- •Лівонская вайна
- •Лекцыя 20. Шлях да любліна
- •Лівонская вайна
- •Люблінская унія 1569 г.
- •Утварэнне Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 21. Палітычная сітуАцыя ў рэчы паспалітай у 70–80-я гады XVI ст.
- •Першае бескаралеўе. Стэфан Баторый
- •Статут Вялiкага княства Лiтоўскага 1588 г. – выдатны помнiк прававой думкi
- •Лекцыя 23. Гарады I мястэчкi Беларусi ў XIV – першай палове XVII ст.
- •Эканамiчнае развiццё гарадоў I мястэчак
- •Сацыяльная структура і сістэма кіравання ў гарадах
- •Арганізацыя абароны гарадоў Беларусі
- •Лекцыя 30. Гарадскія паўстанні канца хvі – першай трэці хvіі ст.
- •"Каляндарны бунт" у Полацку
- •Выступленні супраць гарадской адміністрацыі ў Магілёве і Мазыры
- •Антыуніяцкія хваляванні
- •Лекцыя 22. Афармленне прыгоннага права ў беларусі (XV– XVI стст.)
- •Формы феадальнага землеўладання і феадальных адносін у вкл
- •Аграрная рэформа Жыгімонта іі Аўгуста "Валочная памера". "Устава на валокі" 1557 г.
- •Павіннасці цяглых сялян з валокі паводле "Уставы на валокі" 1557 г.
- •Асноўныя этапы юрыдычнага афармлення прыгоннага права
- •Царква і рэлігія на беларусі
- •Лекцыя 24. Рэлiгiя I царква на Беларусi ў XIII–XVI стст.
- •Праваслаўе ў палiтыцы вялiкiх князёў
- •Распаўсюджванне і прывілеі каталiцызму ў вкл
- •Рэфармацыя
- •Контррэфармацыя. Дзейнасць езуiтаў на Беларусi
- •Лекцыя 25. Берасцейская царкоўная унiя
- •Унiяцкая iдэя ў Вялікім княстве Літоўскім
- •Падрыхтоўка I зацвярджэнне унii, яе ўмовы
- •Барацьба унiяцкай царквы за iснаванне I самабытнасць
- •Беларускае адраджэнне
- •Лекцыя 26. Культура Беларусi ў XVI–першай палове XVII ст.
- •Асаблiвасцi Адраджэння на Беларусi
- •Лiнгвiстычная сiтуацыя
- •Лекцыя 27. Пачатак Усходнеславянскага I беларускага кнiгадрукавання
- •Францыск Скарына
- •Рэфармацыйнае кнiгадрукаванне
- •Прыватныя друкарні
- •Брацкiя друкарнi
- •Лекцыя 28. Лiтаратура XVI – першай паловы XVII ст.
- •Лацiнамоўная паэзiя
- •Сымон Будны
- •Царкоўна-рэлiгiйная публiцыстыка
- •Летапiсы, гiсторыка-мемуарная і палiтычная лiтаратура
- •Сiмяон Полацкi
- •Лекцыя 29. Мастацтва XVI – першай паловы XVII ст.
- •Жывапiс, скульптура
- •Дойлiдства
- •Музыка і тэатр
- •Беларусь у сярэдзіне хvіі – першай палове хvііі ст.
- •Развіццё казацкага руху ў Беларусі. Арганізацыя абароны вкл
- •Абарона Пінска і першы рэйд Радзівіла
- •Лоеўская бітва 1649 г.
- •Падзеі 1650 – 1651 гг. Вынікі вайны
- •Лекцыя 32. Вайна Расіі з Рэччу Паспалітай 1654 – 1667 гг.
- •Прычыны вайны. Кампанія 1654 г.
- •Контрнаступленне арміі вкл. Ваенная кампанія 1655 г.
- •Пачатак першай Паўночнай вайны. Кейданская унія 1655 г.
- •Віленскае перамір’е 1656 – 1658 гг.
- •Народнае супраціўленне
- •Пачатак вызвалення вкл. Андрусаўскі мір
- •«Хатняя вайна» 1696 – 1700 гг.
- •Змена канфесiйнай сiтуацыi
- •Лекцыя 34. Беларусь ў другой Паўночнай вайне
- •Прычыны і пачатак вайны
- •Раскол шляхты вкл
- •Ваенныя дзеянні 1706 – 1708 гг.
- •Завяршэнне вайны
- •Вайна за “польскую спадчыну”
- •Лекцыя 35. Сацыяльна-эканамічнае становішча беларускіх зямель у другой палове хvіі – першай палове хvііі ст.
- •Наступствы войнаў сярэдзіны XVII – пачатка XVIII ст.
- •Шляхі аднаўлення сельскай гаспадаркі
- •Становішча сялянства. Формы антыфеадальнай барацьбы
- •Аднаўленне гарадоў у другой палове XVII – першай палове XVIII ст. Узнікненне мануфактур
- •Культура
- •Лекцыя 36. КультуРа беларусі ў другой палове XVII – першай палове XVIII ст.
- •Гістарычныя ўмовы культурнага развіцця беларускага народа
- •Грамадска-палітычная думка. Навука
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Літаратура
- •Тэатр. Музыка
- •Архітэктура
- •Выяўленчае мастацтва
- •Лекцыя 37. Спробы дзяржаўных рэформ. Першы падзел рэчы паспалітай
- •Паглыбленне палiтычнага крызiсу
- •Рашэнні сойма 1764 г. Выбранне каралём Станіслава Панятоўскага
- •Выступленне Барскай канфедэрацыі
- •Першы падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 38. «вялікі» сойм. Другі падзел рэчы паспалітай
- •Чатырохгадовы сойм і яго рашэнні
- •Канстытуцыя 3 мая 1791 г.
- •Дзейнасць Таргавіцкай канфедэрацыі
- •Другі падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 39. Паўстанне 1794 г. Трэці падзел рэчы паспалітай
- •Прычыны і пачатак паўстання
- •Тадэвуш Касцюшка
- •Асаблівасці паўстання на тэрыторыі Літвы і Беларусі
- •Паражэнне паўстання. Трэці падзел Рэчы Паспалітай
- •Лекцыя 40. Сацыяльна-эканамічнае развіццё беларускіх зямель у другой палове хvііі ст.
- •Развіццё фальварковай і сялянскай гаспадаркі
- •Аграрная рэформа Антонія Тызенгаўза
- •Гарады і гарадское насельніцтва
- •Рамяство, гандаль, мануфактурная вытворчасць
- •Культура
- •Лекцыя 41. КультуРа беларусі ў другой палове xviiі ст.
- •Гістарычныя ўмовы культурнага развіцця
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Асвета. Кнігадрукаванне
- •Літаратура
- •Тэатр. Музыка
- •Архітэктура
- •Выяўленчае мастацтва
- •Літаратура
- •Крыніцы
- •Храналогія
- •220013, Г. Мінск, праспект ф.Скарыны, 79.
Сымон Будны
Дастойна прадоўжыў i памножыў скарынаўскiя рэнесансна-гуманiстычныя традыцыi, унёс свой арыгiнальны ўклад у скарбнiцу беларускай культуры i думкi Сымон Будны – беларускi гуманiст i асветнiк, адзiн з буйнейшых дзеячаў рэфармацыйнага руху на Беларусi.
Нарадзiўся Будны каля 1530 г. Пытанне аб месцы яго нараджэння i нацыянальнасцi па сённяшнi дзень застаецца дыскусiйным. Хто ён, беларус цi паляк, нарадзiўся ён у Будах беларускiх (якiх нямала на тэрыторыi нашай рэспублiкi), цi ў Будах, што знаходзяцца на тэрыторыi Мазовii (Польшча), – дакладна не высветлена. Аднак нават тыя, хто лiчаць Буднага палякам, пагаджаюцца, што вельмi многiя факты сведчаць на карысць яго беларускага паходжання: добрае веданне беларускай мовы, жыцця, звычаяў беларускага народа.
Каля 1544 г., прыблiзна ва ўзросце 14 гадоў, Будны паступiў на факультэт свабодных мастацтваў Кракаўскага унiверсiтэта, якi на працягу некалькiх стагоддзяў з'яўляўся альма-матэр для многiх беларусаў. Потым, магчыма, скончыў тэалагiчны факультэт Базельскага унiверсiтэта. За гады вучобы за мяжой ён далучыўся да пратэстанцкага вучэння. У 1558 г. Будны прыехаў у сталiцу Вялiкага княства Лiтоўскага – Вiльню, дзе заняў пасаду катэхiзiста, г.зн. настаўнiка пратэстанцкага таварыства з абавязкам па нядзелях, аўторках, пятнiцах i ў святочныя днi выкладаць асновы рэфармацыйнага вучэння дзецям i дарослым. Два гады ён працаваў на пасадзе катэхiзiста, што, відаць, і паслужыла штуршком да напісання яго першага твора "Катэхізіс", якi пазней быў выдадзены ў Нясвiжы на беларускай мове. Гэта сур'ёзны аргумент на карысць беларускага паходжання Сымона Буднага.
У 1560 г. Будны атрымлiвае павышэнне: назначаецца прапаведнiкам у беларускi горад Клецк. Чалавек вялiкага прыроднага даравання i энцыклапедычнага розуму, С. Будны ў пачатку 60-х гадоў XVI ст. становіцца значным грамадска-палiтычным дзеячам пратэстанцкага ўхілу i ў хуткiм часе набывае еўрапейскую вядомасць як мыслiцель-рацыяналiст i таленавiты публiцыст.
У мэтах асветы простых людзей у 1562 г. у Нясвiжскай друкарнi пад апекай Мiкалая Радзiвiла Чорнага ён выдае свой "Катэхiзiс", а потым i другую кнiгу на беларускай мове "Аб апраўданнi грэшнага чалавека перад Богам", якая, на жаль, не захавалася.
З прычыны неспрыяльных абставiн Будны вымушаны быў пакiнуць свайго апекуна i ў 70-я гады ў Лоску разгарнуў актыўную лiтаратурна-публiцыстычную дзейнасць. Гэта быў вельмi плённы перыяд, калi Будны выдаваў кнiгу за кнiгай на лацiнскай i польскай мовах. Найбольш вядомымi з яго выданняў гэтага часу з'яўляюцца нясвiжская "Бiблiя" (1572), "Новы Запавет" з аб'ёмнымі каментарыямi да яго, "Аб асновах хрысцiянскай веры" (1576). У iх Будны выклаў свае сацыяльна-палiтычныя, рэлiгiйна-фiласофскiя i педагагiчныя iдэi. Ён праявiў сябе арыгiнальным i самабытным публiцыстам, вялiкiм майстрам пяра. Яго творы характарызуюцца яснасцю думкi, дасцiпнасцю, палемiчнай завостранасцю i пераканаўчасцю аргументацыi.
Усё сваё жыццё Сымон Будны прысвяцiў справе асветы народа i падрыву аўтарытэту афiцыйнай хрысцiянскай царквы. Ён першым пасля Скарыны пачаў не толькi выкарыстоўваць беларускую мову ў рэлiгiйным пiсьменстве, але i прапагандаваць яе як раўнапраўную мову, як лепшы сродак для распаўсюджвання ведаў сярод простага народа. У сваiх шматлiкiх трактатах i кнiгах Будны паслядоўна вёў барацьбу за вызваленне грамадскай думкi ад цяжару сярэдневяковай схаластыкi. У час, калi ў краiнах Заходняй Еўропы гарэлi кастры iнквiзiцыi, а ўсялякая праява крытычнай думкi i цвярозага погляду на рэчаiснасць разглядалася як небяспечная ерась, С. Будны сеяў зерне разумнага, практычнага падыходу да з'яў жыцця i рэлiгii. Ён заклiкаў правяраць веру розумам. З гэтых пазiцый пiсьменнiк крытыкаваў афiцыйную хрысцiянскую царкву i асаблiва езуiтаў, якiя сваёй прапагандай каталiцызму i фальшывым чалавекалюбствам распальвалi рэлiгiйны фанатызм, наносячы тым самым шкоду грамадству i дзяржаве. Сымон Будны вёў барацьбу за асвету i пашырэнне ведаў у грамадстве, выступаў змагаром за брацкую дружбу i творчае супрацоўнiцтва памiж славянскiмi народамi. Прапагандуючы свае погляды на жыццё i рэлiгiю, ён пракладваў шлях да секулярызацыi грамадскай думкi i вызвалення лiтаратуры ад уплыву хрысцiянскай iдэалогii.