- •Лівонская вайна
- •Лекцыя 20. Шлях да любліна
- •Лівонская вайна
- •Люблінская унія 1569 г.
- •Утварэнне Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 21. Палітычная сітуАцыя ў рэчы паспалітай у 70–80-я гады XVI ст.
- •Першае бескаралеўе. Стэфан Баторый
- •Статут Вялiкага княства Лiтоўскага 1588 г. – выдатны помнiк прававой думкi
- •Лекцыя 23. Гарады I мястэчкi Беларусi ў XIV – першай палове XVII ст.
- •Эканамiчнае развiццё гарадоў I мястэчак
- •Сацыяльная структура і сістэма кіравання ў гарадах
- •Арганізацыя абароны гарадоў Беларусі
- •Лекцыя 30. Гарадскія паўстанні канца хvі – першай трэці хvіі ст.
- •"Каляндарны бунт" у Полацку
- •Выступленні супраць гарадской адміністрацыі ў Магілёве і Мазыры
- •Антыуніяцкія хваляванні
- •Лекцыя 22. Афармленне прыгоннага права ў беларусі (XV– XVI стст.)
- •Формы феадальнага землеўладання і феадальных адносін у вкл
- •Аграрная рэформа Жыгімонта іі Аўгуста "Валочная памера". "Устава на валокі" 1557 г.
- •Павіннасці цяглых сялян з валокі паводле "Уставы на валокі" 1557 г.
- •Асноўныя этапы юрыдычнага афармлення прыгоннага права
- •Царква і рэлігія на беларусі
- •Лекцыя 24. Рэлiгiя I царква на Беларусi ў XIII–XVI стст.
- •Праваслаўе ў палiтыцы вялiкiх князёў
- •Распаўсюджванне і прывілеі каталiцызму ў вкл
- •Рэфармацыя
- •Контррэфармацыя. Дзейнасць езуiтаў на Беларусi
- •Лекцыя 25. Берасцейская царкоўная унiя
- •Унiяцкая iдэя ў Вялікім княстве Літоўскім
- •Падрыхтоўка I зацвярджэнне унii, яе ўмовы
- •Барацьба унiяцкай царквы за iснаванне I самабытнасць
- •Беларускае адраджэнне
- •Лекцыя 26. Культура Беларусi ў XVI–першай палове XVII ст.
- •Асаблiвасцi Адраджэння на Беларусi
- •Лiнгвiстычная сiтуацыя
- •Лекцыя 27. Пачатак Усходнеславянскага I беларускага кнiгадрукавання
- •Францыск Скарына
- •Рэфармацыйнае кнiгадрукаванне
- •Прыватныя друкарні
- •Брацкiя друкарнi
- •Лекцыя 28. Лiтаратура XVI – першай паловы XVII ст.
- •Лацiнамоўная паэзiя
- •Сымон Будны
- •Царкоўна-рэлiгiйная публiцыстыка
- •Летапiсы, гiсторыка-мемуарная і палiтычная лiтаратура
- •Сiмяон Полацкi
- •Лекцыя 29. Мастацтва XVI – першай паловы XVII ст.
- •Жывапiс, скульптура
- •Дойлiдства
- •Музыка і тэатр
- •Беларусь у сярэдзіне хvіі – першай палове хvііі ст.
- •Развіццё казацкага руху ў Беларусі. Арганізацыя абароны вкл
- •Абарона Пінска і першы рэйд Радзівіла
- •Лоеўская бітва 1649 г.
- •Падзеі 1650 – 1651 гг. Вынікі вайны
- •Лекцыя 32. Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654 – 1667 гг.
- •Прычыны вайны. Кампанія 1654 г.
- •Контрнаступленне арміі вкл. Ваенная кампанія 1655 г.
- •Пачатак першай Паўночнай вайны. Кейданская унія 1655 г.
- •Віленскае перамір’е 1656 – 1658 гг.
- •Народнае супраціўленне
- •Пачатак вызвалення вкл. Андрусаўскі мір
- •«Хатняя вайна» 1696 – 1700 гг.
- •Змена канфесiйнай сiтуацыi
- •Лекцыя 34. Беларусь ў другой Паўночнай вайне
- •Прычыны і пачатак вайны
- •Раскол шляхты вкл
- •Ваенныя дзеянні 1706 – 1708 гг.
- •Завяршэнне вайны
- •Вайна за “польскую спадчыну”
- •Лекцыя 35. Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх зямель у другой палове хvіі – першай палове хvііі ст.
- •Наступствы войнаў сярэдзіны XVII – пачатка XVIII ст.
- •Шляхі аднаўлення сельскай гаспадаркі
- •Становішча сялянства. Формы антыфеадальнай барацьбы
- •Аднаўленне гарадоў у другой палове XVII – першай палове XVIII ст. Узнікненне мануфактур
- •Культура
- •Лекцыя 36. КультуРа беларусі ў другой палове XVII – першай палове XVIII ст.
- •Гістарычныя ўмовы культурнага развіцця беларускага народа
- •Грамадска-палітычная думка. Навука
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Літаратура
- •Тэатр. Музыка
- •Архітэктура
- •Выяўленчае мастацтва
- •Лекцыя 37. Спробы дзяржаўных рэформ. Першы падзел рэчы паспалітай
- •Паглыбленне палiтычнага крызiсу
- •Рашэнні сойма 1764 г. Выбранне каралём Станіслава Панятоўскага
- •Выступленне Барскай канфедэрацыі
- •Першы падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 38. «вялікі» сойм. Другі падзел рэчы паспалітай
- •Чатырохгадовы сойм і яго рашэнні
- •Канстытуцыя 3 мая 1791 г.
- •Дзейнасць Таргавіцкай канфедэрацыі
- •Другі падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 39. Паўстанне 1794 г. Трэці падзел рэчы паспалітай
- •Прычыны і пачатак паўстання
- •Тадэвуш Касцюшка
- •Асаблівасці паўстання на тэрыторыі Літвы і Беларусі
- •Паражэнне паўстання. Трэці падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 40. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у другой палове хvііі ст.
- •Развіццё фальварковай і сялянскай гаспадаркі
- •Аграрная рэформа Антонія Тызенгаўза
- •Гарады і гарадское насельніцтва
- •Рамяство, гандаль, мануфактурная вытворчасць
- •Культура
- •Лекцыя 41. КультуРа беларусі ў другой палове xviiі ст.
- •Гістарычныя ўмовы культурнага развіцця
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Літаратура
- •Тэатр. Музыка
- •Архітэктура
- •Выяўленчае мастацтва
- •Літаратура
- •Крыніцы
- •Храналогія
- •220013, Г. Мінск, праспект ф.Скарыны, 79.
Рэфармацыйнае кнiгадрукаванне
Калыскай усходнеславянскага i беларускага кнiгадрукавання стала Прага, а потым і Вiльня. Станаўленне кнiгадрукавання на беларускiх землях у iх сучасных межах адбываецца з сярэдзiны XVI ст. i звязана з уздымам рэфармацыйнага руху ў Вялiкiм княстве Лiтоўскiм.
У другой палове XVI – першай палове XVII ст. на тэрыторыi заходняй Беларусi, дзе дзейнiчалi найбольш буйныя пратэстанцкiя абшчыны, узнiкла шэсць рэфармацыйных друкарняў. Iх тэхнiчная аснашчанасць адпавядала еўрапейскiм стандартам. Большасць iх выдаўцоў i друкароў з'яўлялiся дзеячамi польскага рэфармацыйнага руху, якiя часова цi назаўсёды аселi на Беларусi i ў Лiтве (М. Кавячынскi, Л. Крышкоўскi, Ланчыцкi, Карцан, Пётр Бластус, Кмiта i iнш.).
Першая на тэрыторыi сучаснай Беларусi друкарня была створана ў Бярэсцi. Яна дзейнiчала ў 1550–1570-я гады пад апекай канцлера Вялiкага княства Лiтоўскага, вiленскага ваяводы i берасцейскага старасты Мiкалая Радзiвiла Чорнага i выпусцiла больш за 40 выданняў на польскай i лацiнскай мовах рознага зместу. Яе ўзнiкненню садзейнiчаў значны ўздым у культурным развiццi Беларусi, пашырэнне мiжнародных культурных сувязяў i ўплыў Рэфармацыi. У ёй, паслядоўна змяняючы адзiн аднаго, працавалi друкары i кнiгавыдаўцы Б. Ваявудка, С. Мурмэлiус, Ц. Базылiк. Першыя выданнi Бернарда Ваявудкі адпавядалi патрэбам рэфармацыйнага руху. У 1563 г. на сродкi М. Радзiвiла на польскай мове была выдадзена "Брэсцкая", або "Радзiвiлаўская Бiблiя", якая з'яўляецца шэдэўрам кнiгадрукарскага мастацтва XVI–XVIII стст. Гэта вялiкi фалiянт, апраўлены ў скураную вокладку, з малюнкамi, выкананымi на высокiм мастацкiм i палiграфiчным узроўнi. Найбольшага росквiту Берасцейская друкарня дасягнула пад кiраўнiцтвам выдатнага прадстаўнiка культуры Адраджэння, паэта, перакладчыка, кампазiтара, выдаўца Цыпрыяна Базылiка. У гэты час выйшлi розныя палiтычныя, гiстарычныя, белетрыстычныя выданнi.
У пачатку 1560-х гадоў нясвiжскiм старастам Мацеем Кавячынскiм i мясцовым кальвiнiсцкiм прапаведнiкам Лаўрэнцiем Крышкоўскiм у Нясвiжы была заснавана першая на Беларусi друкарня, якая карысталася кiрылаўскім шрыфтам. Iдэйным кiраўнiком яе спачатку быў Сымон Будны. Нясвiжская друкарня ў 1562 г. выпусціла "Катэхiзiс" Буднага – першы беларускамоўны твор, выдадзены ў межах сучаснай Беларусi, яго працу "Пра апраўданне грэшнага чалавека перад Богам", а, магчыма, i iншыя кнiгi Буднага, але яны да нас не дайшлi. У 1572 г. абсталяванне Нясвiжскай друкарнi купiў магнат Ян Кiшка i тады ж у невялiкiм прыватнаўласнiцкiм мястэчку Лоску Ашмянскага павета Вiленскага ваяводства (цяпер вёска Валожынскага раёна Мiнскай вобласцi) заснаваў новую друкарню, якая стала адным з цэнтраў рэфармацыйнага кнiгадрукавання. Мяркуюць, што яна працавала да 1592 г. Для працы сюды былi запрошаны з Нясвiжа Сымон Будны, Данiэль Лянчыцкi, Ян Карцан.
У сваiм радавым маёнтку Цяпiне (цяпер Чашнiцкi раён) заснаваў друкарню беларускi пiсьменнiк-гуманiст, адзiн з паслядоўнiкаў Ф. Скарыны Васiль Цяпiнскi (1530–1603) i ў 1580 г. выдаў там перакладзенае на беларускую мову "Евангелле" з уласнай прадмовай, якая стала адным з лепшых узораў беларускай патрыятычнай публiцыстыкi.
Буйная рэфармацыйная друкарня на Беларусi працавала і ў мястэчку Любча (Навагрудскi раён) у 1612–1656 гг. Яна была вельмi прадукцыйнай – выдадзена каля 100 выданняў на польскай i лацiнскай мовах, галоўным чынам свецкага зместу: творы антычных i рэфармацыйных пiсьменнiкаў, гiстарычныя i навуковыя дапаможнiкi, школьныя падручнiкi, а таксама лiтургiчныя творы для пратэстанцкiх абшчын.
Залежнасць большасцi рэфармацыйных друкарняў ад уплывовых феадалаў-патронаў пратэстанцкiх абшчын (Радзiвiлаў, Валовiчаў, Глябовiчаў, Кiшак i iнш.) у значнай меры вызначыла знешнiя формы, мову, iдэалагiчную накiраванасць выданняў. Большасць з iх выйшла на польскай i лацiнскай мовах. Спарадычныя спробы выдання лiтаратуры на беларускай мове (вядомыя тры выданнi: "Катэхiзiс", "Пра апраўданне грэшнага чалавека перад Богам" С. Буднага i "Евангелле" В. Цяпiнскага) рабiлiся дэмакратычнымi дзеячамi рэфармацыйнага руху на Беларусi, якiя востра адчувалi ўзросшую патрэбу беларускага насельнiцтва ў друкаванай кнiзе на роднай мове, у асвеце, пiсьменнасцi.
Крызiс рэфармацыйнага руху ў Вялiкiм княстве Лiтоўскiм у канцы XVI – першай палове XVII ст. прывёў да аслаблення рэфармацыйнага кнiгадрукавання на Беларусi. У сярэдзiне XVII ст. тут працягвае дзейнiчаць толькi адна рэфармацыйная друкарня ў Любчы.