§ 39. О том, чтобы не помещать друга в своем доме

Если у тебя есть друг, живущий в другом месте, и если он проезжает через город, в котором ты живешь, не помещай его в своем доме⁴⁷⁵. Пусть он разместится в другом месте, а ты пошли ему все необходимое, и он будет относиться к тебе лучше. А если ты поместишь его в своем доме, послушай, сколько неприятностей случится с тобой. Во-первых, твоя жена, твои дочери и снохи не имеют возможности выйти из покоев, чтобы сделать необходимое в своем доме. Если же крайняя нужда принудит их выйти, твой друг вытянет шею и будет на них пялить глаза. Даже если ты будешь стоять рядом, тебе будет казаться, что он наклонил голову, а он с любопытством воззрится на их походку, округлости, стан, глаза да, попросту говоря, осмотрит с головы до пят. Наедине со своими домашними он будет передразнивать и высмеивать их. Далее, он опорочит твою прислугу, стол, порядки, будет расспрашивать⁴⁷⁶ о твоем имуществе, имеешь ли то или это. Да что много говорить? Если найдет возможность, то будет подавать любовные знаки твоей жене, посмотрит на нее распутными глазами, а если сможет, то и соблазнит ее. А если и нет⁴⁷⁷, то, удалясь, будет хвастать, чем не долж-

1 εγκουσεύτε ркп έκκουσεΰσαι, έξκουσεϋσαι ? B-Ε 2 έρατί ркп έρεΐ τι B-Ε 4 αμεμπτος ркп αμεμπτος Β-Ε 5 γογγυσονσι ркп γογγύσουσι Β-Ε 7 έξαλυπτήν ркп έξαλειπτήν Β-Ε 8 συμφέρειν ркп συμφέρει Β-Ε 8-9 μηδένα καταπραγματευση ? Β-Ε 9 έλεήν δε καί πρόσπαθύν ркп έλεης δε καί προσπαθής B-Ε, έλεείν δε καί προσπαθεϊν (со ссылкой на совет А. Хайзенберга) Б-Р, δύνασσε ркп δύνασαι B-Ε 11 δυνώμεθα ркп δυνάμεθα В-Е 12 * ρα 12-14 Ср. Сирах 11,29 13 ας απλικεύσει ркп ας άπλικεύση B-Ε 16 θυγατέρεσου ркп θυγατέρες σου Β-Ε 26 εί ркп ή Б 28 δύναται ρκπ ει δύναται B-Ε, εί δ' ου Л

I

' fi

^J S >' -Ι

if - ι

220

Советы и рассказы Кекавмена

καυχήσεται α μη θέμις. Ei δε εκείνος ουκ εϊπτ), αλλ' ό εχθρός σου εν μάχη ανακράξει σ... γυναικός σου παραγγεΐλαί σοι. *'Αλλ' έπεί ταΐς γυναιξί θέλομεν συντάξαι το πώς δει αύτας άναστρέφεσθαι, εκεί έχω περί πάντων ειπείν, συ δε εν τούτοις αρκεσθήση. Μιας

5 δε υποθέσεως έπιμνησθείς έπ' αυτήν μετάξω την παραγγελίαν. Αγαθόν γαρ εστίν ϊνα πάντοτε εχης άκρίβειαν εις τε την θυγατέ-ραν σου και εις την γυναίκα σου. "Ανθρωπος τις των περιφανών και πλού^. 179 ο6.)σιος, εν τε αξιώμασι καί εύγενεστάτως επίσημος, έχων τας οικήσεις εν τη πόλει (το δε όνομα αύτοΰ εκών παραδράμω·

10 έτι γαρ ζή"), έχει δε ό τοιούτος γυναίκα ευγενή, εχουσαν αδελφόν στρατηγόν, ώραίαν μεν τη μορφή, ωραιότερα δε ην αυτή τότε τη ψυχή, συνέσει καί αρετή κεκοσμημένη, μεμυημένη δε καί τας θείας γραφάς. Ό δε βασιλεύς άκουσας τα περί αυτής πολλάκις έπεμψε προς αυτήν τινας έπιθυμών αύτη συγγενέσθαι, έπαγγελλόμενος αυτή

15 τε καί τφ ταύτης άνδρί αξιώματα καί αλλά πολλά αγαθά· ό δε άνήρ αυτής ουκ έγίνωσκεν. Είτα αποστέλλει αυτόν κριτήν θέματος, Μη δυνηθείς δε αυτήν πείσαι έσιώπησε. Μετά δε τρεις ένιαυτούς έλθών από του θέματος ό άνήρ αυτής ην εύφραινόμενος εις την οίκίαν αύτοΰ. Νέος δε τις εύειδής καί των περιφανών έξωτικώς προ-

20 σεποιήσατο είναι συγγενής αυτής, είτα λέγει τφ άνδρί αυτής ένδον του παλατιού· «Εγώ, φησί, συγγενής είμι της κυράς εκεί της κρι-ταίνης». Καί αλλά πολλά αύτφ ειπών συμφιλιά(ΰ. 44)ζεται αύτφ καί καλεί αυτόν ό κριτής. Ό δε ύπουλεύεται αύτφ καί γίνεται αύτφ τούτω συνήθης. Τι δε θέλω λέγειν πολλά ; Συγγίνεται μετ'

25 αυτής ποτέ μακαριάς νυνί αθλίας. Τούτου του δράματος διαγνωσ-θέντος τον μεν άνδρα αυτής καί τους συγγενείς ка(л. 180)τήφεια καί λύπη κατέσχε, μάλλον δε αχρειωσύνη, ό δε νέος ως εφ' ένί των άθλων του Ηρακλέους τοΰτο ένεκαυχατο. Καί όπερ βασιλεύς καί έπαγγελίαι αξιωμάτων καί πλούτων ποιήσαι ουκ 'ίσχυσαν, τούτο

30 συνήθεια καί φίλος έποίησεν

Домострой

221

но. А если и он не скажет, то враг твой при ссоре выкрикнет... твоей жены сообщит тебе⁴⁷⁸(?). Впрочем⁴⁷⁹, так как мы намереваемся составить сочинение для женщин о том, как они должны себя вести, то я смогу там сказать обо всем, ты же довольствуйся этим ⁴⁸°. Но поскольку я вспомнил об одном случае, к нему я и сведу поучение, так как нужно, чтобы ты проявлял постоянное попечение и о дочери и о жене своей. У одного знатного и богатого человека, | выдающегося чинами и благородством и имеющего дома в столице⁴⁸¹ (его имя я намеренно опускаю, так как он еще жив), есть жена⁴⁸² из благородной семьи, сестра стратига⁴⁸³, с красивой внешностью, а еще более тогда прекрасная душою, украшенная разумом и добродетелью и сведущая в Священном писании⁴⁸⁴. Василеве⁴⁸⁵, услышав о ней, много раз отправлял к ней [посыльных], желая сойтись с нею и обещая и ей и ее мужу титулы⁴⁸⁶ и многие другие блага. А муж ее не знал об этом. Затем василевс посылает его судьей фемы, но, не сумев уговорить ее, отступился. Через три года⁴⁸⁷, прибыв из фемы, ее муж радовался возвращению в свой дом⁴⁸⁸. На улице же какой-то миловидный юноша из знатных выдавал себя за ее родственника. Затем, уже во дворце, он говорит ее мужу: «Я родственник госпожи, жены судьи»⁴⁸⁹. Много и другого ему наговаривая, он добивается дружбы судьи, и судья приглашает его [в дом]. Тот же прельщает судью и становится близким другом его самого. Да что много говорить! Юноша сожительствует с нею, некогда счастливой, ныне же несчастной. Когда о случившемся стало известно, уныние и печаль охватили ее мужа и родственников, | а еще более позор ⁴⁹°. А юноша похвалялся этим, как одним из подвигов Геракла. Чего не мог достигнуть василевс, обещая титулы и богатство, то сделали знакомство и друг.

2 Лакуна в тексте ркп. оставлены пустыми конец одной и начало другой строки; на поле против этого листа написано λοίπει («не достает»); παράγγειλε ркп παραγγεΐλαί B-Ε З άναστρέφεσθαι ркп άνατρέφεσθαι Б 6 έχεις ркп εχης В-Е 8 εύγενεστατ' ркп εύγενεστάτως или ευγενέστατος, επισήμους έχων τάς οικήσεις ? Β-Ε 11 όραΐων ркп ώραίαν Β-Ε 12 * ρβ' 21-22 κριτένης ρκπ κριταίνης Β-Ε 24 συνήθως ρκπ συνήθης Β-Ε 25 δράμματος ρκπ δράματος Β-Ε 26 κατηφεία ρκπ κατήφεια Β-Ε 28 άθλων ρκπ άθλων B-Ε, ήρακλέως ρκπ Ηρακλέους Β-Ε, 28 τούτω ρκπ τούτο Б, έπενεκαυχατο ? Β-Ε

922

Советы и рассказы Кекавмена

Домострой

223

§40

* Θέλω δε 'ίνα άγαπφς πάντας ανθρώπους, πλην το μυστήριόν σου μη λέγε ηνί" επισφαλές γαρ τούτο πάνυ. Αφ' ου γαρ εϊπης το μυστήριόν σου τινι, έκτοτε δούλος αυτού τυγχάνεις και τα μέγιστα σε βλάψει και υβρίσει, και ου τολμήσεις αντειπεϊν αύτφ. Και δια

5 τί εκουσίως Ίνα προδώσης την έλευθερίαν σου ; πάντως γαρ έρεΐς, δτι· «Ενάρετος εστί και ου μη δημοσίευση το μυστήριόν μου». Και ου γινώσκεις, οτι συ αυτό έξεφαύλισας ες ετέρας άκοάς τούτο ένθείς. Τα γαρ εις άκοάς εισερχόμενα δια των χειλέων δημοσιεύονται. "Οθεν ου χρή λέγειν το μυστήριόν σου τινι. Όμως ό προφή-

10 της λέγει· «Από της συγκοίτου σου φύλαττε τούτο».

/ §41

/ Οι εισερχόμενοι εις την οίκίαν σου αγαθοί εστωσαν και μη πε-

ρίεργον ό γαρ περίεργος τον βίον σου έρευνφ και τα ελαττώματα της οικίας σου άνερευνήσας ως ύπομνηματογράφος παρασημειώσε-ται και εν καιρφ ονειδισμοΰ σου έρεΐ. Τινές των ανθρώπων (л. 180

15 об), ους γινώσκουσι ταραχοποιούς και διαστρέφοντας τους απλούστερους, κτώνται φίλους, όπως εχωσιν αυτούς βοηθούς εις το συνη-γορεΐν ταϊς άδικίαις αυτών. "Εγώ δε σοι παραγγέλλω τοιούτον φίλον μη εχειν ό γαρ τοιούτον φίλον έχων όμοιος αύτφ εστίν, κακός δε ων και αδικητής χρήζει βοηθού και φίλου τοιούτου, ϊνα οπόταν οί

20 άδικηθέντες έκζητήσωσιν τα ίδια, ύπερλαλη αυτού. * Και μη άγαπή-σης τον τοιούτον ανθρωπον, εάν ομολογήσεις αγαπάν το αγαθόν το καλόν γαρ ου καλόν οταν συμφιλιάζη μετά του κακού. Σύ δε ίσως έρεϊς μοι το του Δαβίδ όητόν, το' «Μετά των μισούντων την είρή-νην ήμην ειρηνικός». Και ουκ είπεν (с. 45) «ήγάπων αυτούς»,

25 αλλ'· «ήμην ειρηνικός», τουτέστιν έσιώπων φέρων αυτών τάς ύβρεις και τους όνειδισμούς. Καί ου λέγω σοι οΰτως· «Διότι είσί κακοί, πολέμει αύτοίς και ταράσσου», αλλ'· «"Αφες αυτούς φλυαρεϊν». Ει δε και σφοδρώς έπιπέσωσί σοι, μη δειλιάσης· πολέμησαν αύτοΐς, ει και των ενδόξων είσί, και εύρήσεις τον Θεόν συμμαχοΰντά σοι. Καί το σύνο-

30 λον κακόν ανθρωπον φίλον μη εχης- ένθήσει γαρ σε εις ήμέραν πονηράν και περιλήψεταί σε ή κακοβουλία αυτού ώσπερ παγίς δρνε-ον, καί τότε τους λόγους μου επί μνήμης λήψη. * (л. 181) Έχθρφ σου, εί καί υποκρίνεται είναί σου φίλος, μη πιστεύσης· συμποδίσαι