§ 54. О родных людях и о совершенстве в своем деле

| Родственников своих не забывай, иначе будешь забыт Богом. Да и есть ли для тебя нужда в том, чтобы много говорить об этом? Будь всем для них всех, и Бог воздаст тебе. Если ты займешься ка-

",(

240

Советы и рассказы Кекавмена

ανταποδώσει σοι. Ei δ' αλλην τινά επιστήμη ν μετέρχη, σπούδα-σον όπως εις άκρον ταύτην έκμάθης και μη εΐ ελλιπής αυτής. Ei δύνασαι δε πασών των επιστημών εν πείρα γενέσθαι, γενοο, πλην μη έάσης την έπιστήμην ην εξ αρχής είχες και εις έτέραν μεταπέ-

5 σης, ει ουκ εστίν αισχρά ή επιβλαβής- ου γαρ λυσιτελές σοι εσται. *'Ο γαρ (с. 53) ναύτης ου δύναται γενέσθαι στρατιώτης, όθεν στρατιώτης γενόμενος άπώλετο, ουδέ ό νοτάριος χαλκεύς, και ούτως καθεξής. Ei δε και τις ούτως μεταπεσών ηύδοκίμησεν, αλλά σπανίως. Ναύτη δε, λέγω σοι, μη δώσης ϊππον έποχεϊσθαι· ου γαρ έπι-

10 μελήσεται αύτοϋ. Το γαρ πλοΐον ούτε έσθίει, ούτε πίνει, και νομίζει, ότι και ό ίππος ως το πλοΐον ύπουργήση.

§55

* Ευχου μη έμπεσεϊν σε εις χείρας ιατρού, ει και σφόδρα εστίν επιστήμων ε'ίπη γαρ σοι τα μη δέοντα. Και ει εστίν ή αρρώστια σου μικρά, μεγαλύνει αυτήν υπέρογκα καί· «Πολλού, εϊπη, τιμήμα-

15 τος βοτάνων χρεία σοί εστίν πλην εγώ σε ίάσομαι». Λαβών δε παρά σου νομίσματα, «Ουκ έξικανοί, φησί, τούτο εις αγοράν». Είτα και αλλά ελαβεν. (л. 188) Θέλων σε δε τρυγαν εϊπη σοι φαγεΐν όπερ εστίν εναντίον της αρρώστιας καί εξάψει μάλλον την άρρωσ-τίαν. Καί πάλιν έπιμελήσεται καί αύθις έπιτενεί το άλγος. Καί

20 ούτως πολλάκις ποιήσας λάβπ παρά σου α χρήζει καί μόλις ποτέ έπιμελήσεται. Εϊπερ ούν ου θέλης έμπεσείν εις χείρας ιατρών, φα-γών άρίστω εις κόρον, άπέχου δείπνων, και ουκ όχλήσει σε ΰλη έγκειμένη τφ στομάχψ σου. 'Αλλα και ει έπέλθη σοι αρρώστια, νήστευσον και ϊαθήση χωρίς ιατρού. Σκόπει δε πόθεν ή αρρώστια

25 σοι προσέβαλεν εί μεν από ψύχους, θέρμανον σεαυτόν, εΐ δ' από γαστριμαργίας, έγκρατεύθητι, εί δ' από κόπου είτε ηλίου, άναπαύ-θητι, και εση, μετά Θεόν, εαυτόν ΐώμενος. Έμπλαστρον δε μηδέ-ποτε έπιθήσης τη κοιλία σου· θείς γαρ το εμπλαστρον, ίσως ωφελήσει σε προς τρεις ή τεσσάρας ημέρας ή καί εβδομάδα, καί έκτοτε

30 μάλλον ουκ αγαθόν σοι εσται. Βοήθημα δε ή άντίδοτον ή ποτόν οίονδηποτούν μη πίης. Πολλούς γαρ είδον εκ ποτών αποθανόντος,

Домострой

241

ким-либо новым занятием, старайся изучить его в совершенстве и не окажись в нем недоучкой. Если ты способен приобрести навыки во всех занятиях, то приобретай. Но не позволяй себе менять на иное занятие то, которым ты занимался сначала, если оно не постыдно или убыточно, так как это не принесет тебе выгоды. Так, моряк не может быть стратиотом, потому что, став им, он погиб бы⁵⁵⁴, а нотарий не мог бы быть кузнецом, и так далее. Если же кто, сменив подобным образом род занятий, и отличился, то это редкость. Повторяю, не позволяй моряку ездить на коне, так как он не будет заботиться о нем. Ведь судно не ест и не пьет, а он думает, что и конь будет служить, подобно судну.

§ 55. О том, чтобы лечиться без услуг лекарей

Моли Господа, чтобы не попасть в руки лекаря, даже если он очень искусный, так как он наговорит тебе, чего не надо. Если твоя болезнь незначительна, он ее как только может усилит и заявит: «Дорого стоят нужные тебе травы, но я тебя вылечу». Получив же от тебя номисмы, скажет: «Не хватит этого для покупки». Поэтому получит еще. | Желая же обобрать тебя⁵⁵⁵, он посоветует тебе есть то, что противно твоей болезни, и разожжет ее еще больше. Снова подлечит и опять усилит боль, и, сделав так много раз, повытянет из тебя все, что ему нужно, и едва наконец вылечит. Итак, если ты не хочешь попасть в руки врача, ешь за обедом досыта и воздерживайся за ужином. Тогда не отягчит тебя залежалая материя⁵⁵⁶ в твоем желудке. Если постигнет тебя болезнь, постись и лечись без лекаря. Поразмысли, отчего на тебя напала хворь. Если от холода, согревайся. Если от обжорства, воздерживайся от пищи. Если от усталости или от солнца, отдыхай — и с помощью Божией вылечишься. Пластыря же на свой живот никогда не накладывай, потому что, если ты его наложишь, он, может быть, поможет тебе дня на три или четыре или даже на неделю, а затем, напротив, будет тебе вреден. Микстуру или противоядие, или отвар какой бы то ни было не пей. Я знавал многих, умерших от отваров, а их считали самоубийцами.

5 λυσετελήσοι εσται ркп λυσιτελές σοι εσται Β-Ε 6 * ρκδ', γενάσθαι ρκπ γενέσθαι 7 άπώλλετο ρκπ άπώλετο Β-Ε 9 δώσης ρκπ δώσης ϊππον Β-Ε 12 * ρκε' 17 φαγεϊν ρκπ φυγείν Б-Р 19 επιτείνει ρκπ έπιτενεί Β-Ε 20 ποτέ ρκπ τότε Б 22 αρίστου ? Β-Ε 28-29 ώφελήσαι ρκπ ωφελήσει σε Β-Ε 31 των ρκπ ποτών Β-Ε

io "* б, ,(. > iu Ì -\" 4 . i/'дл:

ł j к p |C < '' J 'Mf_t'la ' · f·,¹' Ч c* i

1 l " * i

l \ ~' Ui V"

9/Ì9

Советы и рассказы Кекавмена

Домострой

243

οϊ και ίδιοθάνατοι έλογίσθησαν. Ei δε θέλεις πιεΐν ϊνα σε ωφελήσει εις τον στόμαχόν σου, πίε άψίνθιον. Ει δε το ήπαρ σου πάσχεις, πίε ρέον Ίνδικόν, πλεΐον δε τούτου μηδέν. Πάνυ γαρ είσι βλαβεροί οί πότοι, μάλλον δε εις τους νέους. Φλεβοτόμει δε εκ τρίτου, 5 Φευρουαρίφ, Μαΐω και Σεπτεμβρίω, αβριζε, και πλέον (л. 188 об.) μηδέν. Ει δ' αρρώστια κατεπείγει, πας καιρός έπιτήδης.

§56

Τους υιούς σου και τας θυγατέρας σου μάστιζε μη ράβδω, άλλα (с. 54) λόγω, και ου μη μαστιγωθήσονται παρ' ετέρου. Μέγα εστίν το στοχάζεσθαι και κατανοείν την φύσιν των όντων και 10 πράττειν τα δέοντα. Τινές θαυμαστά βουλευσάμενοι ήστόχησαν, έτεροι δε ασκόπως και άσυνέτως μεγάλων επέτυχαν όθεν ου χρή την εύτυχίαν αυτών έπαινεϊν ή ψέγειν την άτυχίαν, αλλά τον σκοπόν και την πράξιν. * Τέκνον, μη ύπερηφανεύου, ει και μεγάλα κατορθώσεις, αλλά μνήσθητι του είπόντος· «Ακάθαρτος παρά Κυρίω πας 15 υψηλόφρων», και το· «Κύριος ύπερηφάνοις αντιτάσσεται, ταπεινοΐς δε δίδωσι χάριν». "Ωστε ό μεν κλέπτης έχει προς τον κύριον του πράγματος και ό μοιχός αντιτάσσεται τω ανδρί της μοιχευθείσης, ö δε υπερήφανος τον Θεον έχει άντιτασσόμενον. * Στρατευθείς άνδρί-ζου εις πόλεμον, ει και άποθανεϊν μέλλεις. Μνήσθητι, ότι δια τούτο 20 έστρατεύθης και ουδείς αθάνατος. Φεύγε δε από καπηλοπολέμου' τρω-θείς γαρ θανήση και μετά θάνατον όνειδος εση. "Ενθα ου κερδαί-νεις ούτε ψυχικώς ούτε σωματικώς, μη κοπιά. Τα μυστικά σου εάν θέλρς μη έκφαυλισθήναι, δι' αυτού γράφε και μη δια του νοταρίου σου. * (л. 189) Σπούδαζε δια των έργων της αρετής σου αίδεσίμους 25 και περιφανείς άποδείξαι τους γονείς σου. Ό ύποκρινόμενος έκθειά-ζειν σε, ψέγων δε τον πατέρα σου, σε αυτόν ατιμάζει· ό γαρ λέων λέοντα γεννφ και ή άλώπηξ άλώπεκα. Φύλαττε σεαυτόν οπόταν μετά γυναικός όμιλης, ει και των κοσμίων δοκεΐ είναι, και μη γίνου αυτή συνήθης· ουκ έκφεύξη γαρ τα θήρατρα αυτής. Οί οφθαλμοί

Если же ты хочешь выпить [что-нибудь], чтобы подлечить свой желудок, пей полынь Если ты страдаешь печенью, пей ревень и ничего, кроме этого, так как очень вредны отвары, особенно для молодых. Пускай кровь ^55? трижды, в феврале, мае и сентябре, отдыхай ⁵⁵⁸, и больше ничего. Если же болезнь не отступает, то всякое время подходит [для кровопускания].