутарковым стылі, калі той, хто гаворыць, як бы аб’ядноўвае сябе са сваім суразмоўнікам, займеннік мы замест ты (вы) можа выкарыстоўвацца:

а) для выражэння спагадлівых адносін: «Ну, як мы сёння сябе адчува­ем?»  звярнуўся доктар да Андрэйкі;

б) для выражэння жартаўлівых ці іранічных адносін да каго-небудзь: Ого, якія мы недаступныя. Пажыў у горадзе і ўжо без фігі ні да носа...

Звяртаючы ўвагу на сінанімічныя замены асабовых займеннікаў, не­абходна разам з тым падкрэсліць, што раўнапраўную ролю ў выражэнні ад­паведных значэнняў адыгрываюць асабовыя формы дзеяслова.

Сінанімічнымі з’яўляюцца розныя формы прыналежных прыметнікаў маёй – мае, тваёй – твае, яго – ягоны, яе – ейны, сваёй – свае, наша – нашая, ваша – вашая, нашай – нашае, вашай – вашае, іх – іхні, наш – нáскі і г.д. Першыя займеннікі кожнай пары ўжываюцца ва ўсіх стылях мо­вы і з’яўляюцца стылістычна нейтральнымі, а другія выкарыстоўваюцца ў гутарковым, мастацкім і публіцыстычным стылях, надаюць выказванню адценне непасрэднасці, размоўнасці: Струна на скрыпачцы  яшчэ не ўсё, каб можна было ад ейных песень аж плакаць (В. Карамазаў); Паволі, з жалем, стары загаварыў: «Тут некалі стаяла нашая хата» (П. Броўка).

У мастацкім, публіцыстычным і гутарковым стылях асабовыя, пры­належныя і іншыя займеннікі могуць сэнсава выдзяляцца. У такім разе (асабліва калі лагічны націск падае на займеннікі) яны надаюць тэксту вы­разную эмацыянальна-экспрэсіўную афарбоўку ці служаць сродкам харак­тарыстыкі персанажаў: Мой родны кут, як ты мне мілы!.. (Я. Колас); Апейка неспадзеўкі стаў злавацца. «Чорт вас пабяры!  нават злуючыся, ён гаварыў роўна, ціха.  Для вас, для вашага шчасця стараюцца, гінуць лю­дзі. А вы, вы  за сябе стаяць не ўмееце!.. Ты  не бандыт, ты  крот, які капаецца ў сваёй нары. I толькі адну сваю шкуру беражэ. А там хоць тра­ва не расці! Хай другія прынясуць табе шчасце на талерцы!..» (I. Мележ).