§ 31. Об опасных последствиях беспечности стратига

| Димитриада^зы — город Эллады³¹⁵ у моря, защищенный и морем и окружающими его болотами. Этим городом завладел Делян ³⁾⁶. Он был топархом³¹⁷ болгар. Оказавшись господином Дими-триады, он послал в нее старого и опытного в военных делах стратига (ведь стратиг на болгарском языке называется «чельни-ком»³¹⁸) Лютовоя³¹⁹ Диаволита³²⁰, дав ему войско для охраны кре-

1-2 πείρας είχε ркп πείρας σοφίαν είχε B-Ε 3 δοθέν ркп δήθεν Β-Ε 12 τόπάρχως ркп τοπάρχης Β-Ε 13 εν τφ κρυπτφ ркп εν τόπφ κρυπτφ ? Β-Ε 16 άμα ούν το καθεστήναι ркп "Αμα ούν τφ καθεστήναι B-Ε, "Αμα ούν τφ καθεσθήναι Б 22 έτερων ή γαρ ετέρων ρκπ ετέρων ή γαρ ετέρων Β-Ε, ετέρων ρκπ ετέρων Β-Ε 26 * οε', έλάδος ρκπ Ελλάδος Β-Ε 28 γέγονεν οΰτως ρκπ γέγονεν или γέγονεν πως ? Β-Ε 29 γέγονεν ούτως ρκπ γεγονώς B-Ε, γεγονώς ούτος Γ 29-30 στρατιώτην ρκπ στρατηγόν Б 30 ό γαρ ρκπ ό δε Β-Ε 31 διαβολήτην ρκπ Διαβολίτην ? Β-Ε

190

Советы и рассказы Кекавмена

δούς αύτφ mi λαόν εις φυλακήν του κάστρου. "Ος άπελθών ανοικοδόμησε τα τείχη ήμελημένα οντά καί έποίησε μαγγανικα και μη-χανας όσας ενδέχεται ποιήσαι στρατηγόν. Όχυρώσας δε το κάστρον άπεμερίμνησεν, μη φοβούμενος έξωθεν προσβολήν μήτε ενδοθεν ύφο-

5 ρώμενος έπιβουλήν δια το τους εντοπίους είναι απλούστατους καί παντελώς απείρους καί δια το καί ορκω αυτούς έξασφαλίσασθαι. Εϊωθεν γαρ ή αμεριμνία προσφέρειν λύπας καί κινδύνους έξαπίνης. Επί τούτοις ούν άμεριμνήσας ό στρατηγός καί μη έχων ύπόνοιαν εις τους ένδον, προσεΐχε τη τρυφή καί τη άνέσει. Οι δε εντόπιοι ει

10 καί άπειροι ήσαν, αλλ' ή φύσις διδάσκαλος εστί πάσης μηχανής καί πανουργίας· άποστέλλουσι λάθρα προς τον δούκα Θεσσαλονίκης όπως αποστέλλη τινά του παραλαβεΐν το κόστρον καί -п(л. 167)μήσαι αυτούς. Ό δε δούξ αποστέλλει τινά πανθεώτην Ζέπε καλούμενον μετά πλοίων καί λαού. Καταχθέντων ούν των πλοίων πλησίον του λιμέ-

15 νος εν αποκρύψω τόπω, μηνύεται τούτο τοις έντοπίοις λάθρα· καί δη απελθόντες αύτίκα έκράτησαν τον στρατηγόν καί δεσμήσαντες αυτόν τε καί τους συν αύτφ φύλακας παρέδωκαν τοις Τωμαίοις. * Σέρβεια πόλις εστίν οχυρά εν Βουλγαρία. Έφύλαττε δε αυτήν στρα(ο. 29)τηγός 'Ρωμαίος ονόματι Μαγειρΐνος καί ταξιάρχαι

20 δύο μετά των χιλιάδων αυτών. Ό δε προς μητρός πάππος μου Δημήτριος ό Πολεμάρχιος ούτω καλούμενος ην υπερέχουσα κεφαλή εις το μέρος εκείνο εις την ακραν ον μετά το είρηνεΰσαι την Βουλγα-ρίαν άνεβίβασεν ό μακαρίτης κύρις Βασίλειος ό πορφυρογέννητος εις το των πατρικίων αξίωμα, πεποιηκώς αυτόν καί μυστικόν. Πολλά

25 ούν ούτος κοπιάσας καί άγρυπνήσας ένιαυτόν όλον εις το έλεϊν αυτήν άπολέμητον ούσαν κρατήσαι ουκ ϊσχυσεν. "Οθεν καί εις κενόν αύτφ γέγονεν ό τοσούτος κόπος. Κρημνοϊς τε γαρ καί φάραγξι φοβε-ρωτάταις την άσφάλειαν έκέκτητο. ^ΤΗν δε λοετρόν κάτωθεν του κάστρου εις τον κρημνόν, ένθα καί άπήρχετο ό στρατηγός καί οί

30 ταξιάρχαι δτε ήβούλοντο καί έλούοντο. Μηχανάται ούν μηχανήν то1(л. 167 ο6.)αύτην έλθών νυκτός κατέστη αντικρυς του κάστρου μετά του λάου αύτοϋ (ό δε τόπος εστίν ύλώδης έχων θάμνους) καί προσέταξε τοις συν αύτφ πάσι βαστάζειν θάμνους μεγάλους, κρα-

Стратегикон

191

пости. Прибыв, тот восстановил находившиеся в небрежении стены, построил орудия и механизмы³²¹, какие обязан делать стратиг. Укрепив же крепость, он пребывал в беспечности, не боясь нападения извне и не подозревая заговора внутри, так как местные люди были весьма просты и совершенно неопытны ³²² и так как он обезо-пасил себя с их стороны клятвой ³²³. Именно беспечность приносит обычно нежданные печали и опасности. Итак, не думая о них и не подозревая живущих внутри [крепости], стратиг предавался неге и безделью. Местные же жители (хотя они и были неопытны, но природа — учительница всякой хитрости и коварства) тайно посылают к дуке ³²⁴ Фессалоники ³²⁵, чтобы он отправил кого-нибудь принять крепость и | наградить их ³²⁶. Дука послал некоего панфеота ^32? по имени Зепе ³²⁸ с судами и войском. Затем, когда суда причалили близ бухты в укрытом месте, об этом тайно извещаются жители. Разумеется, тотчас отправившись, они схватили стратига и, связав его и бывший с ним гарнизон ³²⁹, передали ромеям ³³°. Сервия ³³¹ — ук-репленный город в Болгарии ³³². Его охраняли ромейский стратиг по имени Магирин ³³³ и два таксиарха ³³⁴ с их тысячами. А дед мой по матери Димитрий, по прозвищу Полемарх ³³⁵, был высшим главой в этой местности на границе ³³⁶. Блаженный Василий Багрянородный³³⁷, после того как усмирил Болгарию³³⁸, возвысил его в до-

стоинство патрикия ³³⁹, сделав его и мистиком ^⁰. Итак, Димитрий, немало потратив в течение целого года трудов и забот, чтобы взять неприступную Сервию, не мог овладеть ею. Тщетным оказался его труд, так как стремнины и страшнейшие обрывы были ей защитой. Однако у подножия крепости, на обрыве, была баня ^⁴¹, стратиг и таксиархи ходили туда, когда хотели, и мылись. Поэтому Димитрий придумывает следующую хитрость. | Придя ночью и став против крепости со своим войском (а место там лесистое, с кустарниками), он приказал всем своим людям принести большие кусты,

Ά /Ц*» if i

f'!j^l<4 r " (Ml ?Wi Χ*

**( JW

.-n

3ì» ч ·η * í" _ч

, i. Λ

SV

1—2 ως άπελθών άνηκοδομήσει ρκπ Ός άπελθών ανοικοδόμησε Β-Ε 2 ποίηση ρκπ έποίησε Β-Ε 14 των πλήσίων πλησιων ρκπ των πλοίων πλησίον Β-Ε 17 * ος '18 διαύτήν ρκπ δε αυτήν Β-Ε 19 Μαγηρινος ρκπ Μαγειρΐνος ? Β-Ε 20 προ ρκπ προς Β-Ε 24 πεποιήκών ρκπ πεποιηκώς Β-Ε 27 εις τε ρκπ τε B-Ε, φάραξι ρκπ φάραγξι Β-Ε 28 όλοέτρόν ρκπ λοετρόν Β-Ε 31 καί εστη ρκπ κατέστη Б

Л ϊ

192

Советы и рассказы Кекавмена

τεΐν δε αύτας έμπροσθεν αυτών και σκιάζειν και άποκρύβειν τους ίππους και τους αναβατός αυτών, ώστε φαίνεσθαι ουκ ανθρώπους, άλλα τοπικήν τίνα ύ'λην. Είχε δε χονσαρίους δύο πλησίον του κάστρου εις την άκρώρειαν, οϊ άμα τω κατελθεΐν τον στρατηγόν και

5 τους ταξιάρχας και αρξασθαι του λούεσθαι εποίησαν σημείον ö προ-σετάγησαν. Οι δε καταπτερνίσαντες έκύκλωσαν το λοετρόν, κρατή-σαντες τους εν αύτώ. * Ό γαρ μη προσεχών, άλλα άφυλάκτως πορευ-όμενος πολλάκις και συμφοραΓς περιπίπτει. Κρατηθέντων ούν αυτών άναιμωτί το κάστρον παρέλαβεν. Πρόσεχε ούν τούτοις· και εάν φυλάτ-

10 της κάστρον, έχε άκρίβειαν πολλήν και εις τους έξω και εις τους έσω, και μηδέ άνθρώπω σου πιστεύης και απολέσεις και εαυτόν και τον λαόν.

§32

* Βλέπε δε και καθεκάστην τα τείχη και ένδον και έξω, ωσαύτως και τάς πόρτας. Τα δε τείχη του κάστρου εστωσαν ελεύθερα· μη

15 έστω οικία συγκολλά αύτοϊς, αλλά και ει εστί, κατάστρεψαν αυτήν, και έκγύμνω^. 168)σον τα τείχη και ένδον και έξω, ωσαύτως και τάς πόρτας πάσας παντελώς, ϊνα εχης αδειαν διέρχεσθαι και βλέ-πειν αυτά. (с. 30) Ει δε αρχαίος οίκος εστί και πολύτιμος συγκολλά του τείχους, μη σε πτοήση ή καταστροφή αυτού, αλλά κατά-

20 λυσον αυτόν. Ειπώ γαρ σοι τοιούτον τι. Ή Ίδροΰντα πόλις εστί της Ιταλίας παρά θάλασσαν, πολυάνθρωπος και πλούσια. Έφύλαττε δε αυτήν Ίδρουντιανός ό Μαλαπέτζης, έχων εις φυλακήν του κάστρου 'Ρώσους και Βαράγγους κονταράτους τε καί πλοΐμους. Είχε δε ó αυτός Μαλαπέτζης άνεψιάν, ήτις είχε συγκολλά του τείχους οίκον. Ό δε

25 θείος αυτής το μεν ως αρχαίου, το δε καί ως πολυτίμου, πή δε καί ως της ανεψιάς αυτού οντος έφείσατο αυτού καί ου κατέλυσεν αυτόν, μη έχων ϋπόνοιαν εξ αυτού την οίανοΰν. Οί δε Φράγγοι πολλά κοπιάσαντες εις το παραλαβεϊν από πολέμου την Ίδρούντα ουκ ήδυνήθησαν. Τί ούν σοφίζεται ό κόμης αυτών ; Μηνύει τη ρηθείσρ

30 άνεψιφ του Μαλαπέτζη, δτι· «Ει ποιήσεις με είσελθεϊν δια του τείχους εις το κάστρον, ϊνα σε λάβω γυναίκα» · καί ομνύει αύτη, δούς αύτη καί δώρα πολλά. Ή δε υπό της επιθυμίας ύποσυρεϊσα κατέ-νευσε καί έποίησε, καί δια νυκτός δια του τείχους άνεβίβασε μετά

Стратегикон

193

держать их перед собой, затенить и укрыть коней вместе с всадниками так, чтобы были видны не люди, а некое лесистое местечко Были у него и два хонсария близ крепости на возвышении, которые, как только стратиг и таксиархи спустились и начали мыться, подали условленный знак. Находившиеся же в укрытии, пришпорив³⁴² коней, окружили баню и схватили тех, кто в ней был. Ведь не отерегающийся и ходящий без охраны часто попадает в беду. Итак, когда он схватил их, он без кровопролития взял и крепость ^Μ3. Остерегись посему этого. Если ты охраняешь крепость, держи под неослабным надзором и тех, кто находится вне крепости, и тех, кто внутри ^ш, и не доверяйся своему человеку, иначе погубишь и себя и войско.'