- •Қазақстан Республикасының Білім және Ғылым Министірлігі
- •5 Оқу пәнінің сипаттамасы
- •5.1 Оқу пәнінің қызметі.
- •5.2 Оқу пәннің оқыту мақсаты
- •5.3 Пәнді оқыту міндеттері
- •5.4 Оқу пәнінің мазмұны
- •5.5 Оқу пәнін оқыту жоспары
- •6 Негізгі және қосымша әдебиет тізімі
- •6.1 Негізгі әдебиет
- •6.2 Қосымша әдебиет
- •8 Оқу пәнінің саясаты
- •Дәріс конспектісі
- •Ақпараттық жүйелер мен ресурстар
- •Ақпараттық ресурстар
- •Сандарды ондық жүйеден кез келген жүйеге аудару.
- •Бақылау сұрақтары:
- •Есептеу техникасының даму тарихы.
- •1.Жүйелік блок
- •2.Монитор
- •3.Перне тақтасы
- •Бақылау сұрақтары:
- •Операциялық жүйе дегеніміз не?
- •Программалық қамту қалай жіктелінеді?
- •Қандай программалар қолданбалы деп аталады?
- •Жүйелік программалардың ролі қандай және олар қандай мақсатқа арналған?
- •Программалық қамтамасыз етудің даму диалектикасы
- •1 Сурет. Программалық қамтамасыз етуінің деңгейлері
- •Жаңа программалық қамтамасыз ету
- •Программалық қамтамасыз етудің түрлері (лицензиялық, шартты тегін, тегін) және оларды қолдану ережелері
- •Лицензиялық программалық қамтамасыз ету – бұл ресми программалық қамтама.
- •Программаны декомпиляциялау - бұл техникалық әдіс, құрамында программаның құрылымын зерттеу мақсатында объектілік кодты текстік күйге түрлендіру және эем үшін программаны кодтау.
- •Лицензиялық емес пқ – бұл әуесқойлық, жүктелген, бұзып алынған немесе қарақшыларының базарынан сатып алынған программалық қамтамасыз ету.
- •Қорап – бұл программаның дистрибутиві жазылған компакт-дискі, пайдаланушы нұсқаулары, лицензиялық келісім және бірнеше қағаз буклеттер салынған әдемі корапша.
- •Лицензия – бұл программалық өңімді қолдану құқығын беретін электронды растау.
- •Шартты-тегін программалар ( ағыл. Shareware) – бұл белгілі бір шарттармен тегін қолдануға болатын программалар.
- •Бақылау сұрақтары:
- •Тақырыбы: Аппараттық программалық қамтамасыз етудi даму диалектикасы. Дербес компьютерлердің құрылымдық ерекшеліктері бойынша жіктеуі
- •1946 Жыл эем кезеңін қайта есептеу нүктесі болып саналады, осы жылы есептеуші машинаның алғашқы тәжірибелі үлгісінің шығарылуы басталды.
- •Бақылау сұрақтары:
- •Мәтіндік құжаттарды қолдану салалары және түрлері
- •Мәтінді өңдеу процессінің аппараттық және программалық қамтамасыз етуі
- •Құжат терезесінің түрін баптау. Құжатты қарап шығу тәртіптемесі. Терезелерді бөлу және реттеу
- •Құжаттың касиеттеріне жеке мәліметтерді қалай қосуға болады?
- •Бақылау сұрақтары:
- •Тақырыбы: Стильдер. Стильдерді ауыстыру, жаңа стиль құру. Беттерді белгілеу. (2 сағат)
- •Мәтіннің абзацтарын, кестелерін, тізім және таңбаларының сыртқы түсін дереу өзгертетін және оларға қолданылатын пішімдеу параметрлерін стиль деп атайды.
- •Стильді құру және өзгерту
- •Беттерді белгілеу Беттердің параметрі
- •Қағаз өлшемі қосымшасы
- •Беттің өңі (фоны).
- •Беттердің және бөлімнің бөлінуі.
- •1 Тапсырма
- •2 Тапсырма
- •3 Тапсырма
- •1 Тапсырма
- •2 Тапсырма
- •3 Тапсырма
- •1 Тапсырма
- •2 Тапсырма
- •Бақылау сұрақтары:
- •Тақырыбы: Құжат құрылымы. Беттерді нөмірлеу. Колонтитулдер. Құжатта сілтемелерді ұйымдастыру. Сілтемелер. Айқасқан сілтемелер. Мазмұнды баптау. Заттық көрсеткіш. Әдібиеттер тізімі.
- •Құжат құрылымы. Беттерді нөмірлеу. Колонтитулдер.
- •Беттерді нөмірлеу. Колонтитулдер.
- •Құжатта сілтемелерді ұйымдастыру. Сілтемелер. Айқасқан сілтемелер. Мазмұнды баптау. Заттық көрсеткіш. Әдібиеттер тізімі. Сілтемелер.
- •Айқасқан сілтемелер.
- •Мазмұнды баптау.
- •Әдебиеттер тізімі
- •Қазақтың ұлттық спорт ойындары мен қазғалмалы ойындар
- •Бақылау сұрақтары:
- •Рецензиялау
- •Графиктік объектілерді және диаграммаларды кірістіру. Word қосымшасында графикпен танысу
- •Төсемді пайдалану
- •Графиктік объектіні пішімдеу.
- •Барлық суретті немесе сурет бөлігін жою.
- •Диаграмма және графиктер құру.
- •Қазақстан мәдениеті және ұлттық салт-дәстүр туралы
- •Кимешек
- •Тақырыбы: Макростар. Үстелдік баспа жүйелері. (2 сағат)
- •Макростар
- •Пернелерге макрос міндеті
- •Макросты жазу
- •Макрос терезесі арқылы макросты орындау.
- •Үстелдік баспа жүйелері
- •Жобалардың үлгі ретінде тақырыптары
- •Жобалар тақырыптары
- •Қосымша материал Басылымның түрлері
- •Тақырыбы: Scribus программасының интерфейсі. Жарияланымды құру және сақтау. Бейнені кірістіру және редакциялау. (2 сағат)
- •Scribus программасының интерфейсі. Жарияланымды құру және сақтау
- •Бейнені кірістіру және редакциялау
- •Тақырыбы: Мәтіндік блоктар және олардың түрленуі. Қабаттар. Scribus баспа жүйесіндегі шаблондар. (2 сағат)
- •Информатиканың негізгі объектісі, яғни оның шикізаты мен беретін өнімі ақпарат Мәтіндік блоктар және олардың түрленуі
- •Мәтінді құжатқа қалай орналастыруға болады?
- •Тре́кинг (ағылшын тілінен алынған, алшақтық, басындағы әріпті соңғы әріптерден ерекшелеуші)
- •Қабаттар. Scribus баспа жүйесіндегі шаблондар
- •Парақ шебері
- •Әлемдегі ең танымал газеттер
- •Баспаға арналған pdf
- •Желілік технологиялар
- •Компьютерлік желілердің түрлері.
- •Желілік техникалық құралдар. Жергілікті немесе аймақты тармақталған желілер архитектураларына байланысты негізгі компонеттер мен технологиялар мынадай бөліктерден тұрады:
- •5. Мәліметтер базасы
- •Интернетке қосылу
- •Хабардың тақырыбы
- •«Омар Хайям-математик және ақын» тақырыптық газет жасау
- •Шаблоннан құжат құру
- •Колонтитулдер, шебер-беттерін құру
- •Беттер-шеберін пайдалану
- •Батырмалар
- •Мәтіндік блоктарды құру
- •Мәтінді жүктеу және түзету
- •Батырманы және атауды көшіру
- •Презентациялар жарияланымы Тағы бір батырма қосып, «Қазақстанның Қызыл кітапқа енгізген өсімдіктер туралы» слайдты рәсімдеңіз.
- •Жобаларды әзірлеу
- •Жобалар тақырыбы:
- •«Адам және тарих» тақырыбы.
- •« Ешкімде, ештенеде ұмытылмайды» тақырыбына гезеттер.
- •Коммуникация – бұл хабарлама, берілім.
- •Телефон – бұл дыбысты үлкен ара қашықтыққа жеткізе алатын кез келген құрылғы.
- •Пейджер – жеке қоңырауларды қабылдағыш.
- •Мобильді байланыс – бұл белгілі бір жерге немесе аумаққа байланбаған, дыбыстық, мәтіндік, графикалық мәліметті сымсыз абоненттік терминалдарға жеткізетін телебайланыс түрі.
- •Электронды пошта (ағлш.Email, e-mail,ағлш. Тілінен electronic mail) – бұл технология мен ол ұсынып отырған қызметтер: бөлінген компьютерлік желіде хабарламаны тарату және қабылдау.
- •Таратылым тізімі (ағлш. Mailing list) – бұл белгілі бір жазылушылар тобына хабарламаларды жібіруге мүмкіндік беретін механизм.
- •Әлеуметтік желі – бұл контентті сол қатысушылардан құралған көп рет пайдалануға болатын интерактивті веб-сайт.
- •Дауыс конференциясы нені білдіреді? Дауыс конференциясы – бұл жекеленген бөлме түсінігіне негізделген, көптеген коммуникациялар түрі.
- •VoIp (ағлш. Voice over ip; ip-телефония) – бұл сөз сигналының тасымалын Интернет немесе басқа кез келген ip-желі арқылы қамтамасыз ететін байланыс жүйесі.
- •Интернет – бұл ғылыми, іскерлік, танымал және көңіл көтеретін ақпаратты ашық түрде сақтау және тарату құрылғысы.
- •Интернет-аналитика – бұл аналитиканың жеке жағдайы, нақтырақ айтқанда, процесс және Интернеттің аудиториясын түсінуіне, олардың көздерімен талаптарына қолданылатын әдістемесінің анализі.
- •Библиометрика – бұл ақпарат және мәтіндерді зерттеу тәсілдерінің жиынтығы.
- •Мәтін оқылымы – бұл мәтіннің мақсатты аудиторияға түсінікті болуы және онымен қабылдануы.
- •Сұхбат (сұхбат, ағлш. Interview) – бұл интервьюер өз әңгімелесушісіне сұрақтар қойып және ол сұрақтарға жауап алатын екі немесе одан да көп адамдар арасындағы әңгіме түрі.
- •Респондент - бұл сұхбаттың сұрақтарына жауап беретін адам.
- •Ақпараттық қауіпсіздік. Ақпаратқа қол жетімдік саласындағы Қазақстан Республикасының заңнамасы.
- •Файлдарды архивтеудің қажеттілігі
- •Ағымдағы каталогтардағы файлдарды сығу
- •Ақпараттық коммуникациялық технологиялар. “Электронды үкімет” инфрақұрылымы.
Бақылау сұрақтары:
Ақпаратты кодтау процесі қалай анықталады және оның неге қажеттілігі бар?
Санау жүйесі дегеніміз не?
Қандай санау жүйелері бар?
Кез келген екі екілік санды қосыңыз.
Екілік сандарды алу ережесін түсіндіріңіз.
Екілік сандарды көбейту ережесін түсіндіріңіз.
Екілік сандарды бөлу ережесін түсіндіріңіз.
Логиканы негіздеуші кім?
Ақиқаттық кестесі деген не?
Логиканың негізгі заңдарын атаңыз?
Дәріс №3
Тақырыбы: Есептеу техникасының архитектурасы. (2 сағат)
Жоспары: Машинаны ұйымдастыру: Фон-Нейман принципі, басқару құрылғылары, командалар жүйелері. Енгізу шығару және тоқтату. Компьютер жадысының құрылғысы. Енгізу шығару құрылғылары.
Мақсаты: Фон-Нейман принципі, басқару құрылғылары, командалар жүйелері, компьютер жадысының құрылғысы және енгізу шығару құрылғыларымен таныстыру.
Негізгі ұғымдар тізбесі: ЭЕМ, жүйелік блок, монитор,процессор, пернетақта,, тышқан, модем, принтер, плоттер.
Есептеу техникасының даму тарихы.
Алғашқы ЭЕМ-ді құрғаннан бері де 50-жылдан астам уақыт өтті, ал есептеу техникасының даму тарихында ЭЕМ-нің бірнеше кезеңдері тұрмысқа еніп, ауысып та үлгерді.
Есептеу техникасының дамуы механикалық және электромеханикалық, әрі қарай электронды және оптоэлектронды машиналар мен жүйелерге дейінгі жолды жүріп өтті.
1642 жылы Б.Паскаль қосындылағыш құрылғыны ойлап тапты, оның өнімділігі төмен болды және ақпаратты қолмен енгізу мүмкіндігін қамтыды.
1673 жылы Г.Лейбниц 4 арифметикалық операцияны орындауға мүмкіндік беретін арифмометрді ойлап тапты, бұл құрылғының да жылдамдығы төмен болды және мәліметтер қолмен енгізілетін.
19 ғасырда Ч.Бэббидж аналитикалық машина ойлап шығарды, оның сипаттамалары: жады 50 ондық белгімен берілетін 1000 санымен өлшенді, сандармен орындалатын операциялар арифметикалық құрылғының көмегімен жүзеге асырылды, перфокартадағы программалар қолданылды, осы арқылы есептеуді автоматтандыру қамтамасыз етілді. Қосу және азайту амалдары - 1с, көбейту және бөлу операциялары -1мин. уақытта орындалатын.
1944 жылы Гарвард университетінде МАРК-1 деген атпен релейнді есептеу машинасы құрастырылды.
1945 жылы Дж. фон Нейман программалық басқару принципін ақпаратты сақтау принципімен күшейтуді ұсынды. Осылайша арнайы цифрлық формада колданған программаны машина жадысына орналастыруға мүмкіндік туындады.
1946 жылы - Д. Моучли және Д. Эккерт ЭНИАК деп аталатын артиллериялық есептеулерді автоматтандыруға арналған есептеу машинасын ойлап шығарды. Машина: 18 мың электрондық лампаны, 1,5 мың релені қамтып, 150 кВт электр энергиясын тұтынды. Қосу операциясын орындауға - 0,0002 с, көбейту операциясын орындауға – 0,0028 секунд уақыт жұмсалды. Есептеу программасы қолдан теріліп, коммутациялық панельдерде сақталды.
1947 жылы МАРК-2 есептеу машинасы шықты, ал 1948 жылы физик-ғалымдар алғашқы жартылай өткізгішті приборларды құрастырды.
1949 жылы М.Уилкс ЭДВАК деп аталатын – дискретті әрекетті алғашқы цифрлық есептеу машинасын ойлап тапты, осы машина ЭЕМ-нің бірінші кезеңіне дөп келді (1948 –60 жж.).
1949 жылы – ССРО-да МЭСМ (кіші электронды санақ машинасы) пайда болды.
1953 жылы ССРО сол кезде әлем бойынша жылдамдығының жоғарылығымен ерекшеленген БЭСМ машинасын шығара бастады. Онан кейін Стрела, БЭСМ-2, Урал, МИНСК-1 машиналары пайда болады. Бұл машиналар әрине ұзақ қызмет ете қойған жоқ, олардың жылдамдығы, сенімділігі төмен болды, көлемі үлкен және пайдаланатын қуаттың үлкен көлемін талап етті. Алғашқы стандартты программалардың пайда болуы да осы кезбен тұс келеді.
1958 жылы International Business Machines Corporation фирмасы ЭВМ IBM-7070 – машинасын ойлап шығарды, бұл екінші кезеңнің алғашқы жартылай өткізгішті машинасы болатын. (1968 жылға дейін). Жартылай өткізгішті машиналардың көлемі кішірек, қолданатын қуаты да аздау, сенімділігі мен жылдамдығы бұрынғыларға қарағанда жоғарылау болатын.
ССРО-да бұл кезде Минск, БЭСМ, Урал, М-20 машиналары пайда болды. Арнайы есептерді шешуге арналған (басқару, ғылыми зерттеу жүйелерінде) машиналар пайда болып, жоғарғы деңгейлі программалау тілдері қолданылды. Сыртқы жады ретінде магнитті дискілер және ленталар қолданыла басталды.
Екінші кезең ЭЕМ-нің ішіндегі ең үздіктері БЭСМ-6 (ССРО), СТРЕТЧ (АҚШ), АТЛАС (Ұлыбритания) болып саналды. ЭЕМ-ң мультипрограммалық жұмыс принциптері (деректерді өңдеу пакеті, уақытты үлестіру режимдері) ойластырылып, ресурстарды динамикалық үлестіру, ақпаратты тиімді мекендету адам мен машина арасында байланыс орнату сияқты қосымша жұмыс мүмкіндіктері қамтылды. Программалау тілдерінің теориясы дамып, ЭЕМ-нің жұмыс жасау жылдамдығы секундына 1-3 млн операцияға дейін жетті.
1967 жылы IBM фирмасы IBM-360 ЭЕМ-н ойлап шығарды, осы машина үшінші кезең ЭЕМ-нің басы болып саналды (1975 жылға дейін). ЭЕМ жұмыстың мультипрограммалық режимін, операциялық жүйелердің кең көлемін, жекелеген құрылғылардың қатар жұмысын, дамыған тіркелген диагностиканы, шет құрылғылардың дамыған конфигурациясын, кең көлемдегі программалық бірігушіліктерді (бір ЭЕМ үшін құрастырылған программаны басқа ЭЕМ-де қолдану мүмкіндігі), еркін алфавитті-цифрлық ақпараттармен жұмыс жасау мүмкіндігін, негізгі және сыртқы жадының үлкен көлемін қамтыды. Жартылай өткізгішті жады пайда болды, «орталық процессор» ұғымы енгізілді - CPU (өзіне арифметикалық-логикалық құрылғыны, жадының бір бөлігін, басқару құрылғыларын біріктірді). Секундына ондаған млн. операциялар орындауға мүмкіндік берді. 1972 жыл ЭЕМ-нің үшінші кезеңінің басы болып саналады.
ЭЕМ-нің жіктелуі.
Есептеу машиналары мынадай белгілері бойынша жіктеледі:
ақпаратты көрсету тәсілдері бойынша: аналогты және цифрлық;
өнімділігі бойынша: МикроЭЕМ (секундына мың операция); Шағын ЭЕМ-дер (секундына 10-даған мың операциядан бірнеше миллиондаған операцияға дейін); Үлкен ЭЕМ-дер (секундына 10-даған миллион операциялар); СуперЭЕМ-дер (секундына жүздеген және мыңдаған миллион операциялар орындайды);
белгіленуі бойынша: әмбебап (кең классты) және проблемалы-бағытталған (тапсырманың белгілі бір түрін шешуге арналған).
1946 жылы американ математигі Джон Фон Нейман ЭЕМ-нің жұмыс атқару принципі мен құрылғыларын толық көрсеткен ғалым.
ДК–дің құрамына кіретін жабдықтарды қажетіне қарай өзгертіп отырады. Оның құрамына кіретін құрылғыларды компьютердің конфигурациясы деп атайды. Негізгі конфигурация ретінде төрт құрылғы кіреді.